Көмірсутектер
Будандастыру-бұл валенттік электронды бұлттарды араластыру және сапалы жаңа, эквивалентті гибридті валенттік электронды бұлттардың пайда болуы.
Қозған күйдегі көміртек атомында 4 валенттік электрон бар
Олар тең емес: s-сфералық пішінді электрон, р-электрондар сегіздік пішінге ие және X, Y, Z осьтеріне бағытталған.
Көміртек атомында химиялық байланыстар пайда болған кезде будандастыру жүреді. Будандастыру түріне байланысты көміртек атомдары үш валенттік күйде болуы мүмкін:
I валенттік күй. Ол sр3-будандастырумен сипатталады. Sp-3 будандастыру жағдайында тетраэдрдің ортасынан оның шыңдарына бағытталған төрт гибридті бұлт пайда болады. Гибридті электронды бұлттардың осьтері арасындағы бұрыш 109° құрайды. Осылайша метан және оның гомологтары — жалпы формуласы бар алкандар түзіледі
CnH2n + 2
Кеңістіктегі алкандар зигзаг құрылымына ие - бұл олардың шыңдарымен байланысқан тетраэдрлер қатары:
II валенттік күй-ѕр2-будандастыру. Егер ѕр2-будандастыру орын алса, онда 120°бұрышта жазықтықта жатқан үш гибридті валенттік бұлт пайда болады.
Олар жазықтықта үш сигма байланысын құрайды. Көршілес көміртек атомымен төртінші байланыс будандастыруға қатыспаған екі р-электронмен перпендикуляр жазықтықта түзіледі. Этилен және оның гомологтары CnH2n жалпы формуласымен осылай түзіледі.
III валенттік күй-sp-будандастыру. Sp будандастыру жағдайында екі атомның ядроларын 180°бұрышпен байланыстыратын осьтік сызықта жатқан екі гибридті бұлт пайда болады. Олар осьтік сызық бойымен сутегі мен көміртегімен екі сигма байланысын құрайды. Будандастыруға қатыспаған 2р электрондары көршілес көміртек атомымен екі өзара перпендикуляр жазықтықта екі P-байланыс түзеді. Осылайша ацетилен және оның жалпы формуласы бар гомологтары түзіледі
CnH2n + 2.
КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ
Молекулалардағы көмірсутектерге тән химиялық қасиеттер:
а) қарапайым байланыстар;
б) бірнеше байланыстар.
а) Алкандарда көміртек атомдары арасындағы қарапайым байланыстар бар. Олар алмастыру реакцияларымен сипатталады, олар тотығу қиын, калий перманганатының ерітіндісін ағартпайды.
Мысалы: жарық әсерінен метанды галогендеу
б) Этилен С2Н4 жанады, бірақ этаннан айырмашылығы, оның құрамында көміртегі көп болғандықтан, жарқыраған жалын бар:
Ацетилен С2Н2 темекі шегетін жалынмен жанады, өйткені оның молекуласында көміртектің үлкен пайызы бар:
Этилен мен ацетиленге қосылу және тотығу реакциялары тән, өйткені олардың құрамында қос және үштік байланыстар бар.
Егер сіз тотықтырғышты оттегі атомымен шартты түрде белгілесеңіз, онда
Бұл жағдайда калий перманганатының ерітіндісі түссізденеді.
Ацетиленнің сызықтық полимерленуі:
СН=СН+СН=СН-->СН2=СН-С =СН (винилацетилен)
Ацетиленнің циклдік полимерленуі:
3C2H2 c C6H
Қорытынды
имияның ғылым ретіндегі анықтамасын алғаш рет М. в. Ломоносов тұжырымдады: "химия ғылымы заттардың қасиеттері мен өзгерістерін, олардың құрамын және химиялық зерттеу кезінде заттармен не болатынының себептерін түсіндіреді".
Химияның ең дәл және жаңа анықтамасын Д.И. Менделеев 1871 жылы осы пәнді оқыған алғашқы студенттерге арналған әйгілі даниялық "Химия негіздері" курсында берді. Менделеевтің пікірінше, химия-бұл элементтер мен олардың қосылыстарын зерттеу. Химия алдында экологиялық мәселелерді шешуде маңызды міндет тұр. Себебі қоршаған ортаның ластануы көбінесе шамадан тыс химиялық ластанудың нәтижесі, ал қоршаған ортаның өзгеруі химиялық және физика - химиялық процестердің нәтижесі болып табылады.
Осыған байланысты қазіргі уақытта химия алдында келесі міндеттер тұр:
1. қоршаған ортаның өзгеруіне әкелетін процестердің химиялануын зерттеу.
2. қоршаған ортаның құрамын үздіксіз бақылаудың физика-химиялық әдістерін әзірлеу және ұсыну.
3. қалдықтардың пайда болуына әкелмейтін жаңа технологияларды құру.
4. экологиялық таза отынды іздеу.
5. өнеркәсіптік зауыттарда қолданылатын суды тазарту және атмосфераны ластайтын газдарды бейтараптандыру әдістерін ұсыну
6. қалдықтар мен қоқыстарды қайта өңдеу технологияларын әзірлеу.
Пайдаланылған әдебиеттер
1.https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F
2. https://itest.kz/kz/ent/himiya-2743/8-synyp/lecture/himiyanyng-negizgi-tusinikteri
3. https://www.youtube.com/watch?v=juKTKCmocjI
4. https://www.bibliofond.ru/typeworkrpredmet.aspx?t=3&p=114
Достарыңызбен бөлісу: |