|
Д. СЕРІКБАЕВ атындағы ШЫҒЫС-ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
|
Ф1 ШҚМТУ 701.01
|
Сапа менеджмент жүйесі
|
Пәннің оқу жұмыс бағдарламасы
|
Бет ,
|
Қазақстан Республикасының Министерство
Білім және ғылым образования и науки
министрлігі Республики Казахстан
Д. Серікбаев атындағы ВКГТУ им. Д. Серикбаева
ШҚМТУ
БЕКІТЕМІН
Машинажасау және көлік факультетінің деканы М.В. Дудкин ______________________
___________________2014 ж.
АВТОМОБИЛЬ ЖҮРГІЗУШІЛЕРІН ДАЙЫНДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ
Жұмыс оқу бағдарламасы
Рабочая учебная программа
Мамандық: 5В090100 – Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану
Өскемен
Усть-Каменогорск
2014
Пәннің жұмыс бағдарламасы - 5В090100 «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығының студенттері үшін модульді білім беру бағдарламасының және Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының (Қазақстан Республикасы үкіметінің 23.08.2012ж №1080 қаулысымен бекітілген) негізінде «Көлік және логистика» кафедрасында жасалды.
«Көлік және логистика» кафедрасының отырысында талқыланды.
Кафедра меңгерушісі В.Н.Вдовин
№___ хаттама ___________ 2014 ж.
Машина жасау және көлік факультетінің әдістемелік Кеңесінде мақұлданды.
Төраға А.В. Вавилов
№ ___ хаттама ____________ 2014 ж.
Дайындағандар:
т.ғ.к, доцент Ә.М. Жандарбекова
т.ғ.к, доцент Ә.Х. Машекенова
Нормабақылау Т.В.Тютюнькова
1 Пәннің еңбек сыйымдылығы
Семестр
|
Кредиттер саны
|
Сабақтардың түрі
|
СӨЖ сағаттар саны
|
Жалпы сағаттар саны
|
Бақылау түрі
|
Қосылған сағаттар саны
|
ОСӨЖ сағаттарының саны
|
Барлығы сағаттар саны
|
Дәріс-тер
|
Тәжірибелік
сабақтар
|
Зертханалық сабақтар
|
Күндізгі оқу түрі
|
5
|
5
|
45
|
30
|
|
45
|
105
|
105
|
225
|
емтихан
|
Күндізгі қысқартылған оқу түрі
|
5
|
5
|
45
|
30
|
|
45
|
105
|
105
|
225
|
емтихан
|
Сырттай оқу түрі
|
Қысқартылған сырттай оқу түрі
|
1
|
5
|
10
|
15
|
|
25
|
50
|
175
|
225
|
емтихан
|
2. ПӘННІҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУ ҮРДІСІНДЕГІ ОРНЫ
2.1 Оқытылатын пәннің сипаттамасы
«Автомобиль жүргізушілерін дайындаудың әдістемелік негіздері» пәні 5В090100 – «Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану» мамандығы бойынша бакалавр дайындауда таңдау компонеті бойынша бейіндік пәндерінің бірі болып, жол қозғалысын ұйымдастыру аумағында кәсіби мамандарды дайындауда маңызды роль атқарады.
2.2 Пәннің мақсаты мен тапсырмалары
Пәнді оқытудың мақсаты жүргізушілерді дайындаудың қазіргі заманғы әдістерімен, оқыту жабдықтары және техниалық құралдарымен таныстыру және жүргізушілерді дайындауда қолданылатын автотренажерлар мен автодромдарды жобалаудың инновациялық технологияларымен таныстыру; көлік құралдарының жүргізушілерін дайындаудың оқыту жоспары және бағдарламасын оқу; жүргізушілерді оқытудың әдістері мен түрлері; жолда жүру ережелерін оқытудың теориялық негіздерімен әдістерін оқу; автомобильді басқару негіздері және қозғалыс қауіпсіздігі; жол-көлік оқиғаларынан зардап шеккендерге алғашқы дәрігерлік көмек көрсету; автомобильдің құрылысы және техникалық күтім жасау; автотренажорларда, автодромда жүргізуді оқыту әдістемесімен таныстыру; әртүрлі жол жағдайларында қөлік құралдарын жүргізуге оқытудың тәсілдерімен таныстыру болып табылады.
