Ңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Педагогикалық

О
ңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Педагогикалық
Университет
Жас
өспірімдердің ауытқушы мінез-құлқының негізгі түрлерінің
психологиялы
қ сипаттамасы .
Орында
ғандар: Әбденова Ә.Алтынбек Ұ.
Абдикул М.
Тобы 1801-11
Қабылдаған :Шарапова Н.

Мінез-
құлықтарында ауытқушылығы бар жасөспірімдердің
психологиялы
қ ерекшеліктері жасөспірім еркінің дамып жетілмеуі оның
өз іс - әрекетін, мінез - құлқын бақылап, басқарып отыруға кедергі
болу
ға, яғни өзінің іс - әрекетіне қойылатын талап пен мінез -
құлқын үйлестіре алмайды. Мұндай ерекшеліктер өте жас кезден
бай
қалады. Және оның дегбірсіз қимылы, орынсыз айқайы,
ұйқысының нашарлығымен сипатталады. Мұндай жасөспірімдер
т
өбелескіш, басқа құрбыларымен тату ойнай алмайтын, өркөкірек
болады.

Жалпы мінез – құлқындағы ауытқушылығы бар жасөспірімдер
әдетте аумалы- төкпелі морт деп аталатын жасөспірімдер.
Ондай болу себебі 
ұрықтың жатырдағы кезеңінде немесе
жас
өспірім өмірінің бастапқы шағында сыртқы фактордың
қолайсыз әсер етуі болып табылады.

Ауыт
қушы мінез-құлық деп қалыптасқан нормаларға сәйкес емес мінез
- 
құлықты айтамыз. (И.А. Невский). Белгілі әлеуметтанушы И.С. Кон
ауыт
қушы мінез - құлықты психикалық денсаулық, құқық, мәдениет
немесе мораль 
қалыптарының жалпы қабылданған қалыптардан
ауыт
қыған іс - әрекет жүйелері ретінде қарастырады. Ауытқушы
мінез - 
құлықтың концепциясына сәйкес кез - келген ауытқушылық
бейімделуді
ң бұзулуына алып келеді.

Ауыт
қушы мінез -құлық екі үлкен категорияға бөлінеді:
Біріншіден, б
ұл анық немесе жасырын психопатологияның барлығын
білдіретін психикалы
қ денсаулық қалыптарынан ауытқыған мінез
-
құлық.
Екіншіден, б
ұл әлеуметтік, мәдени және әсіресе құқықтық
қалыптарды бұзатын ассоциалды мінез -құлық.
М
ұндай әрекеттер аз болса да олар құқық бұзушылық, ал салмақты
болса, 
әрі жазаланса- қылмыс деп аталады.Бұл жерде делинквенттік
(
құқыққа қарсы ) және қылмыстық іс - әрекеттер туралы айтылып
отыр.

С.А. Беличева ауыт
қушы мінез -құлықты әлеуметтік ауытқуын
былайша жіктейді.
Пайдак
үнемдік бағытта: құқық бұзушылық, материалдық,
қаржылық, дүние - мүліктік пайда табуға ұмтылумен байланысты
(
ұрлау, тонау, алып - салу, алаяқтық және т.б.) жасаған теріс
әрекеттері.
Агрессиялы
қ бағытта: адамға қарсы бағытталған әрекеттер
(ба
ғыттану,бұзақылық, ұрып -соғу,өлтіру, зорлау)
Енжар тип: белсенді 
өмір сүруден қашуға, азаматтық борыштарын
өтеуден қашуға, жеке мәселелерді шешкісі келмеуге ұмтылу
(ж
ұмыстан, оқудан бас тарту, кезбелік, маскүнемдік, нашақорлық,
өзіне -өзі қол жұмсау)

Мінез -
құлықты жасөспірімнің осы немесе басқа да
ахуалыны
ң, оның даму тенденциясының күәгері ретіндегі
феномен деп 
қарастыра отырып, біз мінез - құлықтың сырттай
ұқсас ерекшеліктері индивид психикасында жүріп жатқан әр
т
үрлі үрдістерден хабар беруі мүмкін екенін естен
шы
ғармауымыз керек.
Сонды
қтан да, жасөспірімнің қандай да бір мінез -құлқының
ерекшілігіні
ң ауытқушылық деп жіктемес бұрын, психолог оның
ахуалын, т
ұрақтылығын, оның көріністерінің жиілігін,
т
ұлғалық ерекшеліктерді, мінезді, оқушының жасын және т.б.
ескеруі 
қажет. Тек содан кейін ғана қандай да бір пікір айтуға
немесе ы
қпал ету іс - шараларын тағайындауға болады.

Жас
өспірімдердің ауытқушы мінез - құлқының себептері мен
факторлары:
а) т
әрбиеленбегендігінің себебінен қажетті білімдердің, біліктердің,
да
ғдылардың жоқтығынан немесе теріс тәрбиеден бұзылғандығынан,
мінез - 
құлқындағы жағымсыз таптаурындардың қалыптасқандығынан
жас
өспірімнің, жеткіншектің өзін дұрыс ұстамайтындығынан
туындайтын 
әлеуметтік -педагогикалық олқылықтар;

ә) жайсыз отбасылық қарым - қатынастардан, жасөспірімді
т
әрбиелеуде ұлттық салт - санада қалыптасқан этнофункционалдық
ерекшеліктерді м
үлдем ескермеуден, отбасыдағы жағымсыз
психологиялы
қ ахуалдан, оқудағы жүйелі сәтсіздіктерден, сынып
ұжымындағы құрбыларымен өзара қарым - қатынастың
орнама
ғандығынан, ата - аналарының, мұғалімдердің , сыныптас
жолдастарыны
ң және т.б. дұрыс емес әділетсіз, дөрекі, қатал
қатынастарынан туындайтын тереі психологиялық
жайсызды
қтардан;

б) психикалы
қ және физикалық денсаулығы мен дамуы дағдайындағы
ауыт
қушылықтарымен, жас ерекшелік дағдарыстарымен, мінез
акцентуациясымен ж
әне басқа да физиологиялық және
психоневрологиялы
қ ерекшеліктер себептерімен;
в) 
қараусыз қалуымен, қоршаған ортаның кері ықпал етуімен және
осыны
ң негізінде дамитын әлеуметтік - психологиялық
ауыт
қушыбен, әлеуметтік және жеке құндылықтарының жағымсыз
т
үрге ауысуымен.

Мінез - 
құлқында ауытқушылғы бар жасөспірімдердің мінезін, қарым
- 
қатынасын, өзін - өзі бағалау ауытқушылығының алдын алу,
оларды психологиялы
қ иммунизациялауды қажет етеді, яғни,
әлеуметтік - құзырлы адам болып қалыптасуы үшін мінез -
құлықтың, қарым - қатынастың, өзін - өзін бағалауының
психогенетикалы
қ дағдыларына, дұрыс таңдау жасай алу біліктерін
үйрету. Бұл мақсаттарды орындау үшін қоғамдық дағдарыстың
жа
ғымсыз әсерлерін жоятын және түзейтін әлеуметтік -
педагогикалы
қ жағдайларды құруға бағытталған мектеп саясатын
шы
ғару қажет.

Әдебиет
А. Айтбаева. 
Әлеуметтік педагогика негіздері, Алматы, 2011.
М. 
Құдиярова. Жасөспірімдердің мінез-құлық ауытқышылық себептері
// 
Қазақстан журналы, Алматы, 2006.
Әтемова Қ.Т. Әлеуметтік педагогика. -Алматы.: Рауан, 2012. -308б.
Қабекенов Ғ.У., Есебаева Б.Ә. Әлеуметтік педагогика тарихы.-
Алматы: Мектеп, 2011.-289 б.
Беркімбаева Ш.К., Мардахаев Л.В. 
Әлеуметтік педагогика. Алматы:
Мектеп, 2012 -228б.

Назарлары
ңызға
ра
қмет