Баяндама
Сәкен Сейфуллин яғни Садуақас Сейфоллаұлы 1894 жылы 23 мамырда Ақмола облысы,Ақмола уезінің Нілді мыс қорыту зауытына таяу маңда туылған.Қазіргі әкімшілік бөлік бойынша бұл жер Қарағанды облысының Жаңарқа ауданына қарайды.
Мемлекет және қоғам қайраткері, ақын, жазушы Сәкен Сейфулиннің өмірбаяны Ақмоламен қазіргі астанамен тығыз байланысты. Қазақтың маңдайына жұлдыз болып бұйырған бес арыстың бірі Сәкен Сейфоллаұллы 1894-1938 жылдар аралығында өмір сүрді.
1. 1917 жылы қазақ әдебиетінің негізін салушыларды бірі Сәкен Сейфуллин Акмола қаласына көшіп келді. 27 желтоқсанда Ақмолада Кеңес үкіметі орнады. Сәкен Сейфуллин ағартушылық халық комиссары болып тағайындалды. Сонымен қатар, оны Акмола депутаттар кеңесіне өкіл ретінде сайлаған. 1918 жылы 4 шілдеде Акмоладағы билік ақ гдардияшының қолына қонды. Казактар барлық большевиктерді тұтқындап жүрген кезеңде Сәкеннің достары қалма деген кеңесіне қарамастан Сәкен қалада қалды. Оны тұтқындап түрмеге қамады.
2. С. Сейфуллинмен достары қашуға шешім қабылдады. Олар екі жекені куәлік ететін құжат іздеп тауып алып, кейін әдетінше қар тасып шығаратын тұтқындалған Аустрия азаматтарымен келіскен. Арестанттар ризаласып, шанаға қардың астына қашқынның біреуін отырғызуға көнген. «Мен тездетіп өңіммен төмен жаттым. Үстіме ауыр жұмаршақ қар түсті. Оның үстіне тақта қойылып үстіне адам отырды. Ауа жұтудың өзі қиынға түсті бірақ мен шыдадым». Осылайша 1919 жылы сәуірдің 3 күні Сәкен Сейфуллин Колчак түрмесінен қашқан.
3. Сәкеннің жарының есімі — Гүлбахрам . Ол Қызылжар қаласынағы партиялық-кеңестік мектепке түсті. Жаздың аяғында, ауыл күзекке дайындалып отырған уақытта ауылдың шет аймағында сыпайы еуропалық костюм киген салт атты келеді.
Ол балалардан ауылдың ең мәртебелі ақсақалын қайдан табуға болатынын сұрап жүрген. Балалар Қайып Айнабековтың киіз үйін көрсеткен. Ақсақал Қызылордадан келген қонақты қошемет күтіп алып әңгіме барысында Сәкенге былай айтқан: «Сәкенжан, сен жол ұстап бала жатқан Қызылжарда менің бауырым Батырбектің қызы оқиды. Егер қиналмасаң, оған бізден хатпен сәлемдеме апарып берші. Оның аты Гүлбахрам. Оны сен шапшаң байқайсың – бұрымының ұзындығы жерге дейін түседі. Оған шашын алмасын деп айт. Міндетті түрде айт. Қыз қалаға барғаннан кейін әлбетте өзгеріп кетеді, қызыл үшкіл орамал тағып бастайды. Өзінің сұлулығын сақтап қалсын!» – деп, әрі қарай жалғастырды, «Мінезі оның қырсық, бесігінен ер жігіт секілді тәрбиеленген».
Қызылжарда Сәкен мектеп директорының үйіне тоқтаған. Оның көз алдына сұлу бикеш келді. Ертесі күні қысқа әңгімелескеннен соң Сәкен оны сүйгендігін мойындады. Қызыордаға оралған соң Сәкен Гүлбахрамға хат жазып бастаған. Сәкенге көніп аяғында Гүлбахрам поездге отырып Сәкеннің артынан Қызылордаға келген. Қызылордада екеуі неке қиып, той өткізді.
4. Гүлбахрамның естеліктері бойынша Аян туылған соң Сәкен балажан әкеге айналды. Сәкен «Біздің тұрмыс» кітабын шығарғанда кейіпкердің біріне Аян деген ат берген. Жалпы өзіне Аян, Ардақ аттары өте ұнаған. Ал Сейфуллиннің баласына атын берген Мұхтар Әуезов».
5.Сәкен Сейфуллин Қазақстанның жазушылар одағының негізін қалаған адамдарының бірі және де өмірінің аяғына дейін оның басшылық қызметін атқарған. Ол қазақ даласының жазушылары арасында бірінші болып «Трудовое Красное Знамя» орденінің иесі болған.
6. Гүлбахрам Сәкеннің барлық киімдерімен заттарын сақтаған. Сәкеннің аяқ киімінің өлшемі 41 болған, бірақ ол аяқтың еркін тұрғанын қалап әдеттегідей 42 өлшем сатып алатын. Сақталған нәрселердің арасында моншаға баратын шабадан, үш дана алтын сағат, түрлі блокноттар, піл сүйегінен жасалған мүштік (өзі темекі тартпаған, достарының сыйлықтары). Оның алтын сағаттары мен портсигарларды Жаяның сіңлісі Бейбіжан сақтап алды. Сәкеннің сағаты таңғы 7:15 тоқтаған – ол Сәкеннің қолы жасаған соңғы бұрау болған.
7.«Сәкен, ең алдымен, өтірік дегенді білмейтін адам еді. Оның досы да, дұшпаны да көп болды. Солардың ешқайсысы не бұрын, не қазір Сәкеннің жалған сөйлегенін не көрдік, не естідік демеуге тиіс. Сәкен аса уәдешіл болатын, уәделі ісін бұлжытпай дер кезінде орындайтын. Екі сөзді айтпайтын» деп, өмір бойы қол ұстасып өткен жан досы Сәбит Мұқанов жазған болатын.
Достарыңызбен бөлісу: |