Силлабус Химия, металлургия және байыту кафедрасында ҚР мемлекеттік жалпы міндетті білім стандарты госо рк 08

	Д.СЕРИКБАЕВ атындағы ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ		Ф1 ШҚМТУ 701.01-01-1-2011
	Сапа менеджменті жүйесі	Силлабус (пәннің оқу бағдарламасы)	бет беттен

БЕКІТЕМІН

_______А.К. Адрышев

«___»_______2013ж.
МЕТАЛЛУРГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСТЕР ТЕОРИЯСЫ

Силлабус

Силлабус

Семестр -5

Кредиттер саны -3

Бақылау түрі - емтихан

Лекцилар - 30 сағат

Зертханалық жұмыстар - 15 сағат

СОӨЖ - 45 сағат

СӨЖ - 45 сағат

Усть – Каменогорск

2013
Силлабус Химия, металлургия және байыту кафедрасында ҚР мемлекеттік жалпы міндетті білім стандарты (ГОСО РК 3.08.084-2004) және «Металлургиялық процестер теориясы» пәнінің оқу бағдарламасы негізінде 5В070900 «Металлургия» мамандығының студенттеріне арналып жасалған
Кафедра отырысында талқыланды
Кафедра меңгерушісі Н.А.Куленова
№____ хаттама «___» ____________ 2013 ж.
Тау-кен металлургия факультетінің әдістемелік кеңесінде құпталды
Төрайымы Н.А. Нурбаева
№____ хаттама «____» ___________ 2013 ж.
Құрастырған М.З.Тоғызов

Норма бақылаушысы Т.В.Тютюнькова

ОҚЫТУШЫ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТТЕР ЖӘНЕ КЕЗДЕСУ САҒАТТАРЫ
«Химия, металлургия және байыту» кафедрасы, тау-кен металлургия факультеті

Сабақтарды жүргізетін оқытушы: Тоғызов Мельс Зайнелгабиевич, т.ғ.к.., доцент

Жұмыс телефоны: 540-911

Аудиториялық сағаттар және консультация уақыты: оқытушының сабақ кестесі және жұмыс графигі бойынша.

1. 
   ПӘННІҢ СИПАТТАМАСЫ, ОНЫҢ ОҚУ ПРОЦЕСІНДЕГІ ОРНЫ
   

1. 
   Курстың қысқаша сипатамасы:
   

«Металлургиялық процестер теориясы» пәнінде металлургияның негізгі ғылыми және тәжрибелік әдістері бойынша теориялық материалдар келтірілген: металдарды алу, бөлу және рафинирлеу сұрақтарының тәжрибенің талаптарын орындау және ғылыми зерттеулерді жүргізу жөнінде термодинамика, кинетика, химиялық және фазалық тепе-теңдік негіздері.

Пәнді игеру кезінде студенттер күйдіру және балқыту пештеріндегі жұмыстық атмосферасының сипаттамасының тотықтыру-тотықсыздандыру номограммаларын пайдаланады және өнімнің бағдарланған шығымы мен тазалық дәрежесін алу үшін үрдісті жүргізудің оптималды параметрлерін таңдайды.

2. 
   Пәнді оқытудың мақсаты мен міндеттері
   

Металлургиялық процестердің теориясын меңгеру арқылы технологиялық процестерге талдау жасау және сипаттама беру. Металлургиялық агрегаттарда жүретін физикалық процестерге және химиялық реакциялардың бағытына, жылдамдығына әсер ету арқылы қажетті сападағы өнім алуды меңгеру.

- Химиялық реакциялар жүретін металлургиялық жүйелерге қатысты физикалық химия заңдылықтарын біледі.

- Пирометаллургиялық және гидрометаллургиялық сұлбалар бойынша металдарды алуда, бөлуде және тазартуда компоненттердің өзара әрекеттесуінің термодинамикалық заңдылықтарын біледі.

- Күйдірудің, балқытудың, химиялық қосылыстардың түзілу және ыдырауы кезінде жүретін тотығу-тотықсыздану процестерінде өзара әрекеттесудің теориялық негіздерін, ерітінділеудің және металдық, қождық және штейндік фазалардың арасындағы әрекеттесулердің негіздерін біледі.

- Металлургиялық жүйелердің күй диаграммалары негізінде булану, конденсациялану, балқибөліну және рафинирлеу әдістерін түсіндіру.

Дағдылар: Оқушы төмендегілерді істей алуы тиіс:

- Әртүрлі технологиялық үдерістердің материалдық, стехиометрлік, электрондық эквиваленттік баланстарын құрай білу;

- Үдерісті басқарудың техникалық регламентін орындау, химиялық үдерісін бағалай білу; құрамның тепе-теңдік неіздеріндегі есеп бойынша үдерістің селективтілігін, көздеген мақсатқа жету мүмкіндігін болжай білу,

- Нақты зерттеулерге қатысты технологиялық үдерістерді зерттеу әдістерін таңдай білу;

- Алынған материалды өңдей білу; әдебиеттегі мәліметтер негізінде қорытынды жасай білу; Заманауи акпаратты технологияның жетістіктерін пайдалана отырып, библиографиялық жұмыстар жүргізу;
Құзыреттілігі: Оұушы төмендегіге құзыретті болуы тиіс

- Минералды шикізаттан өнімді рафинациялай бөліп алу кезінде химиялық тепе-теңдік заңдылықтарын, күйдің фазалық диаграммасын пайдалана отырып үдерістің сандық көрсеткіштерін есептей білу;

- Ғылыми әрекеттің бар түрін ұйымдастырып жоспарлай білуі керек

-Металлургиядағы технологиялық үдерістерді зерттеуге қажетті алдыңғы қатарлы ғылыми тәсілдерді техникалық құрал жабдықтарды қолдана білу;

-Металлургиялық үдерістерге қатысты ғылыми зерттеу және иновациялық қызметін білу.
1.4 Курстың пререквизиттері
«Металлургиялық процестер теориясы» пәнін оқу үшін студенттер «Химия», «Физикалық және коллоидты химия», «Материалтану», «Металлургиялық жылутехникасы» пәндерінен алған білімдерін қолдануы қажет.

5. 
   Курстың постреквизиттері
   

«Металлургиялық процестер теориясы» пәнінен алған білімдерін студенттер «Қара және түсті металдар мен қорытпаларды өндіру технологиясы», мамандық пәндерін оқығанда қолданады.

2 лекциЯЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ

2.2 Кристалдану және балқыту – 2 сағат

2.3 Булану және конденсациялық процестерінің теориялық негіздері – 2 сағат

2.4 Оксидті балқымалардың құрылымы мен қасиеттері – 2 сағат

2.5 Тотығу-тотықсыздану процестерінің негіздері – 2 сағат

2.6 Сульфидтерді қайта өңдеудің теориялық негіздері – 2сағат

2.7 Галогендердің қатысуымен болатын процестердің негізі – 2 сағат

2.8 Сулы ерітінділерде тұздардың ерігіштігі – 2 сағат

2.9 Алмаса ерітінділеу процесінің термодинамикасы және ерітіндіден қиынеритін қоспаларды бөліп алу – 2 сағат

2.10 Ерітінділердің өзгерген электрохимиялық потенциалдары мен гидрометаллургиялық процестер термодинамикасы – 2 сағат

2.11 Металдарды ерітінділеу және ерітіндіден тұндыру процестерінің механизмі мен кинетикасы – 2сағат

2.12 Экстракция процестерінің негізі – 2 сағат

2.13 Ионалмасу процесінің негіздері – 2 сағат

2.14 Сулы ерітінділердің электролизі – 2 сағат

2.15 Балқытылған тұздардың электролизі – 2 сағат
3 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ДӘРІСТЕРДІҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

4 «МЕТАЛДАРДЫ АЛУ, БӨЛУ ЖӘНЕ ТАЗАРТУ ПРОЦЕСТЕРІНІҢ МЕТАЛЛУРГИЯЛЫҚ ЕСЕПТЕУЛЕРІ» ТАҚЫРЫБЫНДА КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

5 БІЛІМДІ БАҒАЛАУ МӘЛІМЕТТЕРІ

Зертханалық жұмыстарды қорғау қажет, ал қорытынды бағаны шығарғанда 2 кезеңдік бақылау кезінде алған бағалар ескеріледі.

Қорытынды бағаға кіреді:

- ағындық бақылау – 40 %

- кезеңдік бақылау – 20 %;

- емтихан – 40 %.

Пән бойынша балдар қосындысы 100.

Бағалар жүйесі келесідей:

6 КУРС САЯСАТЫ

Семестрдің аяғында 50 балдан кем алған студент емтиханға жіберілмейді.

7. 
   ЛЕКЦИЯЛАРДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
   

Үйге тапсырма: әр тақырып бойынша – глоссаридың әр сөзі бойынша түсінік беру

8 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

Тақырыбы	Мақсаты	Сұрақтар	Тәжрибе	Әдебиеттер
1	2	3	4	5
1 Металлургия-лық зертханада қауыпсыздық ережелері (1 сағ.)	Металлургиялық зертханада тәжрибе жасағанда студенттердің қауыпсыздығын қамтамасыз ету	1 Электр қондырғы-ларымен жұмыс істеу қауыпсыздығы 2 Гидро және пиро-металлургиялық тіз-бектерде химиялық реактивтермен жұ-мыс істеу ережелері		Зертхана-дағы қауіпсіздік ережелері
2 Тәжрибе жүргізуге және нәтижелерін өңдеуге метрология-лық талаптар (1 сағ.)	Тәжрибе нәтижелерінің дұрыстығы	Өлшеулурдегі қателіктер мен белгісіздіктердің физикалық мәні	Өлшеу нәтижелерінің белгісіздігін есептеу
3 Гетерогенді жүйеде қосылыс-тардың түзілуі мен диссоциа-циясы процесте-рінің термиялық сипаттамаларын зерттеу № 1 зертханалық жұмыс (2 сағ.)	Термодинамикалық анықтамаларды қолданып карбо-наттардың түзілуі мен диссоциациясы мысалдарында энтальпиялық және энтропиялық фактор-лардың ролін бағалау	1 СаСО3 ыдыра-ғанда энтальпияның өзгеруінің физикалық мәні 2 СаСО3 ыдырау реакциясының энтропиясының физикалық мәні 3тәуелділігі	Темкин-Швар-цман әдісімен кальций карбо-натының ыды-рау реакция-сыныың ; және есептеу	[2] 95-100б, [10]
1	2	3	4	5
4 Кальций карбонатының ыдырау процесін зерттеу. № 1 зертханалық жұмыс (2 сағ.)	СаСО3 ыдырау реакциясының термодинамикалық сипаттамаларын анықтау	1 СаСО3–тің дис-социация серпім-ділігі 2 Тәжрибе нәти-желері бойынша ; және анықтау	Тәжрибе нәтижелерін өңдеп, тәуелділігін алу	[2] 95-100 б., [10]
5 Ағындық бақылау. Зетханалық жұмысты қорғау. (2 сағ.)	3 тақырып бойынша білімді бақылау.	1 СаСО3 ыдырау процесіне Ле Ша-телье принципінің қолданылуы. 2 Зерттелетін жүйе-ге Гиббстың фаза-лар ережесінің қолданылуы.	Нәтижелерді әртүрлі қосы-лыстардың МеСО3;МеSО4; МеmОn түзілуі мен ыдырауы-ның мысалда-рында қолдану	[2].95-100 бет, [10]
6 Кен шикізатын күйдіргенде қосылыстардың диссоциациясы мен түзілуінің кинетикасы. № 2 Зертханалық жұмыс. (2 сағат)	1 Диссоциация (түзілу) үрдістері-нің жылдамдығына әртүрлі факторлар-дың әсерін бағалау. 2 Кальций кар-бонатының ыды-рау жылдамды-ғының шектеуші факторын бағалау	1 Зерттеген жүйеге Аррениус теңдеуін қолану 2 СаСО3-тің ыдырау мысалында молекулярлық диффузия теңдеуін қолдану (Фиктің бірінші заңы).	Кальций карбонаты-ның ыдырауы реакциясының жылдамдығы-ның кинетика-сын есептеу-дің негзгі формулалары	[2]. 50-55 б, 113-117 б, 175-182 б. [10]
7 Карбонаттардың диссоциациясының кинетикасын зерттеу № 2 зертханалық жұмыс (2 сағат)	СаСО3 ыдарау реакциясы жылдамдығының константасының температураға тәуелділігін зерттеу.	СаСО3 ыдырау үрдісінің белсен-діру энергиясын бағалау. № 2 зертханалық жұмысты қорғау	СаСО3 ыды-рауының жыл-дамдық конс-тантасы мен белсендіру энергиясы	[2] 113-117 б. [10]
8 Қалайы-қор-ғасын жүйесін термиялық талдау № 3 зертха-налық жұмыс (2 сағат)	Термиялық талдау әдісін үйрену	1 Байқау-термиялық және дифферен-циалды– термиялық талдау 2 Pb - Sn жүйесіне Гиббс ережесін қолдану	Алғашқы кристалдар мен эвтекти-каның мөлше-рін графо-аналитика-лық есептеу.	[4] 1-ші тарау, §§ 1 – 6, 19-41б, [10]
9 Кезеңдік бақылау. № 3 зертханалық жұмысты қорғау (1 сағат)	1 «Фазалық тепетең-дік» тақырыбы бой-ынша білімді бағалау	1 Pb– Sn диа-граммасында лик-видус және солидус сызықтары. 2 Эвтектикалық өзгерістің мәні	Кристалдар мен эвтекти-каның мөлше-рін графо-аналитикалық есептеу.	[4] 1-ші тарау, §§ 1 – 6, 19-41б, [10]

9 СОӨЖ ОРЫНДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

10 СӨЖ ОРЫНДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1 Тоғызов М.З. Металлургиялық процестер теориясы. Лециялар курсы: Өскемен, ШҚМТУ, 2010ж.

2 Рыженков Д. И., Арсентьев П. П., Яковлев В. В. и др. Теория металлур-гических процессов. - М.: Металлургия, 1989, 391с.

3 А.Н.Зеликман, Г.М.Вольдман, Л.В.Беляевская Теория гидрометаллургтчес-ких процессов. М., Металлургия, 1983, с.

4 Погорелый А. Д. Теория металлургических процессов. - М.: Металлургия, 1971, 503с.

5 Казачков Е. А. Расчеты по теории металлургических процессов. - Л.: Химия, 1983, 220с.

6 Лукашенко Э.Е., Погодаев А. М., Сладкова И. А. Сборник примеров и задач по теории процессов цветной металлургии.- М.: Металлургия, 1973,-174 с.

7 Гальнбек А.А., Шалыгин Л.М., Шмонин Ю.Б. Расчеты пирометаллургических процессов и аппаратуры цветной металлургии. – Челябинск: Металлургия, 1990. -448с.

8 Экспериментальные работы по теории металлургических процессов: Уч. пособие для вузов. /П.П. Арсентьев, С.Н. Падерин и др. –М.: Металлургия, 1989, -288с.

9 Тоғызов М.З. Металлургиялық процестер теориясы. Металлургия мамандықтарының студенттеріне арналған курстық жұмыстарды орындаудың әдістемелік нұсқаулықтары. - Өскемен: ШҚМТУ, 2010. – 26 бет.

10 Тоғызов М.З. Металлургиялық процестер теориясы. Металлургия мамандықтарының студенттеріне арналған зертханалық жұмыстарды орындаудың әдістемелік нұсқаулықтары. - Өскемен: ШҚМТУ, 2006.
Қосымша
11 Пазухин В. А., Фишер А. Я. Разделение и рафинирование металлов в вакууме. - М.: Металлургия, 1969, 203с.

12 Минаев Ю.А., Яковлев В.В. Физико-химия в металлургии. –М.: МИСиС, 2001, -320с.

13 Копылов Н.И., Лата В.А., Тогузов М.З. Взаимодействия и фазовые состояния в расплавах сульфидных ситем/ ВКГТУ, Усть-Каменогорск.-Алматы:Гылым,2001.-438с

14 Владимиров Л.П. Термодинамические расчеты равновесия металлургических реакций. –М.: Металлургия, 1973

15 Захаров А.М. Диаграммы состояния двойных и тройных систем. Уч. пособие для вузов. –М.: Металлургия, 1990, -240с.

16 Термодинамические свойства неорганических веществ. Справочник под редакцией А. П. Зефирова. Атомиздат, 1986, 350с.

17 Крестовников А. Н. и др. Справочник по расчетам равновесий металлургических реакций. - М.: Металлургия, 1983, 560с.

18 Уикс К. Е., Блок Ф. Е. Термодинамические свойства 65 элементов, их оксидов и нитридов. - М.: Металлургия, 1985, 320с.