Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Көлік-энергетика факультеті
Электр техникасы және энергетика кафедрасы
Реферат
Тақырыбы: Химияның негізгі заңдары мен түсініктері
Орындаған: Оспанов Рамазан Нұркенұлы B062-7118-2023-01 топ Қабылдаған: х.ғ.к., доцент м.а. Базарбаева Қ.Ж.
Орындаған: студенттің Ф.И.О.,
________ топ .ғ.к., доцент м.а.
Астана 2023жыл
Мазмұны:
I.Кіріспе ............................................................................................... 3 бет
II.Негізгі бөлім.......................................................................................4 бет
III.Қорытынды........................................................................................ 12 бет
IV.Пайдаланылған әдебиеттер............................................................. 13 бет
Кіріспе
Химия қоршаған ортаны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады. Химияның зерттеу объектісі – заттар. Химия заттардың құрамын, қасиеттерін және өзгерістерін зерттейді. Сонымен қатар ол заттардың өзгерістерге ұшырауы барысында байқалатын физикалық құбылыстарды да зерттейді.
Мысалы: реакция нәтижесінде жылудың бөлінуі мен сіңірілуін, ерітінділердің электр өткізгіштігінің өзгеруін, қайнау және қату температураларының төмендеуін және жоғарлауын, химиялық энергияның электр энергиясына айналуын және т.б.
Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия, аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия, коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы, кванттық химия және т.б.
Химия-заттардың құрамын, құрылымын, қасиеттерін, алынуын және түрленуін зерттейтін ғылым. Атомдық-молекулалық ілім-Ломоносов пен Далтонның еңбектерімен жасалған атомдар мен молекулалардан алынған заттардың құрылымы туралы ілім. Атом-молекулалық ілімнің негізін М.В. Ломоносов қалаған. Бұл ілім бойынша зат ең кішкене бөлшек молекуладан, ал молекула атомдардан тұрады.
Заттар ең кішкентай бөлшектерден тұрады — үздіксіз қозғалыста болатын молекулалар. Температураның жоғарылауымен молекулалардың қозғалыс жылдамдығы артады, төмендеген кезде азаяды.
Әр түрлі заттардың молекулалары бір-бірінен массасы, мөлшері және химиялық қасиеттері бойынша ерекшеленеді. Бір заттың барлық молекулалары бірдей.
Молекулалар ұсақ бөлшектерден-атомдардан тұрады. Қарапайым заттардың молекулалары бірдей атомдардан, күрделі заттардың молекулалары әртүрлі атомдардан тұрады.
Бір элементтің атомдары басқа элементтердің атомдарынан атом ядросының зарядымен, мөлшерімен және химиялық қасиеттерімен ерекшеленеді. Химиялық реакциялар кезінде молекуланың құрамы өзгереді. Химиялық реакциялардағы атомдар жойылмайды.
Атом-оң зарядталған ядродан және бір немесе бірнеше электрондардан тұратын электронейтралды бөлшек.
Молекула-берілген заттың барлық химиялық қасиеттеріне ие заттың ең кіші бөлшегі. Кейбір заттар үшін атом мен молекула ұғымдары сәйкес келеді.
Химиялық элемент-ядроның белгілі бір зарядымен сипатталатын атомдардың бір түрі.
Қарапайым зат дегеніміз-молекулалары бір элементтің атомдарынан тұратын зат, мысалы, сутегі, оттегі және азот және т.б. әр элементте берілген элементтің латынша атауының бірінші әріптеріне сәйкес келетін белгілі бір химиялық белгі бар.
Қосылыстар немесе күрделі заттар молекулалары су сияқты әртүрлі элементтердің атомдарынан тұратын заттар деп аталады.
Аллотропия-бір элементтің екі немесе бірнеше қарапайым заттар түрінде болуы. Аллотропия әртүрлі атомдар саны бар молекулалардың (мысалы, оттегі О2 және озон О3) немесе әртүрлі кристалдық пішіндердің (мысалы, көміртегі графит пен Гауһар түзеді) түзілуінен туындауы мүмкін.
Бұл жағдай полиморфизм деп те аталады.
Физикалық құбылыстар-бұл заттың кез-келген өзгерісі, оның молекулаларының құрамы мен құрылымының өзгеруіне әкелмейді, мысалы, заттардың агрегаттық күйінің өзгеруі, бірақ кристалл мен газ, мысалы, әртүрлі физикалық қасиеттерге ие.
Химиялық құбылыстар немесе химиялық реакциялар — бұл белгілі бір заттардан жаңа заттар пайда болатын құбылыстар немесе реакциялар. Химиялық реакциялар тірі және жансыз табиғатта үнемі жүреді. Тот басу, жану, шірік процестері химиялық құбылыстар болып табылады. Көбінесе физикалық және химиялық құбылыстар бір-бірін бүркемелеу арқылы бір уақытта пайда болады, мысалы, электр тогының сым арқылы өтуі физикалық тәртіп құбылыстарымен бірге жүреді: сымды қыздыру, оны кеңейту, қарсылықты арттыру, жарық шығару, бірақ сымды ашық ауада бірдей қыздыру химиялық сипаттағы құбылыстарға әкеледі: металл қызған кезде ауаның оттегімен әрекеттесіп, ауаның оттегіне айналады.
Механикалық қоспа мен химиялық қосылыстың келесі айырмашылықтары бар:
Механикалық қоспаны дайындау кезінде компоненттерді кез-келген сандық қатынаста алуға болады. Химиялық қосылыс алу үшін және сонымен бірге алынған заттардың бірі белгілі бір арақатынастағы зат емес.
Механикалық қоспаны құрайтын заттардың қасиеттері сақталады, өйткені қоспаның құрамдас бөліктері химиялық өзгеріссіз қалады. Химиялық реакция кезінде бастапқы заттардың қасиеттері сақталмайды, өйткені олардың өзара әрекеттесуі нәтижесінде басқа қасиеттері бар жаңа зат пайда болады.
Механикалық араластыру кезінде жылудың бөлінуі немесе сіңуі байқалмайды. Химиялық реакциялар әрдайым дерлік жылу әсерімен бірге жүреді.
Қоспаның құрамдас бөліктерін олардың физикалық қасиеттеріне қарай бөлуге болады (сүзу, тұндыру, булану және басқа әдістер).
Металдар - бұл кристалдық торда еркін қозғалатын электрондардың (жалпыланған электронды бұлт) болуына байланысты жоғары жылу және электр өткізгіштігі, икемділігі, жылтырлығы және басқа да тән қасиеттері бар қарапайым заттар.
Бейметалдар-металдардың қасиеттері жоқ қарапайым заттар. Металдармен және бейметалдармен балдың өткір шекарасын жүргізу мүмкін емес.
Химиялық реакциялардың түрлері:
Қосылыс реакциясы-екі немесе одан да көп заттардың атомдарынан немесе молекулаларынан бір заттың молекулалары түзілетін реакция.
Ыдырау реакциясы-бір заттан екі немесе одан да көп зат түзілетін реакция.
Алмастыру реакциясы-қарапайым затты құрайтын атомдар күрделі заттағы элементтердің бірінің атомдарын алмастыратын реакция.
Экзотермиялық реакциялар-жылу шығарумен жүретін реакциялар.
Эндотермиялық реакциялар-жылуды сіңірумен жүретін реакциялар.
Химиялық реакция жылдамдығы-реакцияға түсетін заттардың бірінің концентрациясының өзгеруінің осы өзгеріс болған уақытқа қатынасы.
Химиялық реакцияның жылдамдығы реакцияға түсетін заттардың табиғатына, концентрациясына, температурасына, қысымына және агрегаттық күйіне байланысты.
Химиялық тепе - теңдік-тікелей реакция жылдамдығы кері реакция жылдамдығына тең болатын әрекеттесуші заттар қоспасының күйі.
Химиялық тепе-теңдіктіңмещысуы-реакция қоспасындағы заттардың концентрациясының өзгеру процесі. Сыртқы жағдайлардың өзгеруінен туындаған тепе-теңдіктің өзгеруін le Chatelier принципі деп аталатын жалпы позицияны басшылыққа ала отырып болжауға болады: егер тепе-теңдіктегі жүйеге сыртқы әсер етілсе (Температураны, қысымды немесе концентрацияны өзгерту), онда жүйедегі тепе-теңдік өндірілген әсердің әсері төмендейтін бағытқа ауысады. Сонымен, температураның жоғарылауы тепе-теңдікті жылуды сіңірумен жүретін реакцияларға ауыстырады; қысымның жоғарылауы көлемнің төмендеуімен жүретін реакцияларды қолдайды.
Элементтің атомдық салмағы-көміртегі бірліктерімен көрсетілген атомның салмағы (ж. е.) немесе берілген элементтің атомы көміртек атомының салмағының 1/12 бөлігінен (120) неше есе ауыр екенін көрсететін сан.
Молекулалық салмақ-көрсетілген молекуланың салмағы ж.е., яғни берілген заттың жұдырықшасының моль мөлшері көміртек атомының салмағының 1/12 бөлігінен (12 С) қанша есе ауыр екенін көрсететін сан.
Құрамның тұрақтылық заңы: бұл қосылысты алу әдісіне қарамастан, оның салмақ құрамы тұрақты.
Заттардың массасын сақтау Заңы: реакцияға түскен заттардың массасы реакциядан кейін пайда болған заттардың массасына тең.
G-атом - салмағы граммен көрсетілген заттың мөлшері берілген заттың молекулалық салмағына тең.
Авогардо Заңы: бірдей жағдайларда (температура мен қысым) әртүрлі газдардың тең көлемінде молекулалардың бірдей саны болады.
Қосылу көлемдерінің Заңы: өзара әрекеттесетін немесе реакция нәтижесінде пайда болатын газдардың көлемі кіші бүтін сандардың қатынасында болады.
Химиялық Формула-химиялық заңдар мен берілген қосылыстағы элементтердің сандық қатынасын көрсететін сандар арқылы қандай да бір қосылыстың құрамын қысқарту.
Валенттілік-берілген элемент атомдарының молекуладағы басқа элементтер атомдарының белгілі бір санын қосу немесе ауыстыру қасиеті. Валенттілік бірлігі ретінде сутегі валенттілігі қабылданады.
Элементтердің құрылымдық формулалары-элементтердің валенттілігі бейнеленген заттардың формулалары, мысалы:
Н-О-Н.
ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯ
Достарыңызбен бөлісу: |
