Тексерген: Шанбаева Арайлым

Орындаған:Орынбек Мағжан
Мәдениеттану; Өркениеттің үш толқыны
Тексерген:Шанбаева Арайлым.

Ө
РКЕНИЕТ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

Өркениет (латынша сіvіlіs – азаматтық) – қоғамның
материалдық және рухани жетістіктерінің жиынтығы. 
Ежелгі римдіктер бұл ұғымды “варварлықтар” деп өздері
атаған басқа халықтар мен мемлекеттерден
айырмашылықтарын көрсету мақсатында қолданған. 
Олардың түсініктері бойынша “Өркениет” азаматтық қоғам, 
қалалық мәдениет, заңға негізделген басқару тәртібі
қалыптасқан рим империясының даму дәрежесін білдірген. 
Өркениет мәдениет ұғымымен тығыз байланысты.

Ө
РКЕНИЕТ ПЕН МӘДЕНИЕТ СИНОНИМ 
РЕТІНДЕ;
мәдениет пен Өркениет бір, олар синонимдер
Ө
ркениет – мәдениеттің ақыры, оның “кәрілік” шағы, 
руханилықтың антиподы 
Ө
ркениет – мәдениеттің прогресі, болашаққа бой сермеуі, 
қ
оғамның парасаттылық деңгейі
Ө
ркениет – тағылық пен варварлықтан кейінгі тарихи-
мәдени саты
Ө
ркениет – этностар мен мемлекеттерге тән мәдениеттің
оқшау түрі
Ө
ркениет – мәдениеттің техникалық даму деңгейі, оның
материалдық жағы.

Ө
РКЕНИЕТ ТОЛҚЫНДАРҒА БӨЛІНУІ
В.Ростоу, Д.Белл, О.Тоффлер 
ө
здерінің тарихи-кезеңдік 
зерттеулерінде 
технократиялық тәсілді 
қ
олданады, соның негізінде 
келесі өркениеттер 
ажыратылады: 1. Аграрлық
(индустрияға дейінгі), 2. 
Ө
неркәсіптік (өндірістік) 3. 
Ақпараттық
(постиндустриалды) 

АГРАРЛЫҚ ӨРКЕНИЕТ

Аграрлық өркениет - бұл барлық ерте өркениеттер: грек, қытай, үнді, дала халқының өркениеттері, 
бірақ көшпелі емес, ішінара түркі өркениеті. Аграрлық өркениеттер осыдан 7-9 мың жыл бұрын 
аңшылықтан мал өсіруге және егіншілікке көшу пайда бола бастаған кезде пайда бола бастады. 
Дәстүрлі консервативті қоғамдар, ауыл шаруашылығы мен қолөнер өндірісін дамыта отырып, 
осындай өркениеттің негізі болып қала берді. Өркениеттің бұл түрінде өнеркәсіп екінші орында 
қ
алады. Аграрлық өркениет қоғамдары өз айналысына көбірек еңбек пен ресурстар тартуды жөн 
көреді. Зерттеушілер көбінесе Аграрлық өркениет кезіндегі индустрияға дейінгі өркениеттердің
барлығын білдіреді. Аграрлық өркениет өндіргіш күштердің төңкерісі нәтижесінде қалыптасуда. 
Ауыл шаруашылығы басым қызметке айналды, бұл елді мекендер мен есеп айырысу 
орталықтарын құруға әкелді. Отырықшы өмір салты қолөнердің дамуына әкеледі. 
Ауылшаруашылық қоныстары малшы тайпаларға қарағанда байи түсуде. Ауылшаруашылық
қ
ауымдастықтар жеке меншікті біледі, бірақ оны ажыратпайды, адамдар үйлесімділік пен 
қ
оғамдастықта өмір сүреді, бұл өркениеттің тұрақтылығын анықтады. 

АГРАРЛЫҚ ӨРКЕНИЕТ 
ЕРЕКШЕЛІГІ(ЭКОНОМИКАДА)

Экономикада: 1. қосалқы егіншілік пен қарабайыр қолөнердің
ү
стемдігі (өндірістің басым технологиялық түрі - аграрлық және 
қ
олөнер) 2. тамақ экономикасының басымдығы 3. экстенсивті 
технологиялар мен қол құралдарының таралуы (адам мен 
жануарлардың бұлшықет энергиясына негізделген әр түрлі 
құ
ралдар), еңбек бөлінісінің тереңдеуі 4. негізгі экономикалық
бірлік - отбасы 5. табиғи-климаттық жағдайларға тәуелділік → 
қ
оршаған ортаға және табиғат ырғағына барынша бейімделу 6. 
коммуналдық, корпоративті, шартты, меншіктің мемлекеттік 
нысандарының үстемдігі 7. өндіріс құралдарына жеке меншік 
(төтенше жағдай қасиетті де, қол сұғылмайтын да болған) 8. 
Техникалық прогресс пен инновация өте шектеулі 9. өнімдерді 
ә
леуметтік иерархияға сәйкес бөлу 

АГРАРЛЫҚ ӨРКЕНИЕТ 
ЕРЕКШЕЛІГІ(ӘЛЕУМЕТТІК САЛАДА)
Ә
леуметтік салада: 1. қоғамның иерархиялық құрылымы - иеліктер (қоғамның
ә
леуметтік құрылымы корпоративті, тұрақты және қозғалыссыз) 2. әлеуметтік
мобильдіктің болмауы (адам сол әлеуметтік топта туып, қайтыс болды; 
адамның жағдайы әлеуметтік жағдайға байланысты)) 3. негізгі әлеуметтік
бірліктер - бұл қоғамдастық және отбасы 4. көпшілігі ауылдық жерлерде
тұрады; қалалар - саяси және рухани өмірдің орталықтары; әскери-әкімшілік
және сауда-қолөнер орталықтарыӘлеуметтік салада: 1. қоғамның
иерархиялық құрылымы - иеліктер (қоғамның әлеуметтік құрылымы
корпоративті, тұрақты және қозғалыссыз) 2. әлеуметтік мобильдіктің болмауы
(адам сол әлеуметтік топта туып, қайтыс болды; адамның жағдайы әлеуметтік
жағдайға байланысты)) 3. негізгі әлеуметтік бірліктер - бұл қоғамдастық және
отбасы 4. көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады; қалалар - саяси және рухани
ө
мірдің орталықтары; әскери-әкімшілік және сауда-қолөнер орталықтары

АГРАРЛЫҚ ӨРКЕНИЕТ ЕРЕКШЕЛІГІ(САЯСАТ 
ПЕН ДҮНИЕТАНЫМДА)
Саясатта: 1. қоғамның мемлекетке бағынуы, мемлекет қоғамдағы саяси биліктің
жеткізушісі болып табылады 2. үкіметтің формасы - деспотизм (шексіз билік) 3. шіркеу 
мен армияның үстемдігі 4.құқық заң мен заңнан гөрі құнды 5. адам саясаттан 
алшақтайды, саясат - бұл элитаның тар қабатын басып алу; жеке тұлғаның мемлекет 
тарапынан жолын кесу 6. геронтократия - «ақсақалдардың күші» («үлкендер, ақылдылар»), 
билік мұраға қалдырылған, оның қайнар көзі Алланың қалауында 
•Саясатта
Рухани салада: 1. негізінен дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар, наным-сенімдер мен 
жазылмаған заңдар арқылы қоғамдық қатынастарды реттеу 2. экономикалық емес, діни 
және мәдени құндылықтар басты болып табылады 3.мәдениеттегі қалыптасқан 
қ
атынастар, діни догмалардың көрінісі 4. Білім - қоғамның, элитаның жұқа қабаты 
•Руханиатта

ИНДУСТРИАЛДЫҚ ӨРКЕНИЕТ.

Ө
неркәсіптік өркениет жетекші 
машиналарды кеңінен қолданумен 
сипатталатын өндірістік төңкерістен кейінгі 
ө
ркениет жағдайын айтады. Белгілі бір 
аймақтың индустрияға дейінгі қоғамнан 
индустриалды қоғамға ауысуы әлемнің әр 
түрлі аймақтарында әр уақытта болуы 
мүмкін индустрияландыру процесі деп 
аталады. Өркениеттер дамыған сайын 
жекелеген аймақтар мамандануы мүмкін, 
нәтижесінде кейбір аймақтар сервистік 
экономикаға немесе ақпараттық қоғамға 
немесе постиндустриалды қоғамға көшеді 
(олар әлі де салаға тәуелді, бірақ
адамдарға өндірістік жұмыс орындарынан 
кетуге мүмкіндік береді). Қазіргі дәуір 
кейде ақпараттық ғасыр деп аталады. 
Аймақты индустриализациялау бірнеше 
себептерге байланысты болуы мүмкін. 

ИНДУСТРИЯЛДЫҚ ӨРКЕНИЕТТІҢ ЖЕТІСТІГІ
Индустриялдық өркениет көптеген адамдарға өз өмірін физикалық емес, 
ақыл-ой күшімен реттеуге мүмкіндік берді. Ғылыми тұрғыдан
индустрияландыру өнеркәсіптің дамуына тез серпін берді. Халықтың едәуір
бөлігі білікті жұмыс күшімен айналыса алды. Егер бұрын күш пен төзімділік
ө
мірде үлкен рөл ойнаған болса, бүгінде бұл факторлар артта қалды. Барлық
ауыр және қауіпті жұмыстар негізінен әр түрлі механизмдермен жүзеге
асырылады, бұл тапсырманы орындауға аз уақыт кететіндігін және тиімділікті
арттыратындығын білдіреді. Әрине, қазіргі әлемде көптеген қауіпті
мамандықтар бар, бірақ өткенге қатысты мұндай жұмысшылардың өмірі
апаттарға аз ұшырайды. Бұған «азық-түлік алу» процесінде өлімнің
айтарлықтай төмен деңгейі дәлел. Сонымен, ғылыми жетістіктерді белсенді
пайдалану және білікті жұмыспен қамтылған халықтың үлесінің артуы
индустриалды қоғамды аграрлық қоғамнан ажырататын негізгі аспектілер
болып табылады. Сонымен қатар, қазіргі уақытта бірқатар елдерде экономика 
индустрияландыруға емес, ауылшаруашылық қызметіне негізделген. Алайда
мұндай мемлекеттерді шынымен дамыған және экономикалық тұрғыдан
табысты деп атауға болмайды.

АҚПАРАТТЫҚ ӨРКЕНИЕТ
Ақпараттық өркениет ақпараттық технологияларға негізделген. Оның бастауы 
процестерде жатыр, олардың мәні әдетте «ақпараттандыру» және «жаһандану» 
терминдерімен белгіленеді. Ақпараттандырудың мәні жедел, күрделеніп бара жатқан 
ә
леуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, тұрмыстық және мәдени 
мәселелерді шешуге қажетті экономикалық, саяси, техникалық, ғылыми, күнделікті, 
құқ
ықтық және рухани-мәдени ақпарат көлемінің ұлғаюынан тұрады. 

АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ПАЙДА БОЛУ 
СЕБЕПТЕР

1. -жаңа халықаралық еңбек бөлінісінің пайда болуына 
ықпал ететін трансұлттық корпорациялардың пайда болуы 
(яғни, әлемнің барлық елдерінің экономикаларына терең
енген әр түрлі қоғамдардың экономикалық өзара 
тәуелділігі бар); 2. -жаңа сауда желілерінің, елдер мен 
компанияларды байланыстыратын экономикалық
айырбас арналарының пайда болуы; 3. -жаңа 
технологияларға негізделген ақпараттық желілердің пайда 
болуымен жүретін процесс; олардың қарқынды дамуы; 4. -
ә
р түрлі деңгейдегі көші-қон ағындарын күшейту және 
ә
лемдік туризмнің дамуы; 5. -постмодерндік мәдениеттің
таралуы, діни культтардың жаңа интегралдық түрлері, 
Интернет мәдениеті мен бұқаралық мәдениеттің (поп-
мәдениет) әсерін күшейуі. 

Қ
ОРЫТЫНДЫ

Адамзат қоғамында даму барасында белгілі 
бір өркениет тарапынан өткен. Қазіргі 
қ
оғамда біздегі маңызды және үлкен рөл 
ойнайтын ол ақпараттық технология болып 
есептеледі.