Реферат қазақстан Республикасы Қызылорда, 2013 ж

Анықтау және қалыптастыру эксперименттеріндегі көрсеткіштердің нәтижесі қорытынды салыстыру кезеңінде шығарылды (3-кесте).

Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың салыстырмалы нәтижесі төмендегі суреттерде бейнеленді (Сурет 2).

Сурет 2 - Оқушылардың өзіндік жұмысты орындау негізінде танымдық белсенділігінің салыстырмалы диаграммасы (эксперименке дейін және эксперименттен кейін).

Жүргізілген эксперимент нәтижелерін талқылау тәжірибелік-эскперимент барысында бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысты орындау негізінде танымдық белсенділігінің деңгейі эксперименттік топтарда жоғарылағанын көрсетеді. Өзіндік жұмысты орындау негізінде танымдық белсенділігінің жоғары деңгейі 32 %-ға, оқушылар санына көбейген, ал төмен деңгейдегі оқушылар 4 %-ға төмендеген. Бұл көрсеткіште экспериментке дейін төмен дәрежеде оқушылардың өзіндік жұмысты орындау негізінде танымдық белсенділігінің орташа деңгейге дейін көтеруге қол жеткізілді.

Эксперименттік топтағы тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың нәтижесін бақылау оқушылардың өзіндік жұмысты орындау негізінде танымдық белсенділігінің көрсеткіштері бойынша қамтамасыз етілді. Бұл көрсеткіш экспериментке дейін төмен дәрежені көрсеткен оқушыларды орта деңгейге дейін көтеруге қол жеткізілгенін, ал орта деңгейдегілер жоғары деңгейге көтерілгенін байқатты.

Оқушыларда жаңа білімді өздігінен игеру қызығушылықтары мен қажеттіліктері, оқу-танымдық белсенділіктері мен ізденістері пайда болды. Теориялық білімдерді өздігінен игеру, біліктілігі, білім мазмұнының жаңа идеялары, іс-әрекеттің мақсат, міндеттерін белсенділікпен шешу жолдарын толығымен бағалауды үйренді. Өзіндік жұмыстарды болжау, өзіндік тапсырмаларды орындауда танымдық белсенділікке ұмтылыс, өзіндік жаңа нәтиже алуды меңгерді.

Эксперименттік топтағы оқушылар орындау мен өзіндік жұмыстарда еркін бағыт алып, бейнелеу өнері мен математика, дүниетану сабақтарында алған білімдерін өзіндік жұмыстарда қолдана алды. Оқушылардың, қарым-қатынастық, ақпараттық, проблеманы шешу құзіреттіліктері де анағұрлым өсті.

Оқушылардың үй тапсырмасын орындауда да белгілі бір нәтижеге қол жеткізілді. Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыстарды орындауда белсенділік танытуы олардың қосымша берілген тапсырмаларды орындауынан көрінді.

Ғылыми зерттеудің эксперименттік жұмыс нәтижелері мынадай қорытындылар жасауға мүмкіндік берді:

- зерттеу тақырыбы бойынша дайындаған өзіндік жұмыстардың жүйесі арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін арттырудың үлгісін көрсетілді.

- экспериментке қатысқан педагогтар жұмысын талқылау, оқушылардың өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттырудың нәтижелілігі педагогтардың оқыту процесінің әдістемесін терең түсінуінде екендігін көрсетті.

Сонымен зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттеріне сай ұсынылған өзіндік тапсырмалар жүйесі мен оны жүзеге асыру әдістемесі тәжірибелік-эксперимент нәтижесінде ғылыми болжамның дұрыстығын дәлелдеді.
Қорытынды

Қазіргі кездегі басты мақсат – оқушыларға терең білім беріп қана қоймай, олардың өздігінен білім алуға құштарлығын, ізденімпаздығын қалыптастыру. Оқушылардың өздігінен ойланып, танымдық белсенділігін арттыруда, білімді тиянақты алу дағдыларын қалыптастыруда мұғалімнің бағыт беруші рөлін атқара білуінің мәні зор. Өзіндік жұмыс оқыту процесінің барлық бөлігіне кіреді. Оқу материалдарының мазмұнына байланысты тапсырма қарапайым, күрделі уақыт бойынша ұзақ, оқушылардан белсенді танымдық әрекетті талап ететін болып келеді. Бастауыш сыныптарда оқушылардың жүйелі білім алу тәртібіне және өздігінен білімін толықтыруға, ғылыми мағлұматтарды жетік әрі саналы игеруге әзірлеу керек. Бұл үшін оқыту үдерісінде тиімді әдістер мен технологияларды пайдалана отырып, олардың ізденуге деген талпынысын ояту қажет.

Оқу – бастауыш сыныптағы оқушылардың негізгі таным әрекеті. Баланың жалпы психикалық дамуы мектептегі оқу мен оның өздігінен білім алуымен және оқыту үдерісіндегі өзіндік жұмыс түрлерімен тығыз байланысты. Оқыту – мұғалімнің білім берудегі жетекші әрекеті болса, оқу – баланың танымдық, белсенді әрекеті. Оқушылардың өзіндік жұмыс процесі кезінде мұғалімнен бала дамуының дербестік шығармашылық танымдық әрекеті, логикалық ойлауы сияқты негізгі белгілерін біліп, оқушылармен жеке-дара жұмыстар жүргізуді қажет етеді.

Зерттеу барысында қол жеткен нәтижелер төмендегідей қорытындылар жасауға мүмкіндік берді.

1. Зерттеу мәселесіне байланысты философиялық, психологиялық және педагогикалық талдаулар барысында «таным», «танымдық белсенділік», «өзіндік жұмыс» ұғымдары нақтыланып, «бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттыруға» анықтама берілді. Педагогикалық және психологиялық талдаулар негізінде оқушылардың өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттыру үшін пәндік мазмұндық білім беруден тұлғалық-бағдарлы білім беруге көшудің қажеттігімен дәлелденді.

2. Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттырудың педагогикалық шарттары анықталып, оқушылардың өзіндік жұмысына қажетті теориялық білімді меңгеруіне және оны тәжірибеде қолдана білуіне бағытталды.

3. Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттырудың мотивациялық, мазмұндық-амалдық, нәтижелі-бағалау компоненттерінің бірлігінде және айқындалған өлшемдері мен көрсеткіштері, деңгейлерінің негізінде жасалған құрылымдық-мазмұндық модельге байланыстылығымен сипатталды.

4. Бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмыс арқылы танымдық белсенділігін арттырудың қазіргі жағдайына жасалған талдаулар сабақта, сабақтан тыс тапсырмаларды орындаудың тиімді формалары мен әдіс – тәсілдерін, технологияларын анықтауға негіз болды.

5. Зерттеу жұмысының нәтижесінде алынған теориялық тұжырымдар мен қорытындылар, бастауыш сынып оқушыларының өзіндік жұмысында танымдық белсенділігін арттыру үшін қосымша ұсынылған өзіндік тапсырмалар жүйесі мен әдістеменің тиімділігі тәжірибелік-эксперимент барысында тексеріліп, ғылыми болжамның дұрыстығына көз жеткізілді.

Ғылыми зерттеу жұмысының мақсаты мен болжамына сәйкес белгіленген міндеттер орындалып, оң нәтиже алынды. Теориялық қағидалар мен педагогикалық-эксперимент жұмыстарының нәтижесінде төмендегідей ұсыныстар жасалынды:

• 
  бастауыш сыныптарға арналып жасалған өзіндік жұмыстар жүйесі мен
  

• 
  бастауыш сынып мұғалімдері тәжірибеде пайдалану үшін әдістемелік
  

– бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін жетілдіру институттарының іс-тәжірибесіне енгізуге ұсыну.

Бастауыш сыныптарда оқушылардың өзіндік жұмыстарында танымдық белсенділігін арттыру мәселесі күрделі болғандықтан, оның барлық бағыттарын толығымен қарастырып, бір ғана зерттеу проблемасының аясына сыйғызу мүмкін емес. Зерттеу барысында алынған нәтижелер оны шешудің бір ғана жолы болғандықтан, бұл бағыттағы ізденістер бастауыш сынып оқушыларының сабақта және үй тапсырмасын орындаудағы өзіндік жұмыс түрлері дербес зерттеуді қажет етеді.
Диссертацияның мазмұны төмендегі басылымдарда жарияланды

1. 
   Организация познавательной деятельности с целью стимулирования самостоятельной работы младшего школьника// «Инновационные процессы в современном образовательном учреждении» Всероссийская научная конференция. - Самара, 2012. 17-18 февраль, 103-105 с.
   
2. 
   Өзіндік жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушыларының құзіреттіліктерін қалыптастыру // Қазақстан мектебі - Алматы, 2012- №9 - Б. 26-28.
   

Резюме

Педагогические условия повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы

Согласно положениям наук педагогика и психология, основу учебного процесса составляет познавательная деятельность. Продуктивность учебной деятельности требует не только определенных навыков и умений, но и стимулов и толчков для достижения поставленной цели. Главное здесь, чтобы у учащегося начального звена наряду с умением учить, было и желание учиться, то есть должен превалировать познавательный момент. Изменения, происходящие в структуре современной школы и в содержании образовательного процесса, выдвигают новые требования к организации педагогического процесса. В частности, это касается начальных классов, когда у учащихся в результате выполнения самостоятельной работы возникает познавательная активность и закладывается фундамент учебной деятельности.

Активизация познавательной деятельности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы является одной из важных задач освоения новых знаний, связанных с изменением парадигмы образования. В связи с двусторонностью учебного процесса учитель должен организовать свою деятельность с учетом того, чтобы самостоятельная работа учащихся стимулировала в них познавательную активность. В свою очередь активизация познавательной деятельности как закономерный процесс в обучении и совершенствовании детей должна рассматриваться как очень сложная психологическая и педагогическая проблема.

Объект исследования: учебно-воспитательный процесс в начальных классах.

Предмет исследования - повышение познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы.

Цель исследования - теоретически обосновать и разработать методику повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы.

- определить теоретическую основу проблемы повышения познавательной активности учащихся начальных классов;

- определить педагогические условия повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы;

- разработать структурно-содержательную модель повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы;

- апробировать на практике методику повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы.

Гипотеза исследования: для выполнения различных видов самостоятельной работы необходимы познавательная активность и интеллектуальный уровень учащихся. В связи с этим путем определения теоретических основ и методического обеспечения процесса повышения познавательной активности школьников в ходе выполнения самостоятельной работы можно расширить кругозор и развить творческие способности у учеников начального звена.

Методы исследования: теоретический (обзор, анализ научно-теоретической литературы, прогнозирование результатов); эмпирический (анкетирование, беседа, контроль, анализ нормативных и учебно-методических документов, диагностика, консультация, тестирование, экспериментально-практическая работа); статистический (статистико-математическая обработка полученных результатов, мониторинг, экспертиза).

- раскрыты теоретические основы активизации познавательной деятельности учащихся начальных классов;

- разработана структурно-содержательная модель активизации познавательной деятельности учащихся начальных классов на основе выполнения самостоятельных работ;

- выявлены педагогические условия активизации познавательной деятельности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы;

- разработана методика активизации познавательной деятельности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы.

Практическая значимость исследования:

- внесены конкретные предложения по повышению познавательной активности учащихся на основе самостоятельной работы;

- разработана методика повышения познавательной активности учащихся, которая может быть использована в школьном и вузовском учебном процессе.

Положения, выносимые на защиту:

- Характеристика понятий «познавательная активность учащихся».

- Модель формирования познавательной активности учащихся на основе самостоятельной работы.

- Педагогические условия повышения познавательной активности учащихся на базе выполнения самостоятельной работы.

- Содержание и результаты повышения познавательной активности учащихся начальных классов на основе выполнения самостоятельной работы.

- Применение технологии обучения в педагогическом процессе, результаты практического эксперимента в повышении познавательной активности учащихся начальных классов.

Исследование проводилось на базе школы-гимназии № 1 им. К.Мухамеджанова города Кызылорды. В эксперименте приняли участие 140 учеников и учителей начальных классов.

Во Введении обосновывается актуальность исследования, определяется научный аппарат и структура диссертации.

В первом разделе «Теоретические основы повышения познавательной активности учащихся начальных классов в процессе самостоятельной работы» раскрываются философские, психологические, педагогические основы понятий «Познание», «Познавательная активность», «Самостоятельная работа». Дается определение понятию «Повышение познавательной активности учащихся начальных классов», предлагается структурно-содержательная модель повышения познавательной активности учащихся в ходе самостоятельной работы.

Во втором разделе «Результаты педагогического эксперимента по повышению познавательной активности учащихся начальных классов на основе самостоятельной работы» излагаются результаты эксперимента, проведенного с целью практического обоснования педагогических технологий, видов самостоятелных работ, методики составления заданий для самостоятельного выполнения учащихся.

В Заключении обобщаются результаты исследования, приводятся конкретные методические рекомендации для учителей начального звена при организации самостоятельной работы учащихся.

В Приложении предложена система самостоятельных заданий, способствующих повышению познавательной активности учащихся в процессе самостоятельной работы.

According to the states of pedagogical and psychological sciences, the basis of training process is formed by a cognitive activity. A productivity of training activity demands not only on definite skills and abilities so here are shoves for reaching some aims. The chief point of this situation is that primary classes ‘pupil has a greet desire to learn alike skill study i.e. a cognitive moment should be prevailed. Changes taking place in the structure of contemporary school and educational process’s content, there are new demands to the pedagogical process’s organization. Namely it touches secondary classes, when the pupils while doing an independent work the cognitive activity appeared and the training activity’s basis is piled up.

The stirring up of pupil’s cognitive activity on the basis of independent work is one of the main tasks during the new knowledge mastery connecting with change of paradigm of the education. Due to double of the teaching and learning process the teacher has to organize his activity taking into consideration that is pupil’s self dependent work will be stimulated their cognitive activity. The stirring up of cognitive activity in its turn as natural process in children education and perfection should be regarded as quite and complicated psychological and pedagogical problem.

The research work’s object: the educational – bringing –up process in primary classes.

The research work’s subject – the promotion of primary classes’ pupils cognitive activity on an independent work foundation.

The research work’s aim: to ground and work out the methodic of promotion of cognitive activity on an independent work foundation.

The research work’s problems:

- To find out theoretical basis of problems of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

- To determine the pedagogical conditions of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

- To work out structural - pithy model of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

- To practice the methodic of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

The research work’s hypothesis:

It is necessary a cognitive activity and intellectual level of pupils for doing of different kinds of independent works. While determining of theoretical bases and methodological guarantee of the process of pupils’ cognitive activity in primary classes it may enlarge the outlook and develop the creative abilities of primary classes’ pupils.

- System characteristics of theoretical bases of primary schoolchildren’s cognitive activity are given; specific definitions of basic notions are presented.

- Structurally pithy model of increasing ob primary schoolchildren’s cognitive activity on the bases of old – dependent work is created norms, indices and levels are defined.

- Pedagogic conditions of increasing primary schoolchildren’s cognitive activity on the base of self – dependent work.

- Methods of increasing of primary schoolchildren’s cognitive activity on the bases o self-dependent work.

The research work’s practical value:

- There were given concrete suggestions for increasing of primary schoolchildren’s cognitive activity on the bases o self-dependent work.

- It was worked out the methodic for increasing of primary schoolchildren’s cognitive activity which may used in educational processes of schools and universities.

The defense positions:

- The cognitive activity’s characteristic.

- The formation model of cognitive activity on the bases self-dependent work.

- The pedagogical conditions of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

- The content and results of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

- Teaching technologies applications in pedagogic process and results of practical experiment in the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

The research was done in gymnasium- school №1 named by K.Mucamedganov in Kyzylorda. 140 pupils and teachers were taking part in the experiment.

There was ground the significance of research, determined the scientific matter and the structure in introduction.

In the first part named as “Theoretical bases of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes” were opened psychological, philosophical, pedagogical bases of following points: Cognition, Cognitive activity, Independent work. There were given the determination of the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes and the structural – pithy model for the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.

In the second part named as “Results of pedagogical experiment on the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes” are expound the results of experiment for the practical basing of pedagogical technologies, kinds of independent works, methodic of task making-up for independent work.

In Conclusion there were generalized the results of research, given the methodic recommendations for primary classes’ teachers during the independent work.

In Application there was the system of independent tasks, assisting to the promotion of pupils’ cognitive activity in primary classes.