Табліца 1 – Залежнасць вільготнасці зерня і саломы ад дэфіцыту насычэння

18 
 
Асабліва  вялікую  шкоду  наносяць  вокіслы  серы,  азоту,  так  званыя 
прамысловыя выкіды. У атмасферы яны злучаюцца з вадой і ўтвараюць серную 
і  азотную  кіслоты.  Утвораныя  кіслоты  выпадаюць  на  паверхню  зямлі  ў 
выглядзе  кіслых  дажджоў,  павялічваюць  кіслотнасць  глебы,  змяншаюць  яе 
ўрадлівасць,  што  патрабуе  дадатковых  затрат  на  правядзенне  вапнавання  і 
раскісленне глебы.  
У  той  жа  час  аэразоль  з’яўляецца  ядрамі  кандэнсацыі,  якія  актывізуюць 
працэс кандэнсацыі вадзяной пары, утварэнне воблакаў і ападкаў. На цяперашні 
час вялікую шкоду здароўю раслін, жывѐлы і чалавека наносіць радыѐаэразоль. 
Паветра ўтрымліваецца і ў глебе. Склад глебавага паветра адрозніваецца ад 
складу  атмасфернага  паветра.  У  глебе  ў  працэсе  гніення  арганічнага  рэчыва  і 
пры  дыханні  каранѐвай  сістэмы  раслін  паглынаецца  кісларод  і  вылучаецца 
вуглякіслы  газ.  Кісларод  і  азот  у  глебе  таксама  паглынаюцца  ў  працэсе 
жыццядзейнасці бактэрый. Утрыманне СО
2
 у глебавым паветры можа дасягаць 
1–2  %,  у  забалочаных  глебах  да  6  %,  а  ўтрыманне  кіслароду  змяншаецца  і 
становіцца менш за 20 %. 
Паміж атмасферай і глебай адбываецца працэс аэрацыі – паветраабмен, які 
працякае  пад  уздзеяннем  ветру  і  ваганняў  атмасфернага  ціску.  Інтэнсіўнасць 
паветраабмену  залежыць  ад  структуры  глебы.  Вядома,  што  ўсе  агратэхнічныя 
прыѐмы накіраваны на рыхленне глебы, якое, натуральна, паляпшае ўмовы для 
аэрацыі, жыццядзейнасці бактэрый і развіцця каранѐвай сістэмы раслін. 
 
1.3. Сонечная радыяцыя і радыяцыйны рэжым расліннага покрыва 
Галоўнай  крыніцай  энергіі  для  біялагічных  і  фізіялагічных  працэсаў,  якія 
працякаюць  у  аграэкасістэме  (глеба  –  расліна  –  атмасфера),  з’яўляецца 
праменная  энергія  Сонца,  што  распаўсюджваецца  ў  прасторы  ў  выглядзе 
электрамагнітных хваляў са скорасцю 300 000 км/с.  
Энергетычная  асветленасць  сонечнага  выпрамянення  ў  Міжнароднай 
сістэме адзінак СІ выражаецца ў ватах на 1 м
2
 (Вт/м
2
). 1 Вт/м
2
 паказвае, што на 
1  м
2
  за  1  с  паступае  1  Дж  (1  кДж)  праменнай  энергіі.  Колькасць  праменнай 
энергіі  за  больш  працяглы  перыяд  (гадзіну,  суткі,  месяц,  год)  выражаюць  у 
джоўлях (Дж) або мегаджоўлях (МДж). 
Сонечная  радыяцыя  складаецца  з  электрамагнітных  хваляў  (промняў) 
рознай даўжыні. Даўжыню хваляў выражаюць у мікраметрах (мкм), а бывае  – 
нанаметрах  (нм)  (1  мкм  =  10
–6 
м,  1нм  =  10
–9
  м).  Размеркаванне  праменнай 
энергіі па даўжыням хваляў называюць спектрам. Сонечны спектр падзяляецца 
на  тры  часткі:  ультрафіялетавую  (λ<0,39  мкм),  бачную  (0,40–0,76  мкм)  і 
інфрачырвоную  (>0,76  мкм)  радыяцыю.  На  верхняй  мяжы  атмасферы  на 
бачную  частку  спектра  прыходзіцца  47  %  сонечнай  праменнай  энергіі,  на 
інфрачырвоную – 44 %, на ўльтрафіялетавую – 9 %. Невялікую долю сонечнай 
энергіі  (каля  1  %)  нясуць  гама-  і  рэнтгенаўскае  выпрамяненне,  а  таксама 
радыѐхвалі. 
У  метэаралогіі  адрозніваюць  электрамагнітныя  выпрамяненні  двух 
дыяпазонаў.  Дыяпазон  караткахвалевай  радыяцыі  ўключае  сонечныя 

19 
 
выпрамяненні з даўжынямі хваляў ад 0,01 да 4 мкм. Да доўгахвалевай радыяцыі 
адносяцца выпрамяненні зямной паверхні і атмасферы з даўжынямі хваляў ад 4 
да 100 мкм. 
Праходзячы  праз  атмасферу,  сонечная  радыяцыя  аслабляецца  ў  выніку 
адбівання,  паглынання  і  рассеяння  атмасфернымі  газамі  і  аэразолямі.  Пры 
гэтым змяняецца спектральны склад радыяцыі. 
Энергетычная  асветленасць,  якая  ствараецца  паралельнымі  сонечнымі 
промнямі,  што  паступаюць  непасрэдна  ад  сонечнага  дыска  праз  атмасферу  на 
зямную паверхню, называецца прамой сонечнай радыяцыяй Ssinh.  
Бачная  частка  сонечнага  спектра  стварае  прыродную  асветленасць 
(святло),  якая  ўспрымаецца  вокам.  Святло  з  даўжынямі  электрамагнітных 
хваляў 0,4–0,76 мкм вызначае інтэнсіўнасць фотасінтэзу, рост і развіццѐ раслін. 
Разам  з  гэтым  для  раслін  мае  істотнае  значэнне  працягласць  перыяду 
асветленасці.  Так,  шэраг  раслін  патрабуюць  для  нармальнага  росту  і  развіцця 
доўгага дня, а іншыя – кароткага. Інакш кажучы, мае важнае значэнне не толькі 
спектральны  склад  і  інтэнсіўнасць  святла,  але  і  працягласць  асветленасці. 
Светлавыя 
рэсурсы 
вегетацыйнага 
перыяду 
вызначаюцца 
сумай 
фотасінтэтычна актыўнай радыяцыі (ФАР). 
Частка сонечнай радыяцыі, якая праходзіць праз атмасферу, рассейваецца 
малекуламі  атмасферных  газаў  і  аэразолей  і  стварае  рассеяную  радыяцыю  D. 
Прамая  і  рассеяная  сонечныя  радыяцыі,  што  паступаюць  сумесна  на  зямную 
паверхню, складаюць сумарную радыяцыю Q = Ssinh+D. 
 
1.3.1. Альбеда расліннага покрыва 
Частка сумарнай радыяцыі,  якая паступае да  зямной паверхні,  адбіваецца 
ад  яе.  Адносіны  адбітай  часткі  радыяцыі  R
к 
да  ўсѐй  сумарнай  радыяцыі  Q 
называюць  адбівальнай  здольнасцю,  ці  альбеда  А  дадзенай  падсцільнай 
паверхні: 
 
А = R
к 
/ Q. 
 
Альбеда паверхні залежыць ад яе колеру, шурпатасці (табліца 2), 
 

жүктеу/скачать 1.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: