Станоктың кинематикалық ҚҰрылымын талдау 050712 – Машина жасау мамандығының студенттеріне «Металл кескіш станоктар»

050712 – Машина жасау мамандығының студенттеріне «Металл кескіш станоктар» пәні бойынша

№ 4 тәжірибелік сабақты орындау үшін арналған

әдістемелік нұсқаулар

Павлодар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

№ 4 тәжірибелік сабақты орындау үшін арналған

әдістемелік нұсқаулар

Павлодар

2009

ББК 63-5я7

К41
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің машинажасау, металлургия және көлік факультетінің машинажасау және стандарттау кафедрасының отырысында басуға ұсынылды

Пікірсарапшы:

Баймагамбетов Т. Ш. – техникалық ғылымдар кандидаты, С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің доценті

Әдістемелік нұсқаулық ЖОО-ның машина жасау мамандықтарының студенттеріне ұсынылады.

УДК 621.9(07)

ББК 63-5я7

© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2009

1 Тәжірибелік жұмыстың мақсаты мен міндеті…………………4

1.1 Тәжірибелік жұмыстың мақсаты……………………………….4

1.2 Тәжірибелік жұмыстың міндеттері……………………….……4

2 Теориялық бөлімі………………………………………………..4

2.1 Реттелетін параметрлер…………………………………………4

2.2 Параметрлерді есептеу әдістемесі………………………..........5

2.3 Білдекпен өңдеу қателігін қалыптастыру бағасы……..….......9

3 Тапсырмалар нұсқалары……………………………………….15

4 Тәжірибелік жұмысты орындау реті………………………….19

Бақылау сұрақтары……………………………………………..20

Әдебиеттер..…………………………………………………….21

1. 
   Тәжірибелік жұмыстың мақсаты – қозғалыстар параметрлерін есептеудің әдістемесін, оларды реттеу мен баптауды меңгеру, білдекпен өңделетін беттің мөлшер, қалып, орналасу, толқындылық пен кедір-бұдырлықтың ауытқуларын қалыптастыру принципін біліп алу.
   

– осы әдістемелік нұсқаулықты меңгеру және кесу жылдамдығы мен берістің кинематикалық топтарымен құрылатын қозғалыстар параметрлерінің есептеуін орындау; параметрлерді реттеу мен баптау принциптерінің суреттелуін орындау;

– бөлу, кіре кесу мен көмекші қозғалыстарды қамтамасыз ететін кинематикалық топтар, механизмдер мен құрылғылардың талдауын жасау;

– білдекпен енгізілетін өңдеу қателігінің қалыптасу талдауын жасау.

Ескерту: бұл тәжірибелік жұмысты орындау кезеңіне қарай, бұрын берілген нұсқаларға сәйкес, студенттермен түр қалыптастырушы және басқа орындау қозғалыстарды орындау бойынша жұмыстар орындалды, білдектің құрылымы анықталды және құрылымдық сұлбаның құрылуы орындалды, бұл сұлба бұл жұмыста қойылған міндеттерді шешу үшін бастапқы деп қабылданады.
2 Теориялық бөлімі
2.1 Реттелетін параметрлер

Орындау түр қалыптастырушы қозғалыстың бес параметрі болады: траектория (туынды сызықтарды жасаушы немесе бағыттаушы), жылдамдық (кесу немесе беріс), бағыт, жол мен бастапқы күй. Әрбір түр қалыптастырушы орындау қозғалыстары үшін реттелетін параметрлердің түрі мен сандары әртүрлі болады. Реттелетін параметрлердің саны мен түрі орындау қозғалысының түріне (қарапайым немесе күрделі) және траекторияның сипатына (тұйық немесе тұйық емес) байланысты болады. Тұйық траекториялар (туынды сызықтар) мысалға, шеңбер, тісті тәждің пішіні, т.б. болады, тұйық емес траекториялар – бұрамалық сызық, ұзындық бойынша тісті доңғалақтың түрі (түзу немесе бұрамалық) және т.б. Реттелетін параметрлердің саны мен түрін нақты мысалдарды талдау жолымен анықтауға болады. Осылайша, жонғыш білдекте оқыған кезде шеңберді алу үшін (тұйық траектория) реттеуді өткізудің қажеті жоқ, себебі шеңбер білдектің құрылымында салынған айналдырық – айналдырықты тұғырдың домалау тұрақтары кинематикалық жұбы есебінен шығады. Айналдырықтың айналу жиілігімен анықталатын кесу жылдамдығын болса реттеу керек. Айналдырықтың тапсырылған айналу бағытын қамтамасыз ету қажет. Жол мен бастапқы күй реттелмейді, себебі дайындаманың айналуы кезінде (жоңқаның ұзындығы) кескіштің басы қандfй жолдан өтпесін және шеңбердің қандай нүктесінен бастап кескіш металлдың қабатын кесуге бастайтыны мәнсіз. Басқа мысалдарды талдай отырып, реттелетін параметрлердің саны мен олардың түрін 1 кесте түрінде келтіруге болады (егер қандайда бір параметр реттелмесе, онда оған сәйкес реттін номерде сызық қойылады).

Параметрлерді есептеу әдістемесін бұранданы жонғыш-бұрама кескішті білдекте кесу мысалында қарастырамыз (1 сурет).

Бұрамалық сызық кесу жылдамдығының Ф_v(В₁П₂) орындау түр қалыптастырушы қозғалысымен іске асырылатын із әдісімен алынады. Бұл қозғалыс күрделі тұйық емес траекториямен, сондықтан қозғалыстың барлық бес параметрлерін реттеу қажет (1 кестені қара).

1 сурет – Бұранданы кескендегі жонғыш-бұрама кескішті білдектің кинематикалық құрылымы
1) Траекторияны реттеу (кесілетін бұранданың қадамы t_н).

Осында ішкі байланыста орнатылған реттеу i_x органының берілісті қатынасының сандың мәнін алу мақсатқа салынады. Бұл мақсатқа жету үшін, ең алдымен реттеу шарты (РШ – УН) құрылады, ол кинематикалық топтың ішкі (немесе сыртқы) байланысында ақырғы орындау буындардың элементарлы қозғалыстардың сандың өзара байланысын сипаттайды.

Біздің мысалымызда ішкі байланыста ақырғы буындар болып айналдырық пен дайындама және құралкүймешік пен кескіш болып келеді. Сонда тапсырылған қадаммен бұранданы алу үшін реттеу шарты келесідей құрылуы мүмкін: айналдырықтың бір айналымы кесілетін бұранданың t_н, мм қадамына тең құралкүймешіктің кескішпен орын ауыстыруына сәйкес келуі керек.

Қысқаша бұл жазуды келесідей көрсетуге болады:

Ескерту: КТТ (УКБ) жазуы реттеу шартының сол жақ бөлімінен басталады.

Бұл мысалда берісті бұраманың қадамы оның көмегімен КТТ сол жақ өлшемсіз бөлімі реттеу шартының оң жағы сияқты өлшемдікке (мм) келтірілетін элемент (РШ қара).

Кинематикалық теңдік теңдеуінен ішкі байланыстағы реттеу органының берісті қатынасының белгісіз мәнін табамыз:

Жонғыш-бұрама кескішті білдектер үшін стандартты қадаммен бұранданы кесу үшін тісті доңғалақтарды таңдау тапсырмасы білдек құрылымдаушы зауыттардың құрылымдаушыларымен шешілген, баптаушылар мен жонушыға тек білдекте орналасқан кестеге сәйкес тісті доңғалақтарды қосу қолсабын орнатулары ғана қалады. Осыған ұқсас тапсырмалар білдектердің көптеген басқа түрлеріне шешілген, әсіресе әмбебап. Бірақ инженер-технологқа аталған білім қажет, білдектердің көптеген түрлеріне, әсіресе сериялы өндірісте, суреттелгенге ұқсас тапсырмалар технологтар, баптаушылармен дербес шешіледі.

2) Кесу жылдамдығын реттеу

Сыртқы байланыста ақырғы буындар болып электрқозғағыш пен білдек айналдырығы келеді. Олардың қозғалысының негізгі сипаты болып айналу жиілігі келеді, яғни реттеу шартын келесі жазу түрінде көрсетуге болады: электрқозғағыштың айналу n_э жиілігіне айналдырықтың қажетті айналу жиілігі n_шп (айн/мин) сәйкес келеді, қысқаша жазуы:

Әмбебап жонғыш-бұрама кескішті білдектерде қажет етілетін берілісті қатынас i_v, демек айналу жиілігі n_айн де айналдырықты тұғырда орналасқан немесе жеке түзілім ретінде орындалған жылдамдықтар қорабынмен қамтамасыз етіледі. Тапсырылған жиілікті орнату кесте бойынша иінтіректерді қосу арқылы орындалады.

3) Бағытты реттеу

Біздің мысалда кесу жылдамдығының Ф_v(В₁П₂) қозғалысының бағыты ретінде құралкүйешіктің сол жақ кіретін бұранданы кескенде оң жақтан солға қарай орын ауыстыру танылады. Қажетті бағытты қамтамасыз ету үшін ішкі байланыста реверсивті Р₁ құрылғы пайдаланады, ол айналдырықтың айналу бағытын өзгермей жүрісті бұраманың айналу бағытын өзгертеді. Құралкүймешік пен кескішті бастапқы күйге қайтару үшін (көмекші қозғалыс), жаңа жұмыс жүрісін іске асыру мақсатымен сыртқы байланыста реверсивті Р₂ құрылғы пайдаланады.

4) Жолға реттеу.

Бұранданың ұзындығымен ℓ анықталатын жолға реттеу әмбебап білдекте межебалдақ бойынша немесе көбен шолып іскеасырылады, СББ бар әмбебап білдекте басқару бағдарламасымен қамтамасыз етіледі, бұрама кескішті жартылай автоматта – бұранданың ұзындығына тең қашықтықта жолдағы ауыстырып қосқыштарды орнату жолымен.

Кескіштің жұмыс жүрісінің басына реттеу (бстапқы күй) әмбебап білдекте межебалдақ ойынша немесе көзбен шолып іске асырылады, СББ бар әмбебап білдекте аспаптың координаттар жүйесін тетіктің (білдектің) координаттар жүйесіне байлайды, бұрама кескішті жартылай автоматта – жол ауыстырып қосқыштардың олардың салыстырмалы күйлерінің өзгеруінсіз абсолютті күйлерін өзгерту.

Өңдеу қателігінің қалыптасуына (өлшемнің, түрдің, орналасудың, толқындылық пен кедір-бұдырлықтың ауытқуы) жалпы технологиялық жүйенің өзара байланысқан компоненттері әсер етеді, олар сұлба түрінде көрсетілген (2 сурет).

Білдектердің құрылымы мен сәйкес орналастырылуы әртүрлі болып келеді, бірақ олардың бәрінде де типтік жүйелер, түзілімдер, механизмдер мен элементтер бар, оларды сұлба түрінде көрсетуге болады (3 сурет).

3 сурет – Білдектің құрылымдық-жиынтықты сұлбасы

Бұранда цилиндрлік бетте орналасқанын ескеру керек, бұл бет айналдырық – домалау тіректері және құралкүймешік – бағыттауыш тұғырлар кинематикалық топтармен қалыптасады. Сондықтан бұранданың сапаның бақылау кезінде қиылысқан қимада бұранданың орташа диаметрі бойынша шеңберліктен ауытқу мен бұранда қимасының бойымен орташа диамтерлердің ауытқуы байқалса, онда бұл ауытқулардың себебі сәйкесінше айналдырық – домалау тіректері және құралкүймешік – бағыттауыш тұғырлар кинематикалық топтардың қателіктері болды деп болжауға болады.

Кесу жылдамдығымен берісті қатамасыз ететін кинематикалық топтардың сыртқы байланыстары өңдеудің дәлдігіне (өлшемнің, түр мен орналасудың ауытқулары) тікелей әсер етпейді. Бірақ өңдеу режімдерін өзгерту бет сапасының (кедір-бұдырлықтың) өзгеруіне әкеледі: кесу жылдамдығы жоғары және беріс шамасы төмен одан да сапалы бетті алуға сәйкес келеді және керісінше, кесу жылдамдығы төмен және берістің үлкен шамасы одан төмен сапалы бетті алуға сәйкес келеді. Одан басқа, беріс шамасының жоғарылауы кесу күштерінің көбеюіне әкеле алады, демек білдек түзілімдерінің серпінді ығысуларының да көбеіне әкеле алады, ал бұл өңдеу кезінде өлшемдердің өзгеруіне әкеле алады. Беттің сапасына мәнді әсерді кесу аспабы, оның түрі, ұштау, жиектердің тозу дәрежесі тигізеді.

Өңдеудің дәлдігін қамтамасыз ететін (3 сурет) көмекші функциялардың механизмдеріне орнатқыш қозғалыстарының, кіре кесу мен индексациялау механизмдерін жатқызады. Орнатқыш қозғалыстары – бұл аспап немесе дайындаманың бастапқы күйге орын ауыстыруы, осыдан кейін түр қалыптасудың үрдісі іскеасырыла алады.

Орнатқыш қозғалыстарының мысалдары: тік-жонғыш білдекте бүйірлік жонғышты жонғылау кезінде тетіктің биіктігі бойынша өлшемді алу мақсатымен тапсырылған күйге үстелімен консольдың жеткізілуі, құралкүймешіктің қиылысқан жылжымаларының кескішпен жону білдегінде тапсырылған күйге диаметрлік өлшемді алу мақсатымен орнату және т.б. Келтірілген мысалдардан көрінгендей, орнатқыш қозғалыстар тапсырылған өлшемге жетуді қамтамасыз етеді, демек өлшемнің ауытқуын қалыптастырады. Кесу аспабы немесе дайындаманы тапсырылған өлшемге орнату үрдісі машина жасау технологиясында білдекті баптау деп аталады. Бұл кезінде пайда болатын қателікті тапсырылған өлшеге білдекті баптаудың қателігі деп атайды. Өз кезегінде бұл қателік білдектің және оның кінәсіз болатын факторлар қатарына байланысты: межебалдақтың бөлу мөлшері, жүрісті бұрама-сомын немесе басқа жүрістің дәлдігі, сәйкес механизмдердің тозу дәрежелері, айлабұйымдардың дәлдігі, орнату мен бекітудің қателіктері, кесу аспабының сапасы, өлшеу аспабының дәлдігі, оператордың біліктілігі және кездейсоқ сипатта да болады.

Орнатқыш қозғалыстарға координатты-есептеу білдегінің үстелін тесіктерді кеулейжону кезінде бір орыннан басқаға орын ауыстыруын (қозғалыс тұрақтармен) жатқызуға болады.

Кірекесу механизмдері өңдец үрдісінде өлшемді алуды қамтамасыз етеді. Кірекесу қозғалыстарын жасайтын механизмдер тіс қашауышты, бұрандажонғышты, шеңбер ажарлауыш және басқа да білдектерде болады.

Кіре кесудің қозғалыстары орнатқыш қозғалыстары сияқты да, тапсырылған өлшемді қамтамасыз етеді, демек тапсырылған өлшемнің ауытқуын береді. Кіре кесудің механизмдері өңдеу үрдісінде тапсырылған өлшемді алуды қамтамасыз етеді, сонымен бірге олар орнатқыш механизмдері сияқты өңдеу алдында өлшемге баптауға ұшырайды. Орнатқыш қозғалыстары да, кіре кесу қозғалыстары да кіре кесудің орындау қозғалыстарына жатады және құрылымдық сұлбаларына қатысты Вр(П₁), Вр(П₂) және т.б. белгіленеді.

Өңдеудің дәлдігін қамтамасыз ететін индексация қозғалыстарына бөлу қозғалыстарын жатқызады, мысалы жонғыш-револьверлі білдектің револьверлі бастиегінің бұрылуы, агрегатты білдектің көп тұрақты үстелінің, көп айналдырықты жонғыш автомат немесе жартылай автоматтың айналдырықты жиынтығының және т.б. Индексация қозғалыстары кезінде өңдеу үрдісі жүргізілмейді, бірақ олар өңдеудің дәлдігіне әсер етеді (келтірілген мысалдарда өлшемнің ауытқуы), ал бұл орын ауыстырудың дәлдігі мен білдек түзілімінің тапсырылған күйде бекітілуімен байланысты.

Кейбір жағдайларда индексация қозғалысы орналасудың ауытқуын қалыптастыра алады. Мысалы, тісті доңғалақтың тістерін модульді жонғышпен көлденең-жону білдекте бөлу бастиегінің көмегімен кескен кезде. Бұл жағдайда бөлу бастиегінің айналдырығы индексациясының қателігі, яғни бір тістің басқа тіске қатысты орналасу қателігін қалыптастырады.

Түр қалыптастырушы, орнатқыш, кіре кесу мен индексация қозғалыстарынан басқа, металл кескіш білдектерде көмекші қозғалыстар да қалыптасады. Бұл дайындама мен аспаптың білдекте толық өңдеу айналымын орындау үшін қажетті көліктің орын ауыстырулары: орнату, бекіту, босату мен дайындама мен аспапты қозғалту, оларды шапшаң алыстату мен жақындау, жоңқаны қашықтау және т.б. Көмекші қозғалыстар білдекпен өңдеу қателігінің қалыптасуына әсер етпейді.

Білдектің алып келе жатқан жүйесі (3 сурет) білдектің барлық түзілімдерінің қатты өзара күйлерін қамтамасыз етеді және оның сәйкес орналастыруын анықтайды. Білдек түзілімдерінің өзара күйлерінің қателігі түр қалыптастырушы қозғалыстарының траекторияларының өзара күйлерігің қалыптасуын анықтайды, яғни орналасудың ауытқуын анықтайды. Мысалы, координатты-кеулейжонулық білдектің айналдырығы осінің үстелдің бетіне перпендикулярлықтан ауытқуы кеулейжонылған тесіктің осінің тетіктің базалық бетіне перендикулярлықтан ауытқуының қалыптасуын әкеледі, көлденең-кеулейжонғыш білдектің айналдырық осінің оның үстелінің бетіне қарай параллельдіктен ауытқуы кеулейжонғыш тесіктердің тетіктің базалық бетіне қатысты параллельдіктен ауытқуының қалыптасуын туғызады және т.с.с.

Өңдеу үрдісі кезінде пайда болатын кесу күштері білдек түзілімдерінің жылжуын әкеледі, яғни түзілімдердің орналасу қателігінің факторының әсерін күшейтеді, және өңделетін беттің өлшеміне, сонымен бірге кіші дәрежеде өңделетін беттің базалық және басқа беттерге қатысты орналасу ауытқуының үлкеюіне әсерін күшейтеді. Білдек түзілімдерінің серпімді орын ауыстыруларының әсер етуін мәнді төмендетуі мақсатында машинажасау технологиясында өңдеу қателігінің қалыптасуына тазалық өңдеу мен ақырғы операциялар орынды ескеріледі, олар кезінде кесу күштері ең кіші мәндерге дейін төмендейді. Өңдеу үрдісінде кесу күштері мен дірілдер әсерінен пайда болатын қателіктер машинажасау технологиясында динамикалық қателіктер деп аталады.

Жоғарыда мазмұндалғанның негізінде, параметрлерді есептеу мен оларды қамтамасыз етуден басқа, студенттерге өңдеу қателігінің қалыптасуының талдауын өткізу берілген тапсырмалар нұсқалары үшін қажетті.

Тапсырмалар нұсқалары
Нұсқа №		Тетіктің үлгісі мен басқа бастапқы мәліметтер	Білдек үлгісі
1
	1.1	Диаметрі d1 = 50мм; дәлдік квалитеті – 9; ℓ1 = 500мм, ℓ3 = 200мм бет өңделеді	16К20
	1.2	Диаметрі d1 = 50мм; дәлдік квалитеті – 7; ℓ1 = 500мм, ℓ3 = 200мм бет өңделеді	3Е153
	1.3	Диамтері d2 ұзындығы ℓ2; d2 = 40мм, ℓ2 = 30мм, дәлдік квалитеті – 7 бет өңделеді Ескерту: ажарлау дөңгелегінің ені ℓ2 артық	3Е153
2
	2.1	Ұзындығы ℓ3 конустық бет өңделеді; d2 = 40мм, d3 = 50мм, ℓ3 = 50мм, ℓ1 = 350мм, дәлідк квалиьтеті – 9	16К20
	2.2	Диаметрлері d1, d2 (конустық бет) ℓ4 ұзындығы болатын бет өңделеді: d1 = 30мм, d2 = 40мм, d3 = 50мм, ℓ1 = 220мм; ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 50мм, ℓ4 = 100мм.дәлдік квалитеті – 9	1722
	2.3	Диаметрлері d1, d2 (конустық бет) ℓ4 ұзындығы болатын бет өңделеді: d1 = 30мм, d2 = 40мм, d3 =50мм, ℓ1 = 220мм; ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 50мм, ℓ4 = 100мм дәлдік квалитеті – 8	16К20Ф3
3		Бұранданы кесу
	3.1	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ3 = 100мм, ℓ1 = 170мм, ℓ2 = 30мм. Трапециялы бұранда, Тr 30х4(Р2) – 8е9h Бұранданың қадамы Р = 2мм, екі кірісті	16К20
	3.2	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ3 = 100мм, ℓ2 = 30мм, ℓ1 = 170мм. Метрикалық бұранда, М 24 – 8е8h (d2 диаметрінде)	5Б63
	3.3	Тr 30х4(Р2) – 6е7h, ℓ1 = 170мм, ℓ3 = 100мм, ℓ2 = 30мм.	5П822
	3.4	d1 = 30мм, d2 = 24мм, ℓ1 = 170мм, ℓ2 = 30мм, ℓ3 = 100мм диамтері 30 мм майлау үшін бұрамалық бунақ, бұрамалық бунақтың қадамы Т = 1200мм, дәлдік квалитеті – 9	6Н82 және бөлу бастиегі
4
	4.1	ℓ1 = 70мм, d1 = 10мм, d2 = 6мм (М 1:1), дәлдік квалитеті – 8	1А12П
	4.2	ℓ1 = 70мм, d1 = 10мм, d2 = 6мм (М 1:1), дәлдік квалитеті – 8	1А616Ф3
5
	5.1	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетін жонғылау, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	6Т80Ш
	5.2	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетін жонғылау, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	6Т10
	5.3	ℓ1 = 80мм, ℓ2 = 60мм, ℓ3 = 60мм, h1 = 40мм, h2 = 20мм А бетін сүргілеу, h1 8-ші дәлдік квалитеті бойынша	7305
6		Тісті доңғалақ
	6.1	Тура тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5А122Е
	6.2	Тура тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5Б310П
	6.3	Қиғаш тісті Z = 60, m = 3, дәлдік дәрежесі – 8	5Б310П
	6.4	Тура тісті Z = 30, m = 5, дәлдік дәрежесі – 6 Кесу аспабы – туынды төрткілдештің тісінің пішініне сәйкес келетін шеткі бөлігімен дискілі ажарлау дөңгелегі	5Д833
7
	7.1	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, А бетін жонғылау, дәлдік квалитеті – 8	2Л614
	7.2	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, d1 = 60мм тесіктерді кеулейжону 2-ші нұсқа: үстелдің бұрылуымен, дәлдік квалитеті – 7	2Л614
	7.3	ℓ1 = 400мм, ℓ2 = 360мм, ℓ3 = 280мм, h1 = 300мм, h2 = 160мм, h3 = 20мм, айналмалы үстелден бүйіржақтарды (А бетінің) кесу: d1 = 60мм, d2 = 90мм, дәлдік квалитеті 8	2Л614

8
	8.1	А бетін жұқа жонғылау ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті 7	2В430
	8.2	Тесіктерді жұқа кеулейжону d1 = 30мм, d2 = 50мм, ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм, b3 = 60мм, h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті 7	2В430
	8.3	Тесіктерді ажарлау: d1 = 30мм, d2 = 50мм, ℓ1 = 200мм, ℓ2 = 150мм, ℓ3 = 75мм, b1 = 120мм, b2 = 100мм, b3 = 60мм, h1 = 50мм, h2 = 20мм, h3 = 30мм, дәлдік квалитеті 6	Координатты-ажарлау 3283
9
	9.1	Конустық туратісті доңғалақты кесу: Z = 35, m = 2, d = 25мм, b = 20мм, 2φ =600	5236П
	9.2	Тістің ұзқындығы бойынша шеңберлік қалпымен конустық тісті доңғалақты кесу: Z = 35, m = 2, d1 = 25мм, b = 20мм, 2φ =600	5С23П
10
	10.1	D = 100мм, D1 = 150мм, b1 = 50мм, b2 = 40мм, Оймакілтекті тесік 100х4х9Н (Z = 24, m = 4)	7Б420 (бірлікті)
	10.2	D = 100мм, D1 = 150мм, b1 = 50мм, b2 = 40мм, Оймакілтекті тесік 100х4х7Н (Z = 24, m = 4)	7Б520 (массалық)

2) Білдек үлгісінің шифрін құру, оның технологиялық тағайындалуын суреттеу, қолданылатын технологиялық жабдықты атау (айлабұйым, кесу аспабы, көмекші аспап, өлшеу аспабы) және өңдеу сұлбасын құру.

3) Түр қалыптастырушы және бсқа орындау қозғалыстарын жазу, білдектің құрылымдық сұлбасын құру (егер жұмыс алдыңғы №3 тәжірибелік жұмыстың нұсқасына сәйкес нұсқа бойынша орындалса, тапсырманың орындалған шешімін пайдалану керек).

4) Кесу жылдамдығы қозғалысының параметрлерін есептеуін орындау мен олардың реттелуінің суреттеуін орындау.

5) Беріс қозғалысы параметрлерінің есептеуі (егер де екі беріс қозғалыстары болса – екі қозғалыстар үшін) мен оларды реттеудің суреттелуін орындау.

6) Тапсырылған өлшемдерді алуға (кіре кесу мен бөлу қозғалыстары) білдекті баптаудың суреттелуін орындау.

7) Жекеше әрбір кинематикалық топтың ішкі және сыртқы байланыстарының өңдеу қателіктерінің қалыптасуының суреттелуін орындау, соныемн бірге бөлу мен кіре кесу қозғалыстарының кинематикалық топтары мен механизмдерімен.

Бақылау сұрақтары
1 Реттелетін параметрлердің саны мен түрі неге байланысты?

2 Кинематикалық топтың ішкі немесе сыртқы байланысында қарастырылатын кинематикалық тізбе үшін реттеу шарты нені сипаттайды?

3 Қандай мақсатпен кинематикалық баланс теңдеуі құрылады?

4 Кинематикалық баланс теңдеуі өзімен нені көрсетеді?

5 Кері және минуттық берістермен (мм/айн және мм/мин) сыртқы байланыстар үшін реттеу шарттарының мысалдарын келтіру.

6 Кинематикалық топтың ішкі байланысында жонғыш-бұрама кескіш станокта бұранданы кескенде бағыт деп нені түсінеді?

7 Бұранданы кескішпен кескен кезде кіре кесу қозғалысы деп нені айтады?

8 Өңдеу қателігінің қалыптасу орындарынан технологиялық жүйенің құрамдастарын атаңыз.

9 Өңдеу қателігінің қалыптасуына түр қалыптастырушы түзілімдер қалай әсер етеді?

10 Өңдеу қателігінің қалыптасуына өңдеу дәлдігін қамтамасыз ететін көмекші функциялар механизмдері қала әсер етеді?

11 Қандай қателіктерді статикалық қателіктер категориясына жатқызады?

12 Қандай қателіктерді динамикалық қателіктер категориясына жатқызады?

2 Колев Н. С., Красниченко Л. В. и др. Металлорежущие станки. – М. : Машиностроение, 1980. – 500 с.

3 Косилова А. Г., Мещеряков Р. К. Справочник технолога-машиностроителя. – М. : Машиностроение, 1985. – Т. 2. − 496 с.

4 Кочергин А. И. Конструирование и расчет металлорежущих станков и станочных комплексов. – Минск : Высшая школа, 1991. – 382 с.

5 Кучер А. М., Киватицкий М. М., Покровский А. А. Металлорежущие станки. Альбом общих видов, кинематических схем и узлов. – Л. : Машиностроение, 1972. – 306 с.

6 Проников А. С., ред. Проектирование металлорежущих станков и станочных систем. Справочник-учебник в 3 т. Проектирование станков. – М. : Машиностроение, 1994. – Т. 1. – 444 с.

7 Федотёнок А. А. Кинематическая структура металлорежущих станков. – М. : Машиностроение, 1970. – 408 c.

8 Металлорежущие станки, выпускаемые в СССР (в странах СНГ). Справочно-информационный материал. – М. : КНТЦ ЭНИКС, 1990. – 425 с.