Популяцияның демографиялық (жас және жыныс) ҚҰрылымы

1 кесте

Онтогенез кезеңі	Жас жағдайы	Өсімдік биіктігі	Өркен дер саны	Жапырақ тар саны	Жапырақ индиксі	Басқа белгілері	Бейнесі
Латентті	Тұқым тыныштық кезеңі (sm)	-	-	-	-	-
Прегенератив ті	Өскін (pl)	2 см	1	3-4	0,33	-
	Ювенильді (j)	10 см	4	9-10	0,43	-
	Имматурлы (im)	16 см	4	4-5	0,5	-
	Виргинильді (v)	20 см	3	6-7	0,6	-
Генератив­ті	Генеративті жас (g1)	26 см	3	8-9	0,63	-
	Генеративті орташа (g2)	31 см	3	6-7	0,52	-
	Генеративті кәрі (g3)	39 см	2	4-5	0,44	-
Постгенера­тивті	Субсенильді (ss)	43 см	-	4	0,45	-
	Сенильді (s)	44 см	-	4	0,36	-

Ескерту: жапырақ индекс – жапырақ енінің оның ұзындығына қатынасы

Тапсырма 2 Популяцияның жасерекшелік құрылымы

Білгілі бір далалық қорықтың 250 га ауданына шаққанда 370 балпақ – байбақтар(сурков-байбаков) таралған, оларды жас деңгейіне қарай бөлетін болсақ: жаңа туылғандары – 118, жылдық – 49, екіжылдық – 50, үшжылдық және ересектері – 153. Жер телімінде 2 жылдан кейiн олар 488 дараққа жетті, орташа және жаңа туылғандары – 122, жылдық – 83, екіжылдық – 78, қалғандары – ересектер.

Популяцияның жас шамасына байланысты пирамидасын сызыңдар.Популяцияның жас шамасына байланысты құрылымы өзгердi ма? Осы кезеңдегі жас дарақтардың өлiм-жiтiмi қандай?

Біржылдық:83-49=34

Екіжылдық:78-50=28

Үшжылдық және ересектері:205-153=52

Тапсырма 3 Тақырыбы: Популяцияның жыныс құрылымы

Жыныстық жағынан жетілген аталық және аналық шөп бақаның популяциясындағы әр түрлi жас шамасының санының пайыздық қатынасы суретте көрсетiлген.

Сурет Жыныстық жетілген аталық және аналық шөп бақаның популяциясындағы әртүрлi жас шамаларының арасындағы қатынасы (Северцов бойынша, 1999)

Суретке қарай отырып аталық және аналық шөп бақалардың жыныстық пісіп жетілу жылдымдығын салыстырыңдар.

Әртүрлі жастағы жыныстық жағынан пісіп жетілген дарақтардың аталық және аналықтарының санының бірдей болмау себебін түсіндіріңдер.

Шөп бақа дарақтары қандай жас шамасында жыныстық жағынан пісіп жетіледі? (4 жас)
Тапсырма 4 Тақырыбы: Популяцияның қайта қалпына келу индексі

Орман шаруашылығында ағаштарды келесi жас шамасына байланысты топтастыру қабылданған: р – көктеу; j - ювенильді дарақтар; im – имматурлы дарақтар; v –виргильді дарақтар; g - генеративтi дарақтар; s - сенильді дарақтар.

Генеративтi жетілгенге дейінгі (р, j, im ,v ) және генеративтi жас шамасындағы (g ) дарақтардың арасындағы популяцияның қалпына келтiруiнің көрсеткiш болып табылады (I):

I = I_pr___*100

I_gen

I -қайта қалпына келу, %; I_pr – генеративті кезеңге дейінгі өсімдіктердің жалпы саны, дана/га;

I_gen- генеративті кезеңдегі өсімдіктердің жалпы саны, дана/га;

«Тораңғылсай» қорықшасындағы өсімдіктердің жастық деңгейі кестеде берілген.

Популяцияның жастық шамасына қарай талдау жасаңдар.

Олардың қайсысы инвизионды (өсімділігі жоғары), қайсысы регрессивті (құрып бара жатқан), ал қайсысын қалапты (барлық жастағы топтардың салыстырмалы біркелкі таралуы)?

Аталған түр популяцияларының қалпына келтiру индекстерiн есептеңдер және оларды арақатынасын салыстырыңдар.

Қорықтың осы бөлігіндегі ағаш популяцияларының тұрақтылығы жөнінде қорытынды жасаңдар.
Жауабы: Инвизионды – жасыл шаған, сүйір үйеңкі, емен

Регресивті – ұсақ жапырақты жөке, далалық үйеңкі, жылтыр шегіршін

I = (303+7)*100/ (1+36+17) =574, 1

I = (23700+8+11+1)*100/ (49+9) =40896, 5

I = (34+94+121+17+17)*100/ (72+28+12) =252, 67

I = (1634+136+112+135+158+309)*100/ (155+80+7) =1026, 4