Пәнді оқытудың негізгі тапсырмалары:
-
жүргізуге үйретудің әдістері және формаларын оқу;
-
жүргізушілерді дайындаудың теориялық негіздерін оқытудың әдістерін оқу;
-
автотренажерда оқытудың әдістерімен таныстыру;
-
автодромдарда оқытудың әдістемелерін оқу;
-
әртүрлі жол жағдайларында автомобиль жүргізуге оқыту амалдарымен таныстыру;
-
әртүрлі санаттағы көлік құралдарын жүргізуге үйрету ерекшеліктерін оқу;
-
жүргізушілерді дайындаудың оқыту жоспарлары мен бағдарламаларын құрастыру;
-
жүргізушілерді оқытудың техникалық құралдарын қолдана алу;
-
көлік құралдарын жүргізудің бағдар карталарын құрастыра алу;
- жүргізушілердің психофизиологиялық қасиеттерін бағалаудың техникалық құралдарымен, әдістерімен және жұмыс сенімділігін жоғарылату мақсатында олардың жағдайын бақылау бойынша студенттердің білімін және тәжірибелік дағдыларын қалыптастыру.
2.3 Пәнді оқытудың нәтижелері
«Автомобиль жүргізушілерін дайындаудың әдістемелік негіздері» курсы жол қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жүргізушілердің қателерімен байланысты жол-көлік оқиғаларын төмендету мәселелерін оқытуды қарастырады. Студент курсты тәмәмдаған соң келесілерді білуге міндетті: көлік құралдарының жүргізушілерін дайындау әдістемелерін; жол-көлік оқиғаларының пайда болуындағы адами фактордың ролін; автомобиль жүргізушісінің сенімділігінің негізгі факторларын; жүргізуші қызметінің психофизиологиялық негіздерін; күрделі жол жағдайларында автомобильді басқарудың психофизиологиялық ерекшеліктерін. Студент пәнді оқу нәтижесінде оқу үрдісінде алынған теориялық білімін жол қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша нақты тапсырмаларды шешуде қолдана алу керек.
2.4 Пререквизиттер
Көлік саласында қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
2.5 Постреквизиттер
Модуль «Жол қозғалысының қауіпсіздігі»: Жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық құралдары, Жол жағдайы және қозғалыс қауіпсіздігі.
3 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
3.1 Сабақтың тақырыптық жоспары
Тақырыптардың атауы
|
Еңбек сыйымдылығы, сағ
|
Оқу түрі
|
күндізгі
|
Күндізгі қысқарт.
|
сырт. қысқарт.
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Дәріс сабақтары
|
1 Тақырып. Инженерлік психология негіздері. Инженерлік психологияның пайда болу себептері. Инженерлік психологияның мазмұны және негізгі тапсырмалары. Инженерлік психологияның негізгі бағыттары. Инженерлік-психологиялық жобалау.
|
3
|
3
|
1
|
1
|
2
|
3
|
4
|
2 Тақырып. Автомобиль жүргізуші жол жүйесінде жүргізуші оператор ретінде. Автокөліктік психология пәні мен тапсырмалары. АЖЖ басқару жүйесіндегі ақпарат. ЖКО адами фактордың ролі. Жүргізуші жұмыс орнына қойылатын талаптар.
|
3
|
3
|
1
|
3 Тақырып. Автомобиль жүргізушісінің сенімділігі. Автомобиль жүргізушісінің сенімділігінің факторлары. Жүргізушілерді кәсіби іріктеу. Профессиограмма.
|
3
|
3
|
1
|
4 Тақырып. Жүргізушілердің жұмысқа қабілеттілігі және сенімділігі. Жүргізушілердің щаршауы және сенімділігі. Алкоголь және жүргізуші сенімділігі. Темекі шегу және жүргізуші сенімділігі. Жүргізушінің науқас жағдайының оның жұмысқа қабілеттілігіне әсері. Жүргізушілерде жиі кездесетін ауыр және созылмалы аурулар. Сапар алдындағы медициналық бақылау.
|
3
|
3
|
-
|
5 Тақырып. Қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі жүргушілерді дайындаудың ролі. Оқытудың мәні мен тапсырмалары. Оқытудың негізгі принциптері мен ережелері. Оқытушы - оқыту үрдісінің ұйымдастырушысы ретінде.
|
3
|
3
|
1
|
6 Тақырып. Автомобильді жүргізуге үйрету өндірістік шеберіне қойылатын талаптар. Жүргізуге үйретудің техникалық құралдары. Оқыту техникалық құралдары және олардың педагогикалық үдерістегі ролі. Оқыту сыныптары. Бағдарламалық оқыту мен бақылау техникалық құралдары.
|
3
|
3
|
1
|
7 Тақырып. Жүргізуші кәсібінің психофизиологиялық негіздері. Жүргізуші психофизиологиялық еңбегі туралы түсінік. Жүргізушінің еңбегінің психофизиологиялық ерекшеліктері.
|
3
|
3
|
1
|
8 Тақырып. Адамның жүйке жүйесінің құрылысы мен қызметі туралы түсінік. Жоғары жүйке қызметінің негізгі заңдылығы. Адам ағзасының талдауыштары және олардың сипаттамасы. Автомобиль жүргізішісінің сезінуі мен қабылдауы. Қабылдау мен сезіну туралы түсініктер. Қабылдаудың жеке түрлерінің автомобиль жүргізушісіне әсері. Кеңістікті, уақытты және автомобиль жылдамдығын қабылдау. Қабылдаудағы қателер.
|
3
|
3
|
-
|
9 Тақырып. Жүргізуші шеберлігінің психофизиологиялық негіздері. Сенсомоторлық реакциялар. Қарапайым және күрделі сенсомоторлық реакциялар. Жүргізуші реакциясына әсер ететін факторлар. Сенсомоторлық реакцияларды зерттеу әдістері. Автомобиль жүргізуге оқыту әдістемелері. Жүргізушілердің кәсіби шеберлігі және сенімділігі. Жүргізіші дағдылары және оларды қалыптастыру. Жүргізушілерді психологиялық дайындау.
|
3
|
3
|
1
|
10 Тақырып . Жүргізуші зейіні және қозғалыс қауіпсіздігі. Зейін және оның сапалары туралы түсінік. Зейіннің физиологиялық механизмдері. Автомобиль жүргізушісінің қызметінде зейінің ролі. Зейін және ЖКО. Зейінді ұйымдастыру және байқағыштық. Зейінді жоғарылату әдістері.
|
3
|
3
|
-
|
11 Тақырып. Жүргізуші қызметіндегі ойлау мен есте сақтау. Ойлау туралы түсінік. Ойлау формалары. Ойлау түрлері. Автомобиль жүргізушісі қызметіндегі бағдарлай алудың ролі. Ес, естің түрлері. Ес сапалары. Жүргізуші есін жетілдірудің, жаттықтырудың ұсыныстары..
|
3
|
3
|
-
|
1
|
2
|
3
|
4
|
12 тақырып. Жүргізуші жеке тұлғасы және оның кәсіби қызметіндегі рөлі. Жеке тұлға туралы түсінік. Тұлғаның қасиеттері (қажеттілік, бағыттылық, темперамент, мінез құлық) және олардың жүргізуші кәсібіндегі мәні. Жүргізуші тұлғасының адамгершілік-өнегелік ерекшеліктері және сенімділігі. Жүргізуші тұлғасы және жол қозғалысының қауіпсіздігі.
|
3
|
3
|
1
|
13 Тақырып. Автомобиль тренажерлары. Тренажерлардың жіктелуі. Автодромдар. Автодромдарда жүргізіп үйрету әдістемесі. Автодромда өткізілетін тәжірибелік емтихан.
|
3
|
3
|
1
|
14 Тақырып. Оқыту автомобильдері. Оқыту автомобилінің жабдығына қойылатын талаптар. Шынайы жол жағдайында автомобиль жүргізіп үйрету әдістемесі.
|
3
|
3
|
-
|
15 Тақырып. Жүргізушілерді ситуациялық оқыту. Оқытудың әдістемелері мен мазмұны. Типті жол көлік жағдайларында жүргізушілерідің әрекеттерінің дағдысын жоғарылату. Тақырып 10. Күрделі жол жағдайларында (жауын, тұман, тәуліктің түнгі уақытындағы жүргізу, су кедергілерінен өту, таулы жолдарда, құмды-шөлейт жерлерде, жолды қар басып қалғанда жүргізу) автомобильді басқару негіздері.
|
3
|
3
|
1
|
Семинарлық (тәжірибелік) сабақтар
|
|
|
|
1 Тақырып. «Адам психикасының анатомо-физиологиялық ерекшеліктері және олардың жүргізуші қызметіне әсері.
|
5
|
5
|
3
|
2 Тақырып. «Бланк әдістемелерінің көмегімен көзөлшемді зерттеу».
|
5
|
5
|
2
|
3 Тақырып. «Бланк әдістемелерінің көмегімен зейінді зерттеу».
|
5
|
5
|
2
|
4 Тақырып. «Бланк әдістемелерінің көмегімен ойлауды және есті зерттеу».
|
5
|
5
|
3
|
5 Тақырып. «ТОВ-2 және ПР-2М құралдарының көмегімен
сенсомоторлық реакцияларды зерттеу.
|
5
|
5
|
2
|
6 Тақырып. «Жүргізушінің жеке тұлғасы және оның шеберлігінің психофизологиялық негіздері.
|
5
|
5
|
3
|
Оқытушымен студенттің өздік жұмысының тақырыптық жоспары
|
|
|
|
1 Тақырып. «Көлік құралдарын басқарудың құқын алу тәртібі туралы Ережелер».
|
8
|
8
|
4
|
2 ақырып. «Жүргізушілерді даярлауды іске асыратын оқу ұйымдарын тіркеу және оқыту топтарын қалыптастыру тәртібі».
|
8
|
8
|
4
|
3 Тақырып. «Көлік құралдарының жүргізушілерін даярлаудың типтік жоспарлары мен бағдарламалары».
|
8
|
8
|
4
|
4 Тақырып. «Жол қозғалыс ережелері» пәнін оқытудың әдістемелік негіздері».
|
7
|
7
|
4
|
5Тақырып. «Автомобильді жүргізу» пәнін оқытудың әдістемелік негіздері».
|
7
|
7
|
4
|
6 Тақырып. «Қорытынды аттестация және біліктілік емтиханын өткізуді әдістемесі».
|
7
|
7
|
5
|
Студенттің өз бетімен орындайтын жұмысы
|
1 Тақырып. Инженерлік психологияның негізгі бағыттары. Инженерлік-психологиялық жобалау.
|
4
|
4
|
6
|
1
|
2
|
3
|
4
|
2 Тақырып. Автокөліктік психология пәні мен тапсырмалары.
|
4
|
4
|
6
|
3 Тақырып. ЖКО кезінде адами фактордың ролі. Жүргізуші жұмыс орнына қойылатын талаптар. Автомобиль жүргізушісінің сенімділігін анықтайтын негізгі факторлар.
|
4
|
4
|
6
|
4 Тақырып. «Адам-машина» жүйесінің операторлық қызмет тиімділігінің факторлары. Адамның нақты бір еңбек қызметіне жарамдылығын анықтаудың әдістері.
|
4
|
4
|
6
|
5 Тақырып. Автомобиль жүргізушісі еңбегінің психофизиологиясы туралы түсінік. Автомобиль жүргізушісінің сенімділігінің негізгі факторлары.
|
4
|
4
|
6
|
6 Тақырып. Жүргізушілерді кәсіби іріктеудің таңдаудың әдістері.
|
4
|
4
|
6
|
7 Тақырып. Жүргізушілердің жұмысқа қабілеттілігінің төмендеуінің себептері. Алкоголь және жүргізуші сенімділігі. Темекі шегу және жүргізуші сенімділігі.
|
4
|
4
|
6
|
8 Тақырып. Жүргізушілерде жиі кездесетін ауыр және созылмалы аурулар. Сапар алдындағы медициналық қарау. Автомобиль жүргізушілерінің жұмысқа қабілеттілігін жоғарылатудың және олардың шаршауының алдын алудың әдістері мен құралдары.
|
4
|
4
|
6
|
9 Тақырып. Оқытудың негізгі принциптері мен ережелері. Оқытушыға және автомобильді жүргізуге үйрететін өндірістік шеберге қойылатын талаптар.
|
4
|
4
|
6
|
10 Тақырып. Оқытушы - оқыту үрдісінің ұйымдастырушысы ретінде.
|
4
|
4
|
6
|
11 Тақырып. Оқыту сыныптары және олардың жабдықтары.
|
4
|
4
|
6
|
12 Тақырып. Бағдарламалық оқытудың және бақылаудың техникалық құралдары..
|
4
|
4
|
6
|
13 Тақырып. Жүргізуші кәсібінің психофизиологиялық негіздері.
|
4
|
4
|
6
|
14 Тақырып. Жүргізушілерді психологиялық дайындау. Жүргізуші қызметіндегі зейіннің рөлі.
|
4
|
4
|
6
|
15 Тақырып. Қабылдаудың жеке түрлерінің автомобиль жүргізушісіне әсері.
|
4
|
4
|
6
|
16 Тақырып. Кеңістікті, уақытты және автомобиль жылдамдығын қабылдау. Қабылдаудағы қателер.
|
3
|
3
|
6
|
17 Тақырып. Сенсомоторлық реакцияларды зерттеу әдістері.
|
3
|
3
|
6
|
18 Тақырып. Жүргізіші дағдылары және оларды қалыптастыру. Жүргізушілерді психологиялық дайындау.
|
3
|
3
|
6
|
19 Тақырып. Жүргізуші зейіні және қозғалыс қауіпсіздігі. Зейінді ұйымдастыру және байқағыштық (абай болу).
|
3
|
3
|
6
|
20 Тақырып. Жүргізушінің реакция уақытына әсер ететін факторлар.
|
3
|
3
|
6
|
21 Тақырып. Бағдарлау (болжамдау) және оның жүргізуші қызметіне әсері.
|
3
|
3
|
6
|
22 Тақырып. Жүргізушілердің есте сақтау қабілетін жетілдіру мен жаттықтырудың ұсыныстары.
|
3
|
3
|
6
|
23 Тақырып. Жүргізуші жеке тұлғасы және оның кәсіби қызметіндегі рөлі.
|
3
|
3
|
6
|
24 Тақырып. Жүргізуші тұлғасының адамгершілік-өнегелік ерекшеліктері және сенімділігі.
|
3
|
3
|
6
|
25 Тақырып. Жүргізушілерді оқытудың қазіргі заманғы әдістері мен түрлері. Жүргізушілерді дайындаудың типтік жоспарлары мен бағдарламалары.
|
3
|
3
|
6
|
1
|
2
|
3
|
4
|
26 Тақырып. Жүргізушілерді дайындаудың қазіргі заманғы техникалық құралдары мен жабдықтары. Оқыту автомобилінің жабдықталуына қойылатын талаптар.
|
3
|
3
|
5
|
27 Тақырып. Тренажерлардың топталуы. Автотренажерларды жобалаудың инновациялық технологиялары. Автодромдарды жобалаудың инновациялық технологиялары.
|
3
|
3
|
5
|
28 Тақырып. Шынайы жол жағдайында автомобиль жүргізуге үйретуің әдістері.
|
3
|
3
|
5
|
29 Тақырып. Типті жол көлік жағдайларында жүргізушілерідің әрекеттерінің дағдысын жоғарылату.
|
3
|
3
|
5
|
30 Тақырып. Күрделі жол жағдайларында автомобиль басқарудың психофизиологиялық ерекшеліктері.
|
3
|
3
|
5
|
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ
Негізгі
1 Романов А.Н. Автотранспортная психология Уч. Пособие для студ. Высш. Учеб. Заведений. – М.: Издательский центр «Академия», 2002. – 224 с.
2 Жандарбекова Ә.М., Машекенова Ә.Х. Жүргізушілерді дайындаудың инновациялық әдістері / Өскемен, ШҚМТУ, 2009 - 1 бөлім -50 б.
3 Машекенова Ә.Х., Жандарбекова Ә.М. Жүргізушілерді дайындаудың инновациялық әдістері / Өскемен, ШҚМТУ, 2010 -2 бөлім -59 б.
4 Пшеничная О. А.,. Жандарбекова Ә.М Автокөліктік психология: 300440 - «Жол қатынасын ұйымдастыру» мамандығы бойынша оқитын студенттерге зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау. – ШҚМТУ. - Өскемен, 2004. -52 бет.
5 Қазақстан республикасының Жол қозғалысы ережелері. – Алматы, 2004 -60 бет.
6 Большой казахско-русский словарь. Бектаев Қ. Алматы: Алтын қазына. 1999.-704 с.
7 Кульсеитов Ж.О., Айдарбеков Е.К., Окушева Г.К. Русско-казахский терминологический словарь в сфере организаций, управления и безопасности дорожного движения./ ВКГТУ Усть-Каменогорск, 2002.-69 с.
Қосымша
8 Бобнева М.И. Техническая психология.- М.: Наука, 1966.
9 Боровер Ю.С. Психофизиологические основы обеспечения безопасности движения // Проблемы безопасности движения / ВНИИ МВД СССР .- М., 1970 – Вып. 3.- С. 27-30.
10 Ваганов В.И., Пинт А.А. Самоучитель безопасной езды.- М.: Знание, 1991.
11 Глушко О.В., Клюев Н.В Труд и здоровье водителя автомобиля.- М.: Транспорт, 1991.
12 Емельянов А.М., Котик М.А. Ошибки человека-оператора (Психологический и кибернетический аспекты). – М.: Знание, 1988.- 64 с.- (Новое в жизни, науке, технике. Сер. «Транспорт»; № 12).
13 Игнатов Н.А. Психофизиологические основы труда шофера.- М.: Высшая школа, 1969.
14 Игнатов Н.А. Человек за рулем.- М.: Транспорт, 1976.
15 Иларионов В.А., Кошелев М.В., Мишурин В.М. Водитель и автомобиль.- М.: Транспорт, 1985.
16 Клебельсберг Д Транспортная психология.- М.: Транспорт, 1989.
17 Котик М.А. Беседы психолога о безопасности дорожного движения.- М.: Транспорт, 1990.
18. Котик М.А. К вопросу о надежности и профессиональной пригодности водителя // Тез. Докл. V Всесоюзной науч.-технич. конф.- Вильнюс, 1985.- С. 188-189.
19. Котик М.А., Емельянов А.М. Природа ошибок человека-оператора (на примерах управления транспортными средствами).- М.: Транспорт, 1993.
20.Куперман А.И. Безопасное управление автомобилем. – М.:Траснпорт, 1989, -160 с.
21. Лобанов Е.М. Проектирование дорог и организация движения с учетом психофизиологии водителя.- М.: Транспорт, 1980.
22. Лобанов П.Н.Азы водительского мастерства. – М.: Народное образование, 1997, - 40 с.
23. Ломов Б.Ф. Основы инженерной психологии: Учеб. Для вузов.- М.: Высш. Шк., 1986.
24. Лукашевич Н.П., Сингаевская И.В., Бондарчук Е.И. Психология труда.- М.: ЭКО, 1997.
25. Мишурин В.М., Романов А.Н. Надежность водителя и безопасность движения.- М.: Транспорт, 1990.
26. Романов А.Н., Мишурин В.М., Шульц В.А. Внимание водителя в условиях движения // Автомобильный транспорт .- 1986. №6.- С. 21-22.
27. Керімбеков Е. Адам анатомиясы. Алматы: Рауан. 1992.
28. А.Х.Машекенова, А.М. Жандарбекова Методичекие основы подготовки водителей/ВКГТУ.-Усть-Каменогорск, 2005-80 с.
29. «Жол қозғалысның қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 15 шілдедегі заңы
30. «Көлік құралдарын жүргізушілерді даярлау ережесін бекіту туралы» Ішкі істер министрінің 2006 жылғы 10 шілдедегі № 341 бұйрығы.
31. «Көлік құралдарын басқаруға құқық алу, емтихан қабылдау, азаматтарға жүргізуші куәлігін беру ережелері» Қазақстан Республикасының Ішкі істер министірлігінің 1998 жылғы 12 қазандағы бұйрығы.
32 Русско-казахский словарь (Орысша қазақша сөздік). Главная редакция д.ф.н., профессора Г.Г. Мусабаева: Алматы, 1981 г. 1-2 томы.
Достарыңызбен бөлісу: | 
