Пму ұс н 18. 3/40 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

1. 
   Дененің өлшенген V_д көлемі мен су тығыздығы бойынша дене ығыстыратын су салмағын табыңдар.
   
2. 
   Денені жіпке байлап, динамометр ілгегіне іліңдер және оған әрекет ететін ауырлық күшінің (дененің ауадағы салмағының) мәнін табыңдар.
   
3. 
   Динамометр ілгегіне ілінген жүкті түгелімен суға батырып, оның су ішіндегі салмағын анықтаңдар және ығыстырушы күштің мінін есептеңдер.
   
4. 
   Ығыстырушы күш ығыстырылған су салмағына тең бе? Тексеріңдер.
   
5. 
   Тәжірибені басқа денемен жасаңдар.
   
6. 
   Тәжірибе нәтижелерін кестеге жазыңдар.
   
7. 
   Бұл тәжірибеде Архимед заңы қандай дәлдікпен орындалатынын бағалаңдар.
   

1. 
   Егер бір жүкті суы бар ыдысқа, екіншісін басқа сұйық құйылған ыдысқа батырса, таразының тепе-теңдігі бұзыла ма? Сұраққа жауап беріңдер.
   
2. 
   Жауаптарыңды тәжірибеде тексеріңдер.
   

1. Динамометр көмегімен денеге әрекет ететін Ғ_а ауырлық күшін өлшеңдер.

2. 
   Мензурканы пайдаланып, дененің көлемін V_д анықтаңдар.
   
3. 
   Денені сұйыққа батырған кезде оған әрекет ететін ығыстырушы күшті есептеңдер:
   

4. 
   Ғ_а ауырлық күші мен Ғ_ы ығыстырушы күшті салыстыру арқылы тапсырмада қойылған сұраққа жауап беріңдер.
   
5. 
   Денені берілген сұйыққа батырып, жауаптарыңды тәжірибе жүзінде тексеріңдер.
   
6. 
   Кестені толтырырыңдар.
   

1. 
   массасы 100г ыстық суды сыртқы ыдыстың ішіне қойылған калориметрдің ішкі ыдысына құйыңдар. Ыстық судың t₁ температурасын өлшеңдер;
   
2. 
   стақанға дәл сондай суық су құйып және оның t₂ температурасын өлшеңдер;
   
3. 
   ыыыстық суы бар ыдысқа абайлап суық су құйыңдар, алынған қоспаны термометрмен араластырып және оның t температурасын өлшеңдер;
   
4. 
   ыстық судың t температураға дейін суығанда берген жылу мөлшерін формуласымен және суық судың осы t температураға дейін жылығанда алған жылу мөлшерін формуласымен есептеңдер.
   

5. 
   ыстық судың берген жылу мөлшерін суық судың алған жылу мөлшерімен салыстырыңдар және тиісті қорытынды жасаңдар;
   
6. 
   тәжірибенің салыстырмалы қателігін мына қатынаспен есептеңдер: , мұндағы Q₁ – ыстық судың берген жылу мөлшері, Q₂ – суық судың алған жылу мөлшері;
   
7. 
   қорытынды жасаңдар.
   

1. 
   калориметрдің ішкі ыдысын таразыға тартып өлшеңдер; m_к;
   
2. 
   оған су құйыңдар, содан кейін суы бар калориметрді өлшеңдер: ;
   
3. 
   суы бар калориметрдің ішкі ыдысын сыртқысының ішіне орналастырып, судың температурасын өлшеңдер;
   
4. 
   мұз кесегін сорғыш қағазбен алдын ала құрғатып алып, содан кейін оны суға салыңдар;
   
5. 
   суды мұз толық ерігенге дейін термометрмен араластыра отырып, калориметрдегі ең төмен температураны белгілеңдер;
   
6. 
   калориметрді қайтадан өлшеңдер және суға салынған мұздың массасын анықтаңдар;
   
7. 
   өлшеулер мен есептеулер нәтижесін кестеге жазыңдар:
   

9) қорытынды жасаңдар.

1. 
   Амперметр мен вольтметрдің шкалаларын қараңдар, бір бөліктің құнын анықтаңдар.
   
2. 
   1-, 2- және 3- суреттердегі сұлбалар бойынша электр тізбектерін жинаңдар. Әр жағдай үшін амперметрдің көрсетулерін кестеге жазыңдар.
   

3. 
   Қорытынды жасаңдар.
   

4. 
   Ток көзін, резисторды, қыздыру шамын және кілтті тізбектей қосып, электр тізбегін жинаңдар.
   
5. 
   Тізбекті тұйықтаңдар және әр резистордың ұштарындағы кернеулерді U ,U және екі резистордан тұратын тізбек бөлігіндегі кернеуді өлшеңдер.
   
6. 
   Жинаған тізбектің сұлбасын сызыңдар.
   
7. 
   U + U қосындысын есептеңдер және U кернеуімен салыстырыңдар.
   
8. 
   Қорытынды жасаңдар.
   

1. 
   Амперметр мен вольтметр шкалаларын қараңдар және бір бөліктің құнын есептеңдер.
   
2. 
   Сұлба бойынша электр тізбегін жинаңдар (сурет).
   
3. 
   Тізбекті тұйықтаңдар.
   
4. 
   Тізбектегі кернеу мен ток күшін біртіндеп ұлғайтамыз. Құралдың көрсетулерін кестеге жазыңдар.
   
5. 
   Ом заңын пайдаланып, қыздыру шамының кедергісін есептеңдер.
   
6. 
   Есептеу нәтижелерін кестеге түсіріңдер.
   
7. 
   Тәжірибе нәтижесін қорытындылаңдар.
   

тұрғызып, сол функцияға сипаттама

беріңдер.


13-зертханалық жұмыс

Өткізгіштерді тізбектей және паралель жалғау

Жұмыстың мақсаты: тізбектей және паралель қосу заңдарын тексеру.

Құрал-жабдықтар: ток көзі, 2 сым резистор, реостат, 3 амперметр, 3 вольтметр, өткізгіш сымдар.

Жұмыс барысы:

Тізбектей жалғау

1. Амперметрдің және вольтметрдің

шкалаларымен танысып, бір бөліктің құнын

анықтаңдар.

2.Электр тізбегін сұлба бойынша жинаңдар.

3. А₁, А₂ амперметрлерінің көрсетулерін жазыңдар.

4. V₁, V₂, V вольтметрлерінің көрсетулерін жазыңдар.

5. U=U₁+U₂ есептеңдер.

6. Бөліктің жалпы кедергісін R=; R=R₁+R₂ формулалары бойынша есептеңдер.

4. 
   Өлшеулердің нәтижелерін кестеге түсіріңдер.
   

4. 
   Қорытынды жасаңдар.
   

1. Электр тізбегін сұлба бойынша жинаңдар.

2. V₁, V₂ вольтметрлерінің көрсетулерін жазыңдар.

3. А₁, А₂ , А(I₁, I₂, I) амперметрлерінің көрсетулерін жазыңдар.

4. I=I₁+I₂ есептеңдер.

5. Бөліктің жалпы кедергісін R=; R= формулалары юойынша есептеңдер.

6. Өлшеулердің нәтижелерін кестеге түсіріңдер.

I1, A	I2, A	U1, B	U2, B	R1, Ом	R2, Ом	R, Ом

7. Қорытынды жасаңдар.
14-зертханалық жұмыс

Электр тогының жұмысы мен қуатын өлшеу

Құрал-жабдықтар: ток көзі, амперметр, вольтметр, қыздыру шамы, кілт, өткізгіш сымдар, секундомер.

Жұмыстың мақсаты: электр өрісінің жұмысы мен қуатын өлшеу.

Жұмыс барысы:

1. Амперметр мен вольтметр шкалаларын қарап, бір бөліктің құнын анықтау.

2. Электр тізбегін сұлба бойынша жинаңдар.

3. Тізбекті тұйықтап, қыздыру шамының қосылу уақытын белгілеңдер.

4. Вольтметрдің көрсетуін жазыңдар.

5. Тізбекті ажыратыңдар да, қыздыру шамының сөну уақытын белгілеңдер.

6. Қуатты P=IU формуласы бойынша есептеңдер.

7. A=Pt формуласы бойынша жұмысты есептеңдер, мұндағы t қыздыру шамының жану уақыты.

8. 
   Барлық өлшеулер мен есептеулерді кестеге жазыңдар.
   

4. 
   Қорытынды жасаңдар.
   

Ол үшін шардың белгілі бір уақытта жүріп өтетін орын ауыстыруының ұзындығын өлшейді. Бастапқы жылдамдықсыз теңүдемелі қозғалыс кезінде болатындықтан, пен -ны өлшеп алып, шардың үдеуін анықтауға болады:

1. 
   Тұрғы арқылы науаны көкжиекпен кішкене бұрыш жасайтындай етіп бекіту керек (1-сурет). Науаны төменгі шетіне металл цилиндрді қоясыңдар.
   
2. 
   Метроном дыбыс берген бойда шарды науаның жоғарғы басынан жіберіп, ол цилиндрге барып соғылғанға дейін метрономның неше рет соққанын санаңдар. Тәжірибе жүргізерде метрономды минутына 120 рет соғатын етіп қойыңдар.
   
3. 
   Науаның көкжиекке көлбеулік бұрышпен қзгерте отырып, шарды жіберген мезеттен бастап, оның цилиндрге барып соғылуына дейін метроном 4 рет соғатындай етуге болады (соғу арасы – үш толас).
   
4. 
   Шардың қозғалыс уақытын есептеңдер.
   
5. 
   Өлшеуіш таспаның көмегімен шардың орын ауыстыруының ұзындығын табыңдар. Науаның көлбеулігін қзгертпей (тәжірибе шарты өзгермеуі тиіс), метрономның төртінші соғуы мен шардың металл цилиндрге соғылуы дәл келетіндей етіп алып (ол үшін цилиндрді аздап қозғауға болады), тәжірибені бес рет қайталау керек.
   
6. 
   формуласы бойынша орын ауыстыру модулінің орташа мәнін, ал содан соң үдеу модулінің орташа мәнін табыңдар: .
   
7. 
   Өлшеу және есептеу нәтижелерін кестеге жазыңдар:
   

Тәжірибе нөмірі	,м	,м	Метрономның соғу саны	,с
1. 2. 3. 4. 5.

Ешбір өлшеу абсолют дәл болмайды. Өлшеу құралдарының жетілмеуіне және басқа себептерге байланысты, қалай да қателік кетеді. Қателіктерді мейлінше азайту үшін тәжірибе шартын өзгертпей, өлшеу жұмыстарын бірнеше рет қайталап орындаған жөн. Содан кейін олардың арифметикалық орташа мәні есептеледі. Бұл жұмысты да осылай орындау ұсынылады.

1. 
   Науаны тұғырға бекітіңдер (2-сурет). Оның имек басы горизонталь қалыпта болуына назар аударыңдар. Науаның алдына ақ қағаз жайып, оның үстіне көшірме салыңдар. Науаның бойымен домалаған шардың үстелге түскен жері ақ қағаз бетіне белгі түсіреді.
   
2. 
   Науадан домалаған шардың үстелге қандай биіктіктен түскенін және ұшу ұашықтығын өлшеңдер.
   
3. 
   формуласы бойынша шардың ұшу уақытын есептеңдер.
   
4. 
   Алынған нәтижені формуласы бойынша шардың горизонталь бағытта ұшу жылдамдыығын есептеу үшін пайдаланыңдар.
   
5. 
   Алынған нәтиженің дұрыс екенін тексеру үшін науаны шар басқа биіктіктен түсетіндей етіп орналастырыңдар. Оның ұшу қашықтығын тағы да есептеңдер. Шардың түсу нүктесін ақ қағазда белгілеңдер.
   
6. 
   Шарды науаның белгілі бір жерінен бірнеше рет домалатып жіберіп, тәжірибені қайталаңдар.
   
7. 
   Алынған нәтижені төмендегі кестеге жазыңдар:
   

Тәжірибе реті	,м	,м	,м	,с	,м/с	,м/с

8. 
   Өлшеу дәлдігін бағалаңдар (1-зертханалық жұмыстағы ескертуге қараңдар).