Тақырыбы: «Қуат алып ғасырдан, Шалқар даңқын асырған»

Мақсаты: Шалқар ауданының тарихымен кеңінен таныстыра отырып, өңірде дүниеге келген тарихи тұлғалардың еңбектері, өмір жолдарымен таныстыру. Оқушыларды адамгершілікке, отансүйгіштікке тәрбиелей отырып, туған елге, жерге деген сүйіспеншіліктері мен мақтаныш сезімдерін тудыру.

Түрі: оқу ізденіс

Қанатты сөздер: «
Барысы:

І. Ұйымдастыру: Оқушыларды түгелдеу. Назарларын аудару.

1. Кіріспе: Құрметті оқушылар, ұстаздар бүгінгі ашық тәрбие сағатымызда өңірдің табиғат жағдайлары флорасы мен фаунасы, кәсібі туралы білсек. Ақын-жазушыларымыз, спортшымыз туралы да біз біле бермейтін қырларымен танысамыз. Әрине өңірде туып, туған жерден, топырақтан нәр алып, туған жердің абыройын асқақтатып жүрген ақын жазушыларымыз белді –белді ел азаматтарымыз да жетерлік. Түрлі додаларда елдің намысын қорғап, көк туымызды асқақтатып жүрген өнерпаздарымыз да аз емес. Елге еңбегі сіңген азаматтар бір-кітап, бір-аңыз. Олардың барлығына жеке тоқталуға бізге берілген уақыт тығыз. Сондықтан «Қуат алып ғасырдан, Шалқар даңқын асырған» азаматтарымыздың бірі-бірегейіне тоқтала кетсек, сол азаматтарымыз туралы оқушы жинақтаған мәліметтерді тыңдасақ...Алдымен өңірдің табиғат жағдайларына тоқталсақ.
Климаты,табиғаты туралы арнайы дайындалған слайд арқылы Есқазы Ақниет баяндайды

Климаты

Ауданның климаты тым континентті Қысы суық, қар жамылғысы жұқа, боранды. Қаңтар айының жылдық орташа темп-расы қиыр оңтүстікте –10 — 12С, солт-нде –14 — 16С, шілденікі 24 — 26С. Жауын-шашының жылдық орташа мөлшері 150 — 200 мм. Аудан өте қуаң шөл және шөлейт белдемде орналасқандықтан оның топырақ жамылғысының құ-нары да төмен. Негізінен бозғылт қоңыр топырақтан (солтүстігінде) сұрғылт, құмайтты сұр және сор топырақтар (оңтүстігінде) басым. Онда астық тұқымдас шөптесін аралас жусан, бұйырғын, күйреуік, шытыр, жантақ, жыңғыл, тобылғы, сексеуіл өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, қоян, ақбөкен, қарақұйрық, жабайы шошқа, сарышұнақ, аламан, тағы басқа тіршілік етеді. Құстардан Қазақстан Қызыл кітабына енген бүркіт, дуадақ, жарғақ, жануарлардан шұбар күзен, өсімдіктерден қау, сүттіген кездеседі.

Аудан жерінің солтүстігінен Ырғыздың саласы — Шетырғыз (195 км) өзені ағып өтеді. Одан басқа Балғасын (73 км), Кәуілжір (142 км), Тебенсай (135 км) салалары ағады. Батысындағы Шағырай үHYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D2%93%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B9_%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D1%80%D1%82%D1%96&action=edit&redlink=1"стHYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D2%93%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B9_%D2%AF%D1%81%D1%82%D1%96%D1%80%D1%82%D1%96&action=edit&redlink=1"іртінің батыс бойымен Шаған өзені ағып өтеді. Жалпы, аудандағы өзендердің барлығы көктемгі жауын-шашын және қар суымен толығып, ағын түзейді де, жаз айларында құрғап, кеуіп қалады. Аудандағы көлдердің басым бөлігі тұзды және жаз айларында тартылып қалады. Ірілері: Шалқар, Қопасор, Тентексор, Лақалы, Берденсор, Мелдекөл, Тебез. Солтүстігінденде Мұғалжардан басталып, оңтүстікнде Үстірт, Арал т-не дейінгі аумақтың жер қойнауында Шалқар HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D0%B0%D1%80_%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B"артезианHYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D0%B0%D1%80_%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B" HYPERLINK "http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D0%B0%D1%80_%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B"алабы орналасқан. Ауданда халық сирек қоныстанған. Халықтың 1 км2-ге шаққандағы орташа тығызд. 0,7 адам. Халқының басым бөлігін қазақтар құрайды. Одан басқа орыс, украин, татар, тағы басқа ұлт өкілдері тұрады. Аудандағы халықтың 55%-дан астамы Шалқар қаласына шоғырланған (25,4 мың адам). Одан басқа ірі елді мекендерге Бозой (2,2), Бегімбет (1,6), Біршоғыр (1,4), Қотыртас (1,2), Шілікті (1,2), Мөңке би (1,1), тағы басқа ауылдар жатады. Аудан негізінен мал шаруашылығына маманданған. Шалқар ауданында 1995 жылға дейін негізінен биязы жүнді қой, сондай-ақ жылқы, сүтті, етті-сүтті ірі қара, түйе өсіруге маманданған 8 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі болған. Ауданда бұрынғы кеңшарлар, тағы басқа нысандар негізінде 460 шаруа қожалығы, 3 ЖШС-і, 1 ґК, АҚ жұмыс істеуде (2006). Ауданда егін ш-ның үлесі шамалы.

Шамамен 1675 жылы дүниеге келген. Ата тегі шежіре бойынша өз әкесі Тілеу әрі қарай Айт, Бөлек, Қалу, Сирақ, Мұса хан, Уақас би, Нұраддин болып жалғаса береді.

Мөңке би өз заманында «ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сұңғыла би», келер күнді айнытпай болжайтын сәуегей және дала даналығының көрінісі іспетті ой-тұжырымын тағылымды поэтикалық жырға айналдырған жырау ретінде танылды. Мөңке бидің философиялық толғаулары, риторикалық сұрақ-жауап, болжау, билік, кесім, шешім түріндегі мұралары өзіндік ерекшелігімен көзге түседі.(ықшамдалып алынды)

Мектебімізде екі жыл сайын М.Тәжинді еске алу мақсатында бокстан қалааралық турнир өтеді және аудандық «Үздік тарихшы» додасы өткен болатын.Өткенді еске алып сол көріністерді тамашаласақ.

Грек-Рим күресінен халықаралық дәрежедегі КСРО спорт шебері. Шалқар қаласынан шыққан ең талантты палуан. Грек-Рим күресінен Ақтөбе облысы бойынша халықаралық дәрежедегі ең бірінші КСРО спорт шебері. Есенгелдінің жүлделерін тізбектейтін болсақ:

• 
  Жасөспірімдер, жастар, ересектер арасында ҚР-ның бірнеше дүркін чимпионы;
  
• 
  Студенттер универсиадасының чимпионы;
  
• 
  КСРО кубогінің чимпионы;
  
• 
  «Буревестник» ерікті спорт қоғамы Орталық кеңесі біріншілігінің чимпионы;
  
• 
  1991жылы өткен жастар арасындағы КСРО чимпонатының күміс жүлдегері;
  
• 
  Сол жылғы наурыз айындағы ересектер арасындағы ҚР чимпионы;
  
• 
  Маусым айында өткен Запоражье қаласында грек-рим күресінен өткен КСРО халықтары Х спортакиадасының чемпионы;
  
• 
  Осы спортакиадамен қатарлас өткен КСРО чемпионатының күміс жүлдегері;
  
• 
  Сол жылы Чехословакияда жастар арасында өткен әлем чемпионатының күміс жүлдегері;
  
• 
  Қараша айында Балгария елінде өткен әлем кубогінің күміс жүлдегері.