Кноп жəне Хоагланд-Снайдерс қосындылары

71 
24-кесте
Өсімдіктердің дамып-өсуіне N, K, P тигізетін əсері 
Вариант 
қайтал
ау
Ұзындық, 
см/өсімдік 
Ылғал салмақ 
Құрғақ салмақ 
тамыр
жерүсті
бөліг
і 
тамыр 
жерүсті 
бөлігі
тамыр жерүсті 
бөлігі
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
толық 
3
азотсыз 
3
фосфорсыз 
3
калийсіз 
3
су 
3
Вариант 
Жапырақ/өсімдік
Устьица 
саны 
Тамыр 
ауданы, 
мл
Фенологиялық 
сипаттама 
саны
ауданы
толық 
азотсыз 
фосфорсіз 
калийсіз 
су 
Тəжірибе нəтижесінде алынған мəліметтерді Н.Л. Удольская-
ның (1976 ж.), Г.Ф. Лакиннің (1990 ж.) əдістемелері бойынша 
статистикалық өңдеуден өткізеді. 
М=
n
V

,
(1)
 
мұндағы М – арифметикалық орта шама; V – биометриялық 
өлшем бірліктері; n – қайталану; 
σ=


1
2



n
M
V
,
(2)
мұндағы σ – квадраттық орта шама. 

72 
m=
n

,
(3)
мұндағы m – ауытқу. 
P=
M
m
%
100

,
(4)
мұндағы Р – тəжірибе дəлдігі. 
Қажетті құралдар мен заттар: тұздардың ерітінділері, 1 литрлік шыны 
банкалар немесе желім кюветалар, парафинге қатырылған дəке немесе шыны 
таяқшалардан құрастырылған көпіршелер, фильтр қағазы, Петри табақшалары, 
стакандар, пипеткалар. 
26-жұмыс. Өсімдіктердің түсіміне кейбір
микроэлементтердің тигізетін əсері 
 
Зерттеу мақсаты: су дақылдары жағдайында өсімдіктер-
дің өніп-өсуіне бор мен марганецтің тигізетін əсерін зерттеу. 
Зерттеу объектілері: арпа, бидай, сұлы, бұршақ, атбас бұр-
шақ, зығыр, қарақұмық, үрме бұршақ, қант қызылшасы, қызанақ, 
қияр, т.б. өсімдіктердің тұқымдары. 
Əдістеме. Тəжірибе жасау үшін химиялық таза тұздарды ала-
ды. Қоректік орталардың шамалы ластануына жол беруге болмайды. 
Ыдыстарға олардың қақпақтарына орнатылған шыны түтіктер 
арқылы ғана ауа үрлеуге болады.
Борды (H
3
BO
3
) немесе Na
2
B
4
O
7
түрінде, марганецті MnSO
4
 
түрінде енгізеді.
Тəжірибе барысында өсімдіктерді мұқият күтеді: ерітіндіге 
күн сайын ауа үрлейді, ерітінділерді дер кезінде жаңартады, рН-
тың белгілі бір деңгейде болуын қадағалайды. рН-тың сілтілік 
жаққа қарай ығысуы микроэлементтердің өсімдіктерге сіңуін 
қиындатып тəжірибе нəтижесінің бұрмалануына əкеп соғуы мүм-
кін. Өсімдіктерге үздіксіз бақылау жүргізіледі, өсімдіктер ара-
сындағы айырмашылықтар байқалған жағдайда оларға жазбаша 
сипаттама беріледі, суретке түсіру жəне гербарий дайындалады. 
Тəжірибенің нұсқасы 25-кестеде берілген. 
•

73 
25-кесте
Тəжірибе нұсқасы 
№ 
Варианттар 
Микроэлементтердің 
1л қоретік ортаға 
қосылған мөлшері, мг/л 
Тəжірибенің
қайталануы 
1 
құрамында В мен Mn жоқ толық 
қоректік орта (бақылау) 
- - 3 
2 
толық қоректік орта + В мен Mn 
0,3 
0,4 
3 
3 
толық қоректік қоспа + B 
0,3 
- 
3 
4 
толық қоректік қоспа + Mn 
- 
0,4 
3 
Алынған нəтижелерді 26-кестеге енгізіп, тиісті қорытынды-
лар мен тұжырымдар жасалады. 
26-кесте
Өсімдіктердің өсіп-дамуына В мен Mn-тің тигізетін əсері 
Вариант 
Ұзындық, 
см/өсімдік 
Ылғал салмақ 
Құрғақ салмақ 
тамыр
жерүсті
бөліг
і 
тамыр 
жерүсті 
бөлігі 
тамыр 
жерүсті 
бөлігі 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
абсолют
ті
, г
салы
стырм
алы
, % 
бақылау 
толық + В 
мен Mn 
толық + В
толық 
+ 
Mn
Жапырақ /өсімдік 
Устьица 
саны 
Тамыр 
ауданы, мл 
Фенологиялық 
сипаттама 
саны 
ауданы 
 
