Сиќырлы шаршылар



бет1/4
Дата09.03.2022
өлшемі73.5 Kb.
#456071
  1   2   3   4
conf jakenova


СИҚЫРЛЫ ШАРШЫЛАР

Ертедегі ғұлама ғалымдар сапалы қатынастың негізін әлем негізі деп ойлаған.Сондықтан да сандар мен олардың қарым қатынастары адамның ұлы ойын алған.


Сиқырлы квадрат- бұл әр вертикаль мен горизанталь,әр диагональ ретіндегі сандар жинақтары сәйкес келген квадрат.
Кейбір атақты матемтиктер өздерінің жұмыстарын сиқырлы квадраттарға арнаған.Бұл жұмыстардың нәтижелері топ, құрылым, латын квадраттарының және тағы басқалары математика бөлімінің дамуына әсерін тигізді.
Бұл жұмыстың мақсаты- әр түрлі сиқырлы квадраттармен танысу және оларды қолдану аймағын зерттеу.
Сиқырлы квадраттар
Қазіргі уақытқа дейін сиқырлы квадраттың толық сипаттамасы жоқ.Сиқырлы квадраттың бір ғана түрі бар, ол : 3 х 3.
3 x 3 сиқырлы квадратына 1-9 дейінгі натурал сандарды 8 түрлі тәсілмен салуға болады:

4


9


2


3


5


7


8


1


6




9+5+1
9+4+2
8+6+1
8+5+2
8+4+3
7+6+2
7+5+3
6+5+4

3 х 3 сиқырлы квадратында сиқырлы 15 саны 8 бағыттағы 3санмен тең болуы керек : 3 жолмен, 3 бағанмен және 2 диагональмен.Ортада тұрған сан 1 жолға, 1 бағанға және 2 диагональға жатқан соң, ол 8 тәсілдің 4-іне, беретін сиқырлы санға жатады.Бұл сан біреу ғана бұл 5. 3 х 3 сиқырлы квадратының ортадағы саны белгілі болды: ол 5-ке тең.
9 санын қарастырайық. Ол үштің екі еселенуіне тең.Біз оны бұрышқа қоя аламаймыз,себебі әр бұрыш торлары жолға, бағанға және диагональға жатады.Квадрат симметриясының кесірінен қай жақты таңдасақта бәрі бір,сондықтан 9 санын орталық тордағы 5санының үстіне жазамыз.9санының екі жағындағы жоғарғы жолға 2 немесе 4санын ғана жаза аламыз.Осы екі санның қайсысын жоғарғы оң және сол жақтағы бұрышқа қояды екенбіз,тағы ешқандай мағына бермейді,бір сан екінші санға айна сәулесі арқылы ауысқандықтан,қалған торлар тез толтырылады.3 х 3 сиқырлы квадратының тез әрі оңай құрылғаны оның бірлігін дәлелдейді.
Бұндай сиқырлы квадрат ежелгі қытайлықтардың үлкен мағыналы белгісі болған.Ортадағы 5 саны жер, 2 мен 7 саны оның айналасындағы қатаң бірқалыпты от,1 мен 6 саны су,3 пен 8 саны тал,4 пен 9 саны металл болып табылған.
Квадраттың көлемінінің өсуімен қатар осындай көлемдегі смқырлы квадраттар да көбеюде 4 қалыпты 880сиқырлы квадраттары және 5 қалыпты 275 305 224 сиқырлы квадраттары бар.5 х 5 квадраты орта ғасырда танымал болған.Мысалы,Мұсылмандар бұндай квадраттың ортасы 1санын жазған,себебі Алланың бірлігінің белгісі деп ойлаған.


Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет