Реляциялық модель

Реляциялық модель 

Тілешов Әміре

ИС-003

Реляциялық модель (ағылш. relational model) дерекқор басқару жүйелерінде дерекқор моделі, 1969 жылы Эдгар Кодд ұсынған бірінші-ретті логика негізінде жұмыс істейді.

Құрылымдық бөлімде модель реляциялық ДҚ қолданатын жалғыз құрылымдық, мәлімет, ол бірыңғай n-арны қатынас екендігін белгілейді. Манипуляциялық бөлімде модель реляциялық ДҚ манипуляциялаған екі маңызды механизм бар екендігін бекітеді: реляциялық алгебра және реляциялық есептеу. 1-ші механизм негізінде классикалық көпше теориясында (кейбір дәлелдеумен) негізделеді. Ал 2-сі - классикалық логикалық ақпаратта 1-ші қатарлы предикатты есептеу. Манипуляциялық бөлімде реляциялық модельдің негізгі функциясы, ол реляциялық ДҚ кез келген нақты тілдің реляциялық шараларын қамтамасыз ету болып табылады: тіл егер ол реляциялық алгебрадан немесе реляциялық есептеуден гөрі аз ғана мәнерлікке немесе қуаттылыққа ие болса реляциялық деп аталады. Бүтіндік мән және сілтеу. Тұтас бөлімде кез келген реляциялық ДҚБЖ қолданатын реляциялық деректер моделі екі бүтіндік базалық талаптарды белгілейді. 1-ші талап бүтіндік мәнді талап ету деп аталады. Реляциялық ДҚ нақты өмірдің мәніне немесе объекті қатынас кортежіне сәйкес келеді. Нақты талап ету кез келген қатынастың кортежін осындай қатынастың кез келген басқа кортежінен айырмашылығында, яғни, басқа сөзбен айтқанда кез келген қатынас алғашқы кілтті игеру керек. Алдыңғы бөлімнен көргендей, бұл талап ету , егер жүйеде базалық қатынас қасиеті жойылмаса, автоматты түрде қанағаттандырылады. Екінші талап ету сілтеу бойынша бүтіндікті талап ету деп аталады және ол өте күрделі болып табылады. Әдетте, нақты өмірдің қатынас мәнінің күрделілігінің мөлшерін сақтау кезінде реляциялық ДҚ бірнеше қатынастың бірнеше кортежі түрінде көрсетіледі. Мысалы, бізге реляциялық деректер қоймасын мәнді БӨЛІМ БӨЛ_НӨМІР (бөлім нөмірі), БӨЛІМ_САНЫ(қызметкерлер саны) және БӨЛІМ_ҚЫЗМЕТ (бөлімдегі қызметкерлер жиыны) атрибуттарымен көрсету талап етілді. Әрбір қызметкерлер үшін ҚЫЗМЕТ_НӨМІР (қызметкерлер нөмірі), ҚЫЗМЕТ_АТЫ (қызметкерлер аты) және ҚЫЗМЕТ_ЕҢБ (қызметкердің еңбек ақысы) сақтау қажет. Біз жақында көреміз, сәйкестендірілген ДҚ дұрыс жобалау кезінде онда екі қатынас пайда болады: БӨЛІМДЕР ( БӨЛ_НӨМІР, ҚЫЗМЕТ_АТЫ, ҚЫЗМЕТ_ЕҢБ, ҚЫЗМЕТ_БӨЛ_НӨМ ) (алғашқы кілт- ҚЫЗМЕТ_НӨМІР).ҚЫЗМЕТ_БӨЛ_НӨМ атрибуты ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР қатынасында пайда болады, БӨЛІМ толық мәнінің қажеттілігі кезінде мүмкіндікті қайта келтіру үшін. ҚЫЗМЕТ_БӨЛ_НӨМ атрибут мәні кезкелен кортежде ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР қатынасына БӨЛ_НӨМ атрибутының мәні кейбір кортежде БӨЛІМДЕР сәйкес келу керек. Атрибуттың осындай түрін сыртқы кілт деп атайды, өйткені оның мәндері басқа қатынастың (яғни, оларға алғашқы кілт мәні беріледі) кортежінде көрсетілуімен сипатталады. Айтқандай,сыртқы кілтті анықтаған қатынас атрибуты алғашқы кілт болатын сәйкес қатынасқа сілтенеді. Осы қасиеттен алғашқы кілт-атрибуттар жиыны деп аталатын әрбір қатынас шығады, мәнін қатынас кортежі анықтайды.