«Бекітемін»
______________
Мектеп директоры
-
Сабақтың тақырыбы: Азимуттар мен дирекциондық бұрыштарды анықтау.
-
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға дирекциондық және азимуттық бұрыштарды анықтауды түсіндіру.
-
Уақыты: 45 мин.
-
Өткізілетін орны: 11 сынып, БӘД бөлмесі.
-
Өткізілетін күні:
-
Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы, карта.
-
Сабақтың барысы:
а) Ұйымдастыру кезеңі – 3 мин.
Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 8 мин.
-
Жазық тік бұрышты координаталар дегеніміз не?
-
Тікбұрышты (шақырымдық) координалық тор дегеніміз не?
-
Картада шаршы бойынша пункттің орны қалай көрсетіледі?
-
Берілген мысалдар бойынша картадағы нүкте координаталарын анықтаңдар.
б) Негізгі бөлім – 25 мин.
Ам магнитті азимут – магнитті меридианның сағат тілі бағытымен солға бағытталуынан есептелінетін көлденең бұрыш.
Альфа дирекциондық бұрышы – берілген нүкте арқылы өтетін бағыт пен обцисса осінің сағат тілі бағытымен сол жақ бағытқа қарай есептелетін абцисса осіне параллель сызықтың арасындағы бұрыш.
Алғашқы ретінде қабылданған бағыт Транспортирдің көмегімен
Дирекциондық бұрыштарды анықтау
Жоғарыда берілген бұрыштардың бәрі 0°-тан 360°-қа дсйінгі мәнге ие болуы мүмкін.
Дирекциондық бұрышты өлшеу. Картада жергілікті заттқа бғрыт сызығы жүргізіледі. Бастапкы пункті жақын жерінен жүргізілген сызықтың координаталык торы тік сызыктарының бірімен қиылыскан нүктесін алады және оны транспортир ортасына, ал оның сызғышының шетін (0°—180° сызығы) тік сызықпен беттестіреді. Траспортир шкаласымен километрлік сызықтың солтүстік бағытына анықталатын бағытқа дейінгі бүрыш сағат
тілінің бағытымен есептеледі (101, а-сурет). 180°-тан астам бүрыштар кезінде бұрыш тор-дың батыс бағытынан есептеледі және алынған мәнге 180° косады (101, ә-сурет).
Дирекциондық бұрыш бойынша бағытты картаға түсіру. Бастапкы нүкте аркылы параллель тік тор сызығына түзу сызык жүргізу керек. Осы сызыкка ортасы бастапкы нүктемен беттесетіндей етіп транспортирді кояды. Ал шкаласы оңға бағытталған бүрыштар кезінде 180°-ка дейін жөне солға 180°-тан көбірек болуы тиіс. Транспортирдегі олшемге карсы, дирекциондық бұрышда сәйкес картада белгі жасалады. Ол бастапкы нүктемен түзуді біріктіреді.
Ақиқат азимутты картамен өлшеуге болады. Бірак оны дирекциондық бұрыш арқылы меридиандардың гамма жакындауымен А формуласы бойынша есептеп шығару жеңілдеу болады: А = а + (±у) (100-сурет).
Топографиялық карталардағы торлардың тік сызығы ақиқат меридиандар бағытымен сөйкес келмейді жөне меридиандар жақындасуы деп аталатьш бұрыш жасайды. Егер вертикальды сызык торының солтүстік ұшы ақиқат меридианынан шығысқа ауыткыса, онда меридиандардың жақындасуы шығыстык ("+" белгісімен), карама-қарсы жаққа ауытқуы — батыстық ("-" белгісімен) болып сана-лады.
Дирекциондык бұрыш магнитті азимутта мына формула бойынша АЯ = а — (±Бт) қайта есептелінеді, мұндағы Бт— багыттыц тузетілуі немесе магнит тілінің ауытқуы, яғни координаталык тор тік сызығының солтүстік багыты мен магнит меридианының бағыты арасындағы бүрыш. Түзету магниттік ауытку мен меридиандардьщ жакындасуыньщ өз белгілерімен алынған Бт=(+б)-(±ү) айырымы ретінде анықталады.
Бағыт түзетілуінің көлемі жөне онын көлемдерін косатындар карта парағы сыртындағы жактаудың төменгі сол жак бүрышына сызба жөне түсіндірме мөтін түрінде орналастырылады
в) Қорытынды бөлім – 9 мин.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
- Қандай бұрыш магниттік бұрыш деп аталады?
- Қандай бұрыш дирекциондық деп аталады?
- Дирекциондық бұрыш бағыттары картаға қалай енгізіледі?
Қандай бұрыштар меридианның жақындауы деп аталады?
Бастапқы әскери даярлық пәнінің ұйымдастырушы оқытушысы: _____________
Достарыңызбен бөлісу: |