Қажетті материалдар мен заттар: 1 л шыны ыдыстар (банкалар), 10-
1000 мл стакандар, мензуркалар, цилиндрлер, колбалар, ерітінділерге арналған 
шыны құтылар, Петри табақшалары, пипеткалар, шыны таяқшалар, фильтр 
қағазы, сызғыш, шпагат, қара қағаз, алмұрт тəрізді резеңке, қарындаш, реак-
тивтер: (Ca(NO
3
)
2, 
KH
2
PO
4,
MgSO
4,
KCl, CaSO
4
, NaH
2
PO
4,
NaCl, H
3
BO
3,
MnSO
4
), таразылар, рН-метр немесе лакмус қағаздары, термостат, өсімдік 
өсіретін фактеростат камерасы немесе “тюлпе”. 

74 
27-жұмыс. Өсімдік күліне микрохимиялық
анализ жасау 
 
Зерттеу мақсаты
: өсімдік күлінен əртүрлі элементтерді 
анықтау. 
Зерттеу объектілері: əртүрлі өсімдік күлі. 
Қысқаша түсініктеме. Өсімдік күлінің құрамында көптеген 
микро-, макротұздар кездеседі. Күлдің құрамын зерттеу үшін 
микрохимиялық талдау əдісін қолданады. 
Əдістеме
. Пробиркадағы өсімдік күліне одан 4 есе артық тұз 
қышқылын құйып араластырады. Ерітінді басқа пробиркаға 
сүзіліп алынады.
Заттық шыныда Ca, Mg, P, S жəне Fe элементтеріне реак-
циялар жүргізіледі. Ол үшін зерттеуге алынған ерітіндінің бір 
тамшысын заттық шыныға тамызады. Осы тамшының қасына
(2 см қашықтыққа) бір тамшы тиісті реактив тамызылады. Екі 
тамшыны өзара шыны таяқшаның ұшымен жіңішке доға сызу 
арқылы жалғастырады. Осының салдарынан екі ерітінді арасында 
реакция жүріп, кристалдар түзіледі. Кристалдарды микроскоп 
астында бақылайды.
Кальций ионын анықтауға 1% күкірт қышқылы қолданылады. 
Күл ерітіндідегі кальций хлориді күкірт қышқылымен əрекетте-
седі: 
CaCl
2
+H
2
SO
4
→ CaSO
4
+2HCl. 
Түзілген гипс ине кристалдары түрінде шөгеді. 
Магнийді анықтау үшін зерттеуге алынған ерітіндінің үстіне
1 тамшы аммиак ерітіндісі тамызылып, ал реактив ретінде 2 см 
қашықтықта 1% фосфор қышқылды натрий ерітіндісін пайдала-
нады. Реакция төмендегі теңдеуге сəйкес өтіп, 2-формаларға 
сəйкес кристалдар түзіледі: 
MgCl
2
+Na
2
HPO
4
+NH
3
→ NH
4
MgPO
4
+2NaCl. 
Нəтижесінде тік бұрыштар, көбелектер, ұшбұрыштар, жұлдыз-
шалар түріндегі фосфорлы-аммиакты-магнезиалды тұз кристал-
дары түзіледі. 
Фосфорды анықтау үшін 1% аммоний молибдаттың 
(NH
4
Mо
7
O
4
)
азот қышқылындағы ерітіндісі пайдаланады. Реак-
ция нəтижесінде сарғыш жасыл түсті фосфорлы-молибденді 

75 
аммиак тұнбасының кристалдары түзіледі. Реакция мына тең-
деудегідей өтеді:
H
3
PO
4
+12(NH
4
)
2
MoO
4
+21HNO
3
→ 
(NH
4
)
3
PO
4
• 12MoO
3
+21NH
4
NO
3
+12H
2
O. 
Күкіртті анықтауға 1% азот қышқылды стронций ерітіндісі 
қолданылады. Күкірт қышқылды стронций кристалдары дөң-
гелек пішінді болып келеді. Реакция теңдеуі: 
 
Na
2
SO
4
+Sr(NO
3
)
2
→ SrSO
4
+2NaNO
3
. 
Темірді анықтауға 1% сары қан тұзының K
4
[Fe(CN)
6
] ері-
тіндісін зерттеуге алынған ерітіндіге тамызғанда көкшіл түске 
боялуы арқылы анықталады. Темірді анықтау пробиркаларда 
жүргізілген жөн. Реакция теңдеуі: 
 
4FeCl
3
+3 K
4
[Fe(CN)
6
] → Fe
4
[Fe(CN)
6
]
3
+12KCl. 
Жұмыстың аяғында реакциялардың теңдеулері жазылады 
жəне кристалдардың суреттері салынады. 

жүктеу/скачать 0.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: