Тақырыбы: «Excel кестелік процессоры. Күрделі өрнектерді есептеу. Крамер әдісі»
Мақсаты: күрделі өрнектерді есептей білуге, сызықтық теңдеулер жүйесін Крамер әдісін пайдаланып шеше білуге үйрету.
Негізгі түсініктер:
ТРАНСП ( ) функциясы ұяшықтардың тігінен (вертикальный) орналасқан диапазонын көлденеңінен (горизонтальный) орналастырады, немесе керісінше түрлендіреді. Бұл функция көбінесе матрицаларды түрлендіруде қолданылады. Матрицаны транспонирлегенде оның жолдары бағандарға, бағандары жолдарға ауысады.
Жаттығу жұмыстары.
1-жаттығу . А матрицасының транспонирленген AT матрицасын табыңыз.
-
А матрицасының элементтерін енгізіңіз /15- сурет/;
|
A
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10
|
|
2
|
3
|
5
|
|
|
|
|
|
11
|
A=
|
5
|
2
|
7
|
|
AT=
|
|
|
|
12
|
|
4
|
2
|
1
|
|
|
|
|
|
15- сурет
-
Транспонирленген матрица үшін орын G10:I12 диапазонды белгілеңіз;
-
Функция шеберін пайдаланып =ТРАНСП(B10:D12) енгізіңіз, орындауға жіберіңіз;
2- жаттығу. Күрделі өрнектерді есептеу.
мұндағы, – компонентті вектор , және – өлшемдері болатын матрица, , және , , .
-
Кестеге мәліметтерді енгізіңіз /16- сурет/.
-
Есеп шарты бойынша қосындыны табу үшін Функция шеберін пайдаланып СУММ функциясын шақырамыз. Бұл функция көрсетілген диапазондағы ұяшықтар
16- сурет мәндерінің қосындысын есептейді.
-
В6 ұяшыққа келесі формуланы енгізіңіз:
-
-
әдеттегідей Ctrl + Shift + Enter пернелерін басыңыз.
-
Бұл есептеуді келесі қарапайым формула көмегімен D6 ұяшықта есептеңіз:
-
.
3- жаттығу. Сызықтық теңдеулер жүйесін Крамер әдісімен шешіңіз.
Сызықтық теңдеулер жүйесі берілген, – коэффициенттер матрицасы,– бос мүшелер бағаны, – белгісіздер бағаны. Крамер әдісі бойынша белгісіз формуласы бойынша есептеледі, мұндағы - матрицаның анықтауышы, - бастапқы А матрицасының анықтауышы. матрицалары A матрицадағы i-ші бағанды, бос мүшелер бағаны "b"-мен ауыстыру арқылы алынады. Мысалы, үш белгісізі бар сызықтық теңдеулер жүйесінің коэффициентер матрицасы А және бос мүшелер бағаны В берілсін:
-
Кестеге A, В матрицаларын енгізіңіз және A матрицасын үш рет қайталап (А1, А2, А3) көшіріңіз /16-сурет/;
-
|
B
|
C
|
D
|
E
|
F
|
G
|
H
|
I
|
J
|
2
|
|
4
|
8
|
1
|
|
|
|
|
51
|
3
|
A
|
1
|
2
|
1
|
|
Det(A)=
|
|
В
|
18
|
4
|
|
1
|
5
|
4
|
|
|
|
|
48
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
|
51
|
8
|
1
|
|
|
|
|
|
7
|
A1
|
18
|
2
|
1
|
|
Det(A1)=
|
|
X1=
|
|
8
|
|
48
|
5
|
4
|
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10
|
|
4
|
51
|
1
|
|
|
|
|
|
11
|
A2
|
1
|
18
|
1
|
|
Det(A2)=
|
|
X2=
|
|
12
|
|
1
|
48
|
4
|
|
|
|
|
|
13
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14
|
|
4
|
8
|
51
|
|
|
|
|
|
15
|
A3
|
1
|
2
|
18
|
|
Det(A3)=
|
|
X3=
|
|
16
|
|
1
|
5
|
48
|
|
|
|
|
|
17
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
16- сурет
-
Әрі қарай В –ны А1-дің 1-бағанына, А2-нің 2-бағанына, А3-тің 3-бағанына көшіріңіз /16-сурет/;
-
А, А1, А2, А3 матрицалар анықтауыштарын сәйкесінше Н3, Н7, Н11, Н15 ұяшықтарда есептеңіз;
-
Анықтауыштардың мәндерін пайдаланып Х1 түбірді формуласымен есептеңіз, қалған Х2, Х3 түбірлерді табыңыз.
Өздік жұмыс тапсырмалары:
(Тапсырманы орындауға қажетті мәліметтер нұсқалар бойынша төменде берілген
13, 13.1 -кестелерден алынады)
1. Теңдеулер жүйесін Крамер әдісімен шешіңіз /13-кесте, 1-тапсырма, а) / .
2. - квадратуралық форманы есептеңіз /13-кесте , 2-тапсырма, б) / .
13-кесте
№
|
1-тапсырма
|
Матрица
|
|
|
|
№
|
1-тапсырма
|
Матрица
|
|
|
1
|
а)
б)
|
|
|
|
|
4
|
а)
б)
|
|
|
|
2
|
а)
б)
|
|
|
|
|
5
|
а)
б)
|
|
|
|
3
|
а)
бв)
|
|
|
|
|
6
|
а)
б)
|
|
|
|
-
Күрделі өрнек = ... есептеп мәнін табыңыз /13.1-кесте/:
13.1-кесте
№
|
|
а, x, y векторлары
|
,
матрицалар
|
1
|
|
|
|
2
|
|
|
|
3
|
|
|
|
4
|
|
|
|
5
|
|
|
|
Бақылау сұрақтары:
-
Матрицаны транспонирлегенде не өзгереді?
-
Крамер әдісі не үшін қолданылады?
-
Крамер әдісін қолдану үшін қандай шарт орындалуы керек?
-
СУММ () функциясы қандай қызмет атқарады?
-
СУММКВ () функциясы қандай қызмет атқарады?
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №14
Достарыңызбен бөлісу: |