Тығыздық, деформациялану, тұтқырлық жылу, электрөткізгіштік, масса тасымалдау жəне т б
жүктеу/скачать 17.12 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жақсылық Айнұр Тф-303
|
Тығыздық, деформациялану, тұтқырлық жылу, электрөткізгіштік, масса тасымалдау жəне т.б. Тығыздық – заттың көлем бірлігіне қанша масса түсетінін анықтайтын негізгі физикалық сипаттамасы. Тығыздық формуласы келесідей өрнектеледі , мұндағы ρ – тығыздық, m – масса, V – көлем. Тығыздықты зерттеу заттың қоршаған ортамен қалай әрекеттесетінін және әртүрлі жағдайларда қалай өзгеретінін түсінуге мүмкіндік береді. Тығыздық температура мен қысымға өте тәуелді. Әдетте, температура жоғарылаған сайын тығыздық азаяды. Сондай-ақ, қысымның жоғарылауы тығыздықтың жоғарылауына әкелуі мүмкін. Тығыз заттардың мысалдарына атомдық құрылымына байланысты тығыздығы жоғары қорғасын мен алтын сияқты металдар жатады. Екінші жағынан, ауа мен су сияқты жеңіл заттардың тығыздығы төмен. Бұл мысалдарды түсіну өнеркәсіпте, материалтану ғылымында және заттың физикалық қасиеттері маңызды басқа салаларда көмектеседі. Деформация – бұл сыртқы күштердің әсерінен олардың пішінін өзгерту қабілетін сипаттайтын материалдардың маңызды физикалық қасиеті. Деформацияның анықтамасы серпімді және пластикалық сияқты әртүрлі деформацияларды қамтиды. Серпімді деформация қайтымды және аз жүктемелерде пайда болады, ал пластикалық деформация қайтымсыз және пішіннің тұрақты өзгеруіне әкеледі. Гук заңдары серпімді деформацияны зерттеуде іргелі болып табылады. Олар кернеу мен деформация арасындағы сызықтық қатынасты сипаттайды. Юнг модулі сияқты деформациялық модульдер материалдың серпімді қасиеттерін өлшейді. Материалдардың деформациясының практикалық мысалдары резеңкенің созылуынан бастап өңдеу кезінде металдардың пластикалық деформациясына дейін барлық жерде кездеседі. Тұтқырлық – сұйықтықтардың ағынға төзімділігін анықтайтын физикалық қасиеті. Бұл сұйықтықтың пішінін қаншалықты оңай немесе қиын өзгерте алатындығында көрінеді. Тұтқырлықты анықтау сұйықтық молекулаларының бір-біріне ішкі үйкеліс механизмдерін қамтиды. Жоғары тұтқырлық ағынға үлкен қарсылықты білдіреді, ал төмен тұтқырлық керісінше. Тұтқырлықтың температураға тәуелділігі маңызды аспект болып табылады. Әдетте, температураның жоғарылауымен тұтқырлық төмендейді, бұл молекулалардың энергиясының жоғарылауымен және олардың қозғалғыштығының жақсаруымен байланысты. Тұтқырлықтың практикалық қолданылуы әртүрлі салаларда кездеседі. Мысалы, техникадағы майлар үйкеліс пен тозуды азайту үшін жоғары тұтқырлығына байланысты қолданылады. Екінші жағынан, су сияқты тұтқыр емес сұйықтықтар салқындату жүйелерінде немесе еркін айналым маңызды тасымалдауда қолданылады. Жылу өткізгіштік – заттың жылу беру қабілетін анықтайтын материалдардың физикалық қасиеті. Жылу беру механизмі энергиясы жоғары молекулалар жылу энергиясын энергиясы азырақ тасымалдайтын молекулалардың жылу қозғалысын қамтиды. Жылу өткізгіштік материалдың түріне байланысты. Металдар әдетте электрондардың еркін қозғалуына байланысты жоғары жылу өткізгіштікке ие, ал ағаш немесе шыны сияқты оқшаулағыштар бөлшектердің шектеулі қозғалғыштығына байланысты төмен жылу өткізгіштікке ие. Жылу өткізгіштіктің қолданылуы жылу оқшаулау мен жылу алмасуда кездеседі. Жылу өткізгіштігі төмен материалдар ғимараттарда жылуды сақтауға көмектесетін жылу оқшаулағыш материалдарды жасау үшін қолданылады. Екінші жағынан, радиаторлар мен жылу алмастырғыштар сияқты жылу алмастырғыш құрылғыларда жылуды тиімді жою немесе беру үшін жоғары жылу өткізгіштік қажет. Электр өткізгіштік – бұл электр тогын өткізу қабілетін анықтайтын материалдардың маңызды физикалық қасиеті. Өткізгіштік механизмі электр өрісінің әсерінен электрондардың қозғалысымен байланысты. Металдар сияқты өткізгіштер жоғары электр өткізгіштікке ие, өйткені олардың электрондары еркін қозғалады. Кремний сияқты жартылай өткізгіштер өткізгіштер мен оқшаулағыштар арасында өткізеді, ал пластик сияқты изоляторлар бос электрондардың болмауына байланысты нашар өткізгіштер болып табылады. Электротехника мен электроникада электр өткізгіштігін қолдану кең. Өткізгіштер электр тізбектерін жасау үшін қолданылады, кабельдер, және қосылыстар. Жартылай өткізгіштер электроникада шешуші рөл атқаратын транзисторлар сияқты жартылай өткізгіш құрылғылардың негізі болып табылады. Оқшаулағыштар электр қауіпсіздігі және әртүрлі құрылғылардағы өткізгіштерді бөлу үшін қолданылады. Массаның тасымалдануы – бұл заттың бір аймақтан екінші аймаққа өтуіне байланысты құбылыс. Массаның берілу механизмі әртүрлі жолдармен жүруі мүмкін, бірақ әдетте диффузия мен конвекцияны қамтиды. Диффузия – зат бөлшектерінің концентрациясы жоғары аймақтан концентрациясы төмен аймаққа таралуы. Бұл процесс бөлшектердің жылу қозғалысына негізделген және химия, биология және физикада кеңінен қолданылады. Конвекция, керісінше, температура айырмашылығынан туындаған массаның қозғалысына байланысты. Жылу бөлшектерге әсер етіп, олардың қозғалуына және заттың тасымалдануына әкеледі. Биологиядағы массаны тасымалдау мысалдарына оттегі мен көмірқышқыл газы жасуша мембраналары арқылы тасымалданатын жасушалардың тыныс алуы жатады. Химияда, диффузия тұздардың еруі сияқты процестерде шешуші рөл атқарады. Массаның тасымалдануын түсіну медицина, химия өнеркәсібі және экология сияқты ғылыми және қолданбалы салаларда өте маңызды, мұнда заттың қозғалысын түсіну әртүрлі процестерді болжауға және бақылауға көмектеседі. Жақсылық Айнұр Тф-303 жүктеу/скачать 17.12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|