СтаноктЫҢ кинематикалық құрылымын анықтау 050712 – Машина жасау және 050732 – Стандарттау, метрология мен сертификаттау мамандықтарының студенттеріне «Металл кескіш станоктар»

050712 – Машина жасау және 050732 – Стандарттау, метрология мен сертификаттау мамандықтарының студенттеріне «Металл кескіш станоктар» пәні бойынша

№ 2 тәжірибелік сабақты орындау үшін арналған

әдістемелік нұсқаулық

Павлодар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

050712 – Машина жасау және 050732 – Стандарттау, метрология мен сертификаттау мамандықтарының студенттеріне «Металл кескіш станоктар» пәні бойынша

№ 2 тәжірибелік сабақты орындау үшін арналған

әдістемелік нұсқаулық

Павлодар

Кереку

УДК 621.9(07)

ББК 63-5я7

К41
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің машинажасау, металлургия және көлік факультетінің машинажасау және стандарттау кафедрасының отырысында басуға ұсынылды

Баймагамбетов Т.Ш. – техникалық ғылымдар кандидаты, С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің доценті

К41 Станоктың кинематикалық құрылымын анықтау: 050712 – Машина жасау және 050732 – Стандарттау, метрология мен сертификаттау мамандықтарының студенттеріне «Металл кескіш станоктар» пәні бойынша № 2 тәжірибелік сабақты орындау үшін арналған әдістемелік нұсқаулар / құраст. : Р.О. Олжабаев, М.М. Кертаева. – Павлодар : Кереку, 2009. – 23 б.

Әдістемелік нұсқаулар ЖОО машинажасау мамандықтарының студенттеріне ұсынылады.

ББК 63-5я7

© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2009

Материалдың дұрыс болуына, грамматикалық және орфографиялық қателерге авторлар мен құрастырушылар жауапты

Кіріспе
Металл кескіш станоктардан басқа өте түрлі машиналарды табу қиын. Олардың іс-әрекет принципі, кинематикалық құрылымның талдауы, жұмыс органдарының қозғалыстар параметрлерін есептеу мен оларды нақты өндіріс тапсырмаларын шешу үшін реттеуін меңгеру мүмкіндігі үшін осы жұмыста студенттерге нақты мысалмен металл кескіш білдектерді меңгеру бойынша әдістемелік тәсілді алуда алғашқы кезеңді оқу ұсынылады.

Аталған алғашқы кезең беттердің қалыптасу принципі, туынды сызықтарды алу әдістері мен осының негізінде кинематикалық топтар көмегімен іске асырылатын түр қалыптастырушы қозғалыстардың түрлерін анықтау, станоктық кинематикалық құрылымын анықтауда түйінделеді. Осы жұмысты орындау меиалл кескіш станоктарды оқу бойынша әдістемені меңгеруде келесі кезеңге, нақтылай айтқанда станоктың кинематикалық құрылымын құруына көшуге мүмкіндік береді.

– әдіснамалық нұсқаудың теориялық бөлімінің меңгеру;

– тапсырманың нұсқасына сәйкес туынды сызықтар мен оларды алу әдістерін анықтау;

– қалып жасаушы қозғалыстар түрін анықтау мен білдектің құрылымын жазу.

Кез-келген бет (жазықтық, цилиндрлік, эвольвентті, бұрамалық, т.б.) бір сызықтың басқаның бойымен орын ауыстыруынан із ретінде алына алады. Олардың біріншісі жасаушы туынды сызық (ЖТС – ОПЛ), екіншісі – бағыттаушы туынды сызық (БТС – НПЛ) деп аталады. Мысалы, цилиндрлік бетті (1, а сурет) шеңбердің 1 түзу 2 БТС бойынша орын ауыстыруының ізі ретінде лауға болады. Тісті доңғалақтың эвольвенталық бетін (1, б сурет) эвольвентаның 1 түзу 2 (ЖТС) бойынша орын ауыстыруының ізі ретінде алуға болады.

Металл кескіш білдектерде туынды сызық көмекші элементтер көмегімен алынады, мысалы, аспаптардың кесу жиектерінің көмегімен. Көмекші элементтердің қозғалыстары қалып туындаушы деп аталады және Ф_υ символымен белгіленеді, кесу жылдамдығының қозғалысы, D_г белгісіне МЕСТ 25762-83 бойынша сәйкес келетін (бас қозғалыс) және Ф_s – МЕСТ 25762-83 бойынша D_s белгіленуге сәйкес келетін беріс қозғалысы.

Көмекші элемент түрін ескере отырып, туынды сызықтарды алудың келесі әдістерін бөледі.

Бірінші жағдай – көмекші элемент материалды сызық ретінде орындалды. Бұл жағдайда екі әдісті бөледі: көшіру әдісі мен домалату әдісі.

1) Көшіру әдісі

Бұл әдісті қолдану кезінде көмекші 1 элемент түрі мен ұзындығы алынатын 2 туынды сызықтың (2 сурет) түрі мен ұзындығына сәйкес келеді.

2) Домалату (орап өту) әдісі

Көмекші 1 элементтің түрі мен ұзындығы (3 сурет) алынатын туынды 2 сызыққа сәйкес келмейді.

3 сурет – Домалату әдісі
Соңғысы көмекші 1 элементтің алынатын туынды 2 сызықты домалату кезінде онымен алатын тізбектей күйлер қатарын жанайтын сияқты шығады. Мұнда түрқалыптастырудың бір қозғалысын – көмекші 1 элементтің домалау Ф қозғалысын құру қажет. Мысалы, бетті роликпен бүрлеу кезінде (4 сурет) жасаушы туында 1 сызық көшіру әдісімен алады (роликті бойлай қимасы пішінінің қалпы көшіріледі), оны іске асыру үшін түрқалыптастыру қажет емес.

4 сурет – Домалату әдісін қолданумен бетті алудың үлгісі
Бағыттаушы жасаушы 2 сызық роликті домалау Ф қалыптастыратын қозғалысымен іске асыратын домалату әдісімен алынады.

Екінші жағдай – көмекші элемент материалды нүкте түрінде орындалған.

3) Із әдісі

Бұл әдіс түр қалыптастырудың екі қозғалысымен іске асырылады: біріншісі Ф1 – нүктелер 1 сызықты 3 алу үшін қозғалысы, екіншісі - Ф2 – олардың алынатын туынды 2 сызыққа сәйке келетіндей орналасуы үшін.

Мысалы, бұранданы фасонды жонғышпен жоңғылау кезінде (8 сурет) жасаушы туынды 4 сызық, яғни бұранда пішіні, көшіру әдісімен алынады, оны іске асыру үшін түр қалыптастыру қозғалыстар қажет емес. Бағыттаушы туынды 2 (бұрамалық) сызық жанасу әдісімен алынады, ол түр қалыптастырудың екі қозғалысымен іске асырылады: кесу жылдамдығының Ф_υ қозғалысы (7 сурет бойынша Ф₁), ол жонғыштың тістер биіктіктері (материалды нүктелер) қозғалыстарынан шеңберлердің доғаларынын алынуын анықтады және беріс Ф_s қозғалысы (7 сурет бойынша Ф₂), бұл қозғалыс алынатын бұрамалық 2 сызыққа сәйкес келетін күйін анықтайды.

8 сурет – Бұранда-жонғышты білдекте бұранданы кесу сұлбасы
Осылайша, кез келген бетті алу үшін жасаушы және бағыттаушы туынды сызықтар қажет, олардың әрқайсысын жоғарыда аталған төрт әдістің біреуімен алуға болады. Сондықтан бетті алу әдісі жалпы әрбір туынды сызықты жекедей алудан ғана емес, сонымен де бұл әдістерді қосудан да тәуелді.

Мұнда туынды сызықтардың қайсысы жасаушы және бағыттаушы екенін айыра алу керек. Егер бетті алған кезде туынды сызықтардың біреуі көшіру әдісімен алынса, онда ол жасаушы болады. Ал егер бетті алу кезде туынды сызықтарды біреуі де болсын көшіру әдісімен шықпаса, онда жасаушы сызық болып кесу жылдамдығының қозғалысымен (түр қалыптастырудың тез қозғалысымен) шығатын сызық келеді, ал бағыттаушы – беріс қозғалысымен шығатын.

Бұрамалық сызық кезінде фасонды жонғышпен бұранданы кескен кезде қарастырылған мысалда жонғыштың дайындамаға қатысты бұрамалық қозғалысы туралы айтылған. Бұл қозғалыс түрқаыптастырудың орындаушы қозғалысы болып келеді (шеңберлік беріс қозғалысы Ф_s, 8 сурет). Орындаушы қозғалыстың міндеті тапсырылған траекторияны алу (карастырылған бұрамалық сызық мысалында). Жонғыштың дайындамаға қатысты бұрамалық қозғалысы дайындаманың айналу қозғалысымен және онымен келіскен жонғыштың дайындама осіне бойлай алға басқан қозғалыспен қамтамасыз етіледі. Білдектегі олардың көмегімен тапсырылған орындау қозғалыс болатын құрамдас қозғалыстары элементарлы деп аталады. Дайындаманың айналуы мен жонғыштың алға басқан орын ауыстыруы элементарлы қозғалыстар болып келеді. Олардың міндеті келесіде – тапсырылған орындау қозғалысын алу (қарастырылған мысалда – жонғыштың дайындамаға қатысты бұрамалық қозғалысы).

Жону-бұрама кескішті білдекте кескішпен бұранданы кескен кезде түрқалыптастырудың орындау қозғалысы болып кескіштің дайындамаға қатысты бұрамалық қозғалысы келеді. Дайындаманың айналуы мен оған келіскен кескіштің алға басқан орын ауыстыруы элементарлы қозғалыстар (бұранданы жонғышпен кесудің қарастырылған мысалына ұқсас) болады. Бірақ дайындаманың айналу қозғалысы мен кескіштің алға басқан орын ауыстыруы әрқайсысы жекеше цилиндрлік бетті жону кезінде орындау қозғалыстары болып келеді. Бұл жону кезінде айналу қозғалысының міндеті жасаушы туынды сызықты, яғни шеңбер ретінде траекторияны алумен байланысты, ал алға басқан қозғалыстың міндеті – бағыттаушы туынды сызықты, яғни түзу сызық түріндегі траекторияны алу болып келеді.

Айналу элементарлы қозғалыс В әріптік символмен, ал алға басқан – П әріптік символмен белгіленеді. Элементарлы қозғалыстарды айыра алу үшін оларға сандық индекстер түрінде реттік сандар қойылады. Түрқалыптастырудың орындау қозғалысы Ф_υ әірптік символмен (кесу жылдамдығы) немесе Ф_s (беріс жылдамдығы) бір немесе бірнеше элементарлы қозғалыстармен белгіленеді. Мысалы, бұранданың бұрамалық сызығы оны кескішпен кескен кезде (9 сурет) із әдісімен орындау түрқалыптастыру жылдамдық қозғалысымен Ф_υ(В₁П₂) шығады, мұндағы В₁ – айналдырықтың дайындамамен элементарлы айналу қозғалысы, ал П₂ – онымен келіскен кескіштің алға басқан элементарлы қозғалысы.

Кез келген қозғалыс кеңістік пен уақытта өтеді, сондықтан кеңістік пен уақыт параметрлерімен бағаланады.

Кеңістік параметрлері:

1) траектория – жасаушы немесе бағыттаушы туынды сызықтың қалпы (шеңбер, тісті жиектің пішіні, бұрамалық сызық және т.б.);

2) көмекші элемент қозғалысының жылдамдығы (айналдырықтың кесу аспабымен немесе дайындамамен айналу жылдамдығы, беріс жылдамдығы);

3) қозғалыс бағыты (жонғыш білдекте берістің оңнан солға жіне солдан оңға және т.б. бағыты);

4) жол – траекторияның ұзындығы (бұранданы кескен кезде, мысалы, бұл кесіп кіру мен асып кету шамасын ескере отырып тетіктің бұрандалық бөлігінің ұзындығы);

5) көмекші элементтің (кескіштің, жонғыштың және т.б.) бастапқы күйі – көмекші элемент қозғалысының басына сәйкес келетін күйі.

Уақыттың параметрлері:

1) қозғалыс басталуының моменті – бұл қозғалыстың қозғалыстардың жалпы айналымында салыстырмалы күйі (кесу аспабының жұмыс жүрісінен кейін тез шығару және басқалар);

2) қозғалыс сипаты: үзілмелі (қиылысқан-сүргілеу білдектегі кезеңдік беріс) немесе үздіксіз қозғалыс (жонғыш білдектегі беріс және т.б.).

Осылайша, білдекте тапсырылған бетті алу үшін қозғалыстың параметрлерін ретету керек: траектория, жылдамдық, бағыт, жол мен бастапқы күй. Уақыт параметрлері білдектің құрылымы мен оның тағайындалуымен анықталады.

Осыған дейін кесу жылдамдығы мен берістің орындау түрқалыптастырушы қозғалыстары туралы ғана айтқан болатынбыз. Бұл қозғалыстар тапсырылған траекторияларды алуды анықтайтын білдектегі орындау қозғалыстардың бірінші (негізгі) тобын құрайды. Бірақ білдектерде ену кесу, көмекші, бөлу және басқарудың түр қалыптастырмайтын орындау қозғалыстары да болады. Олармен бұранданы көп кірмелі кескішпен кесу үлгісінде танысамыз (10 сурет). Бұл үлгіде түр қалыптастырушы қозғалыс болып кесу жылдамдығының қозғалысы Ф_υ(В₁П₂) келеді. Бұранданың толық пішінін алу үшін кескіштің қиылысқан орын П₃ ауыстыруын кезеңмен орындау керек, яғни еінп кірудің қозғалысын орындау керек, оның қысқаша шарттық жазуы келесі түрде болады – Вр(П₃). Мұндай орындау қозғалыстар орнатқыш топқа жатқызады және негізінде білдекті тапсырылған өлшемге реттеген кезде пайдаланады. Осының кезінде пайда болатын қателік баптаудың қателігі деп аталады.

Көп өтпелі бұранданы кескен кезде дайындаманың түйіспеген кинематикалық тізбекте бөлу Д(В₅) бұрылуын жасайды. Орындаушы бөлу қозғалыстың қателігі тетіктің осы элементтің басқа элементтерге қатысты орналасу дәлдігіне әсер етуі мүмкін, мысалы бұранданың осы орамның көп өтпелі бұранданы кескен кезде басқаларға қатысты күйі.

Білдек жұмысының айналымын басқару үшін басқарудың әртүрлі қозғалыстарын пайдаланады, мысалы, У(В₆), мұндағы В₆ – тура бағыттағы айналуға айналдырықты қосу үшін қолсапты бұру және т.б.

Ерекше назар кесу жылдамдығы мен берістің түр қалыптастырушы орындаушы қозғалыстарына аударылады, себебі негізінде олар білдектің құрылымын анықтайды.

Бұранданы кескішпен кесудің таныс үлгісін байқаймыз (11 сурет). Бұрамалық сызықты алу үшін кесу жылдамдығының Ф_υ(В₁П₂) бұрамалық қозғалысын құру керек.

Егер В₁ және П₂ қозғалыстарын жеке көздерден хабарласақ (суретте көрсетілмеген), онда екі орындау қозғалыстарды аламыз: кесу Ф_υ(В₁) жалдамдығы мен беріс Ф_s(П₂) қозғалысы, яғни жону кезіндегідей сияқты. Бұранданы кесу үшін қатаң байланыс 5–6 боул қажет, оның көмегімен айналдырықтың В₁ айналуы онымен келіскен алға басқан П₂ қозғалысты тудырушы еді. 5–6 байланыс орындау қозғалыстың траеториясы қалыптастырады (біздің үлгіде бұрамалық сызықтың қадамы) және ішкі байланыс деп аталады.

Орындау қозғалысын алу үшін мысалға М электроқозғалтқыш түріндегі қозғалыс көзі қажет. Қозғалыс М көзінің ішкі байланыспен қосылуы үшін 7-5 сыртқы байланыс бар. Сыртқы байланыс кесу жылдамдығы немесе беріс жылдамдығын қамтамасыз етеді. Электрқозғалтқыш, сыртқы және ішкі кинематикалық топты құрайды. Электрқозғалтқыш, сыртқы және ішкі байланыстар кинематикалық топты құрайды. Егер кинематикалық топтың көмегімен қарапайым (бір элементарлы) орындау қозғалыс құрылса, онда мұндай топ қарапайым деп аталады. Егер кинематикалық топтың көмегімен күрделі (екі, үш элементарлы) орындау қозғалысы құрылса, онда мұндай топ күрделі деп аталады.

Мысалы, жону кезінде білдек құрылымы екі қарапайым кинематикалық топтан тұрады, себебі бір кинематикалық топ кесу жылдамдығының Ф_υ(В₁) қарапайым орындау қозғалысын құрайды, ол шеңбер түріндегі траекторияны алуды қамтамасыз етеді, ал басқасы – түзу түріндегі траекторияны алуды қамтамасыз ететін берістің Ф_s(П₂) қарапайым орындау қозғалысын. Қарапайым кинематикалық топтардың сипаттамалық ерекшелігі болып оларда ішкі байланыс қарапайым кинематикалық жұп түрінде (күрделі топтағыдай сияқты кинематикалық тізбе емес) екені келеді. Осылайша, орындау Ф_υ(В₁) қозғалысын құрайтын кинематикалық топта ішкі байланыс болып айналмалы кинематикалық топ айналдырық-айналдырық домалауының тіректері келеді, себебі осы жұп алынатын траектория – шеңберді анықтайды. Беріс Ф_s(П₂) қозғалысын ққұрайтын топ туралы да осыны айтуға болады. Мұнда ішкі байланыс кинематикалық топ құралкүймешік – бағыттаушы тұғырлар болып келеді. Бұл топ траектория – түзу сызықты құрайды. Бір немесе бірнеше кинематикалық топтар (қарапайым немесе күрделі) білдектің құрылымын құрайды. Білдектің істегі түр қалыптастырушы құрылымдарын қарастырайық.

Егер білдекте түр қалыптастырудың бір орындау қозғалысы құрылса (бұранданы кескендегі сияқты), онда білдектің құрылымы кинематикалық топпен анықталады, оның көмегімен бұл қозғалыс құрылады. Бірақ жиірек білдекте түр қалыптастырудың бірнеше қозғалыстары құрылады. Мұндай білдектің құрылымы кинематикалық топтардың саны мен олардың түріне байланысты болады.

Білдектердің түр қалыптастырушы бөлігінің барлық құрылымдары үш классқа бөлінеді.

Бірінші класс. Егер кинематикалық топ бір немесе бірнеше кинематикалық топтардан тұрса, олардың әрқайсысы түр қалыптастырудың қарапайым орындау қозғалысын құрайды, онда мұндай құрылым элементарлы деп аталады да Э әрпімен белгіленеді.

Екінші класс. Егер білдектің құрылымы бір немесе бірнеше олардың әрқайсысы түр қалыптастырудың күрделі орындау қозғалыстарды құратын кинематикалық топтардан тұрса, онда мұндай құрылым күрделі деп аталады және С әрпімен белгіленеді.

Үшінші класс. Егер білдектің кинематикалық құрылымы түр қалыптастырудың қарапайым да, күрделі де орындау қозғалыстарын құрайтын кинематикалық топтардан тұрса, онда мұндай құрылым аралас деп аталады және К әрпімен белгіленеді.

Жалпы жағдайда білдектің құрылымы жоғарыда аталған класстар біреуінің әріптік символымен және екі санмен белгіленеді. Бірінші сан кинематикалық топтардың санын көрсетеді, ал екіншісі – элементарлы қозғалыстардың жалпы санын. Осылай, цилиндрлік тетікті жону кезінде жонғыш-бұрама кескішті білдектің Э22 құрылымы болады. Бірінші кинематикалық топ кесу жылдамдығының Ф_υ(В₁) қарапайым қозғалысын, ал екіншісі – Ф_s(П₂) берістің қарапайым қозғалысын құрайды, элементарлы қозғалыстар екеу (В₁ и П₂). Кескішпен бұранданы кескен кезде сол жонғыш-бұрама кескішті білдектің бір кинематикалық топпен С12 құрылымы болады, ол күрделі (екі элементарлы) кесу жылдамдығының Ф_υ(В₁П₂) орындау қозғалысын құрайды.

Бұранданы фасонды дискілі немесе тарақты жонғышпен кескенде (8 сурет) білдектің К23 құрылымы болады. Бірінші кинематикалық топ кесу жылдамдығының Ф_υ(В₁) қарапайым орындау қозғалысын, ал екіншісі – шеңберлік берістің Ф_s(В₂П₃) күрделі орындау қозғалысын құрайды, элементарлы қозғалыстар барлығы 3 (В₁, В₂ и П₃).

Тапсырмалар нұсқалары
Нұсқа №		Тетік үлгісі мен басқа бастапқы мәліметтер	Білдек үлгісі
1
	1.1	Диаметрі d1 = 50мм; дәлдік квалитеті – 9, ℓ1 = 500мм, ℓ3 = 200мм болатын бет өңделеді	16К20
	1.2	Диаметрі d1 = 50мм; дәлдік квалитеті – 7, ℓ1 = 500мм, ℓ3 = 200мм болатын бет өңделеді	3Е153
	1.3	Диаметрі d2 болатын ℓ2 ұзындықтағы болатын бет өңделеді; d2 = 40мм, ℓ2 = 30мм, дәлдік квалитеті – 7 Ескерту: ажарлау шеңберінің ені ℓ2-ден көп	3Е153
2
	2.1	Ұзындығы ℓ3 болатын конустық бет өңделеді; d2 = 40мм, d3 = 50мм, ℓ3 = 50мм, ℓ1 = 350мм, дәлдік квалитеті – 9	16К20
	2.2	Диаметрлері d1, d2 болатын беттер өңделеді (конустық бет) d3 ℓ4 ұзындықта: d1 = 30мм, d2 = 40мм, d3 = 50мм, ℓ1 = 220мм; ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 50мм, ℓ4 = 100мм. Дәлдік квалитеті – 9	1722
	2.3	Диаметрлері d1, d2 (конустық бет) болатын бет өңделеді, d3 ℓ4 ұзындықта; d1 = 30мм, d2 = 40мм, d3 =50мм, ℓ1 = 220мм; ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 50мм, ℓ4 = 100мм дәлдік квалитеті – 8	16К20Ф3
3
	3.1	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ3 = 100мм, ℓ1 = 170мм, ℓ2 = 30мм. Трапециялық бұранда, Тr 30х4(Р2) – 8е9h Бұранда қадамы Р = 2мм, екі кірулі	16К20
	3.2	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ3 = 100мм, ℓ2 = 30мм, ℓ1 = 170мм. Метрикалық бұранда, М 24 – 8е8h (d2 диаметріне)	5Б63
	3.3	Тr 30х4(Р2) – 6е7h, ℓ1 = 170мм, ℓ3 = 100мм, ℓ2 = 30мм.	5П822
	3.4	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ1 = 170мм, ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 100мм диаметрі 30мм майлау үшін бұрамалық бунақ, бұрамалық бунақтың қадамы Т = 1200мм, дәлдік квалитеті – 9	6Н82 және бөлу бастиегі
4
	4.1	ℓ1 = 70мм, d1 = 10мм, d2 = 6мм (М 1:1), дәлдік квалитеті – 8	1А12П
	4.2	ℓ1 = 70мм, d1 = 10мм, d2 = 6мм (М 1:1), дәлдік квалитеті – 8	1А616Ф3
5
	5.1	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетті жонғылау, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	6Т80Ш
	5.2	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетті жонғылау, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	6Т10
	5.3	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетті сүргілеу, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	7305
6		Тісті доңғалақ
	6.1	Тура тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5А122Е
	6.2	Тура тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5Б310П
	6.3	Қисық тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5Б310П
	6.4	Тура тісті Z = 30, m = 5, дәлдік дәрежесі – 6 Кесу аспабы – дискілі ажарлағыш перифериялық бөлігі бар шеңбер, ол туынды төрткілдештің тісінің пішініне сәйкес келеді.	5Д833
7
	7.1	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, А бетін жонғылау, дәлдік квалитеті – 8	2Л614
	7.2	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, d1 = 60мм беттерді кеулейжону 1-ші нұсқа: үстелдің бұрылуынсыз 2-ші нұсқа: үстелдің бұрылуымен, дәлдік квалитеті – 7	2Л614
	7.3	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, Бүйіржақтарды (А бетінің) айналмалы үстелден кесу : d1 = 60мм, d2 = 90мм, дәлдік квалитеті – 8	2Л614

8
	8.1	А бетін жұқа жонғылау ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті – 7	2В430
	8.2	Беттерді жұқа кеулейжону d1 = 30мм, d2 = 50мм, ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм, b3 = 60мм, h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті – 7	2В430
	8.3	Беттерді ажарлау d1 = 30мм, d2 = 50мм, ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм, b3 = 60мм, h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті – 6	Координатты-ажарлағыш 3283
9
	9.1	Тура тісті конустық доңғалақты кесу: Z = 35, m = 2, d = 25мм, b = 20мм, 2φ =600	5236П
	9.2	Ұзындығы бойынша тістің шеңберлік түрімен тура тісті конустық доңғалақты кесу: Z = 35, m = 2, d1 = 25мм, b = 20мм, 2φ =600	5С23П
10
	10.1	D = 100мм, D1 = 150мм, b1 = 50мм, b2 = 40мм, Оймакілтекті тесік 100х4х9Н (Z = 24, m = 4)	7Б420 (бірлікті)
	10.2	D = 100мм, D1 = 150мм, b1 = 50мм, b2 = 40мм, Оймакілтекті тесік 100х4х7Н (Z = 24, m = 4)	7Б520 (массалық)

2 Станоктың тағайындалуын біліп алу, техникалық сипаттамамен танысу (әдебиет көздерінен).

3 Түр қалыптастырушы түзілімдерді анықтау, кесу аспабын (анықтама бойынша) таңдау және өңдеу сұлбасын құру.

4 Туынды сызықтарды алу әдістерін, элементарлы қозғалыстарды, түр қалыптастырушы қозғалыстардың түрі мен санын анықтау.

5 Өңдеу сұлбасына элементарлы қозғалыстарды сал және әдістеменің мазмұндаған теориялық бөлімінің негізінде түр қалыптастырушы қозғалыстарды құрайтын кинематикалық топтардың түрі мен санын анықтау, станоктың құрылымын жазу.

6 Әрбір кинематикалық топқа қысқаша сипаттама беру (күрделі, қарапайым, ішкі байланыс, сыртқы байланыс және козғалыс көзі өзімен не көрсетеді).

7 Кіре кесу, бөлу қозғалыстары, көмекші қозғалыстардың бар болуы мен іске асыру принципі бойынша түсініктемелер жасау.

Бақылау сұрақтары
1 Бетті алудың приципін айтыңыз.

2 Туынды сызықты көшіру әдісімен алудың сипаттамасын беріңіз.

3 Туынды сызықты домалау әдісімен алудың сипаттамасын беріңіз.

4 Туынды сызықты із әдісімен алудың сипаттамасын беріңіз.

5 Туынды сызықты жанасу әдісімен алудың сипаттамасын беріңіз.

6 Орындау және элементарлы қозғалыстарға анықтама беріңіз. Орындау және элементарлы қозғалыстардың мысалдарын келтіру.

7 Қозғалыстардың параметрлерін атаңыз (кеңістік пен уақыт параметрлері). Қозғалыстар параметрлерінің мысалдарын келтіріңіз.

8 Металл кескіш станоктарда болатын орындау қозғалыстарын атаңыз. Мысалдар келтіріңіз.

9 Кинематикалық топқа жонғыш-бұрама кескішті станоктар мысалында бұранданы кескішпен кесу жағдайы үшін сипаттаманы беріңіз.

10 Жонғыш-бұрама кескішті станокта цилиндрлік бетті жону кезінде кесу жылдамдығы және беріс қозғалыстарын жасайтын кинематикалық топтарға сипаттама беріңіз.

11 Станоктың қарапайым, күрделі және аралас құрылымдарына анықтама беру. Станок құрылымдарын жазумен сәйкесті мысалдарды келтіріңіз.

Әдебиеттер
1 Дьячков В. Б., Кабатов М. Ф., Носинов М. У. Специализи-рованные металлорежущие станки общемашиностроительного применения. Справочник. – М. : Машиностроение, 1983. − 287 с.

2 Колев Н. С., Красниченко Л. В. и др. Металлорежущие станки. – М. : Машиностроение, 1980. – 500 с.

3 Косилова А. Г., Мещеряков Р. К. Справочник технолога-машиностроителя. – М. : Машиностроение, 1985. – Т. 2. − 496 с.

4 Кочергин А. И. Конструирование и расчет металлорежущих станков и станочных комплексов. – Минск : Высшая школа, 1991. – 382 с.

5 Кучер А. М., Киватицкий М. М., Покровский А. А. Металлорежущие станки. Альбом общих видов, кинематических схем и узлов. – Л. : Машиностроение, 1972. – 306 с.

6 Проников А. С., ред. Проектирование металлорежущих станков и станочных систем. Справочник–учебник в 3 т. Проектирование станков. – М. : Машиностроение, 1994. – Т. 1. – 444 с.

7 Федотёнок А. А. Кинематическая структура металлорежущих станков. – М. : Машиностроение, 1970. – 408 c.

8 Металлорежущие станки, выпускаемые в СССР (в странах СНГ). Справочно-информационный материал. – М. : КНТЦ ЭНИКС, 1990. – 425 с.

1 Тәжірибелік жұмыстың мақсаттары мен міндеттері………………4

1.1 Тәжірибелік жұмыстың мақсаты.....………………………………...4

1.2 Тәжірибелік жұмыстың міндеті……………………………...……..4

2 Теориялық бөлімі.....………………………………………………....4

2.1 Беттер түрлері мен олардың қалыптасу принциптері…...………...4

2.2 Туынды сызықтарды алудың әдістері ………………….......……...5

2.3 Орындаушы және элементарлы қозғалыстар ……………………..9

2.4 Қозғалыстар параметрлері ………………………………………...10

2.5 Орындау қозғалыстардың жіктелуі ………………....................….11

2.6 Кинематикалық топ туралы түсінік ……………………...……….12

2.7 Білдектің түр қалыптастырушы бөлігінің типтік құрылымдары..14

3 Тапсырмалар нұсқалары.……………….......……………………...16

4 Тәжірибелік жұмысты орындау реті………………………………20

Бақылау сұрақтары…………………………………………………21

Әдебиеттер...……………………………………………………......22