Радиоактивті ластану

Радиоактивті ластану
Орындаған:
Камидолла.Л.
Тексерген:
Ережепова.
Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті
Ветеринария факультеті
Академик Н.О.Базанова атындағы физиология, морфология жəне
биохимия кафедрасы

Радиоактивті ластану- қоршаған ортаға өте қауі
пті əсер əкелетін физикалық ластанудың түрі. Б
ұл ластану адам денсаулығы мен тірі организмд
ерге радиациялық сəулелену арқылы зиянды ə
сер жасайды 
Радиоактивтілік көздері, басқа да ластаушы зат
тар сияқты, қоректік тізбектердің құрамдас бөлі
ктері болып табылады: атмосфера-жел-жаңбыр
-топырақ-өсімдіктер-жануарлар-адам. 
01
YOUR TITLE
Р а д и о а к т и в т і
л а с т а н у

Радон 
Радон – адам ашқан алғашқы радионукл
идтердің бірі. Бұл асыл газ 226Ra изотоп
ының ыдырауынан түзіліп, денеге демме
н жұту арқылы енеді. Адам радонмен ба
рлық жерде байланыста болады, бірақ н
егізінен тас жəне кірпіш тұрғын үйлерде 
(əсіресе жертөлелерде жəне бірінші қабат
тарда), өйткені негізгі көзі құрылыс аст
ындағы топырақ жəне құрылыс материа
лдары болып табылады. 
Жер асты суларында радонның жоғары деңгейі
н табуға болады. Судан радонды жоюдың қол
жетімді жəне тиімді əдісі - оны аэрациялау.
Пайдалы қазбаларды өндірумен, қазбалы отын
дарды жағумен, минералды тыңайтқыштарды 
жасаумен жəне т.б. байланысты адамның өндір
істік қызметі нəтижесінде атмосфера табиғи ра
дионуклидтермен байыды, табиғи радиациялы
қ фон үнемі өзгеріп отырады.
Адам атом энергиясын игерген сəттен бастап б
иосфера атом электр станцияларында, ядролық 
отынды өндіру жəне ядролық қаруды сынау ке
зінде пайда болған радионуклидтерді ала баста
ды. Осылайша, жасанды радионуклидтер жəне 
олардың адам ағзасына əсер ету ерекшеліктері 
туралы сұрақ туындады.
01
YOUR TITLE

01
радиоактивті заттармен
ластанған ауаны 
ингаляциялау;
асқазан-ішек жолд
ары арқылы – там
ақпен жəне сумен; 
Тері арқылы
01
YOUR TITLE
03
02
Радиоактивті заттардың алам ағзасына 
түсуінің үш жолы бар:

Иондаушы сəулелердің жасушаға жəне жалпы орнанизмге əсерін 
биомолекулалар - жасушалық бөлім - жасуша - ұлпалар - организм 
жəне олардың арасындағы байланысты орнату” тізбегінің кезеңде
рі арқылы түсінуге болады. 
Сүтқоректілер жасушаларының радиацияға ең сезімтал органелла
лары ядро мен митохондриялар болып табылады. Мұнда зақымда
нулар аз мөлшерде жəне аз мөлшерде көрсетіледі. Бəрінен де тот
ығу фосфорлану процестері тежеледі, нуклеопротеидтердің физик
а-химиялық қасиеттері өзгереді, соның нəтижесінде ДНҚ-да санды
қ жəне сапалық өзгерістер орын алып, транскрипция жəне трансля
ция процестері бұзылады. Сонымен қатар энергетикалық процесте
р тежеледі, цитоплазмаға K+ жəне Na+ иондарының бөлінуі, мемб
раналардың қызметі бұзылады. Мутацияның барлық түрлері бір уа
қытта мүмкін: геномдық мутациялар (хромосомалардың гаплоидты
қ санының көп өзгеруі), хромосомалық мутациялар немесе хромос
омалық аберрациялар (хромосомалардың құрылымдық немесе са
ндық өзгерістері), гендік немесе нүктелік мутациялар (гендердің мо
лекулалық құрылымының өзгеруі). , нəтижесінде биологиялық белс
енділігін жоғалтқан белоктар синтезделеді).
01
YOUR TITLE

01
I 
кезеңді физикалық деп атауға болады. Бұл кезеңде макромолекулалардың иондануы жəне қозуы 
жүреді; бұл жағдайда жұтылатын энергия əлсіз жерлерде жүзеге асады (ақуыздарда – SH-топтары, 
ДНҚ-да – тиминнің хромофор топтары, липидтерде – қанықпаған байланыстар).
I кезең
химиялық түрлендірулер. Бұл кезеңде белок радикалдарының, нуклеин қышқылдарының, липидт
ердің сумен, оттегімен, су радикалдарымен жəне т.б. əрекеттесуі.Бұл өз кезегінде гидропероксид
тердің түзілуіне əкеледі, тотығу процестерін жеделдетеді, молекулалардың көптеген өзгерістерін 
тудырады.
Нəтижесінде бастапқы əсер айтарлықтай артады. Биологиялық мембраналардың құрылымы бұз
ылып, басқа бұзылу процестері күшейіп, ферменттер бөлініп, олардың белсенділігінің өзгеруі бай
қалады.