Тумажанова Салтанат Оразалыкызы Алматы, 2022ж Жоспары: Жердің пайда болуы және құрамы
жүктеу/скачать 269.82 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тексерген
- 1.Жердің пайда болуы және құрамы
|
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Факультеті «География және табиғатты пайдалану» Кафедрасы «Геоинформатика және Картография» СӨЖ Тақырыбы: Жердің жаралуы және оны тұтас планета ретінде геологиялық дамуына дейінгі эволюциясы Орындаған: Әбдіқадыр Айдын, Бейбіт Анель,Бақытжанова Данагүл, Ишпекбаева Айым,Маулитова Шырын, Мұхитова Аружан Тексерген: Тумажанова Салтанат Оразалыкызы Алматы, 2022ж Жоспары:
2. Жердің негізгі даму кезеңдері. 3. Жер — Күн жүйесінің планетасы 4. Жер қыртысы, оның құрылысы және құрамы 5. Жер қыртысының типтерi. 6. Жер бетінің экзогендік және эндогендік үдерістері және олардың өзгеруі. 7.Жер қабықтары Кіріспе Жердің қалыптасу процестері және оның құрамдас бөліктерінің эволюциясы-геосфера, Күн жүйесі, Сүт жолы галактикасы және,әрине, ғаламшарлар-ғарыштық масштабтағы табиғи оқиғалардың мысалы. Ең бірінші, Ғалам - үлкен жарылыс нәтижесінде шамамен 17-15 миллиард жыл бұрын болған.Әлем шексіз деп саналады. Біздің галактика - Сүт жолы-шамамен 10–12 миллиард жыл бұрын пайда болған. Галактикада шамамен 8-9 миллиард жыл бұрын жұлдыз пайда болды. Жер Күн жүйесінің планетасы ретінде шамамен 5 млрд жыл бұрын пайда болған.Жердің планета ретіндегі геологиялық тарихы осы кезеңнен басталды, сондықтан берілген- уақытша белгі геологиялық уақыт шкаласының басы болып табылады. Геологтар, ежелгі қабаттар туралы айтқанда, өзара эквивалентті стратиграфиялық бірліктер қолданылады, ал оқиғалар туралы – геохронологиялық кестені пайдаланады. 1.Жердің пайда болуы және құрамы Әдетте ғылымда жаңа идеялардың пайда болуының алдында ұзақ уақыт бойы нақты жинақтау кезеңдері болады, олардың көпшілігі белгілі бір табиғи құбылыстар мен процестердің физикалық мәні туралы ескі тұжырымдамалар шеңберіне сәйкес келмейді. Алайда, жаңа ғылыми теорияларды қабылдау және әсіресе практикаға енгізу процесі көбінесе өте ұзақ. Бұл ғылымдағы революциялық идеялар, әдетте, бұрыннан қалыптасқан және таныс идеяларға әсер ететіндігіне байланысты. Бірақ олардың негізінде жаңа теориялар қазірдің өзінде дамыған болса да, олар ғылыми әлемде бірден танылмайды. Жаңа теорияны дәлелдеу әлі де қажет, және бұл көп уақытты қажет етеді. Күн жүйесінің планеталарының пайда болуының ең негізделген болжамдарына сәйкес, Жер шамамен 4,6 миллиард жыл бұрын газ-шаңды протопланетарлық бұлттың біртекті аккредиттелуіне байланысты пайда болған деп болжанады. Демек, алғашқы болжам: жас жер біртекті композициямен сипатталды-ол әлі де тығыз ядро немесе жеңіл жер қыртысы болған жоқ. Сонымен қатар, жер қыртысының ең көне магмалық жыныстарының жасы шамамен 600 − 800 миллион жыл бұрын Жердің пайда болуының ең ықтимал уақытынан кіші екендігі бастапқы жердің суық ғарыш денесі болғандығын нақты көрсетеді. Керісінше, қуатты ай қыртысының ең көне магмалық жыныстары, жасы 4,6–4,4 миллиард жыл болатын анортозиттер ультра негізді тау жыныстарының магмалық дифференциациясының экстремалды мүшелері болып табылады, бұл айдың алғашқы ыстық, балқытылған және сараланған күйін айқын көрсетеді. Жердің химиялық құрамын анықтау үшін жер қыртысының, мантияның және жер ядросының құрамын анықтау қажет болды. Алғашқы екі геосфераның құрамы эмпирикалық мәліметтерден белгілі, ал жер ядросының құрамы әрқашан тек гипотетикалық болып қала береді. Демек, екінші болжам: біз жер ядросының (сыртқы ядроның) сыртқы қабығының құрамы Темірдің эвтектикалық қорытпасына оның тотығымен, ал ішкі ядро никельмен темір қорытпасынан тұратындығын қабылдауға және негіздеуге тырыстық. Бұл жағдайда бастапқы жердегі зат құрамында шамамен 13% бос (металл) темір және оның 23% Қос валентті оксиді бар екендігі белгілі болды. Термодинамиканың негізгі принциптеріне сүйене отырып, жердің эволюциясы теориясының негізі термодинамиканың бірінші заңы және физикалық принцип болып табылады, оған сәйкес жердің де, Жер − Ай жүйесінің де потенциалдық (ішкі) энергиясын барынша төмендететін энергия процестері планетамыздың дамуына үлкен үлес қосты. Осы процестерден шыққан жылу ақыр соңында әлемдік кеңістіктегі планетаның жылу сәулеленуімен жоғалып кеткендіктен,Жер − Ай жүйесінің дамуы қайтымсыз болып шығады. Эволюциялық теорияның аймақтық шарттары қазіргі Жердің құрылымы мен құрамы туралы мәліметтер, сондай-ақ оның дамуының геологиялық шежіресі болып табылады. Сонымен қатар, Жер − Ай жүйесіндегі қозғалыс мөлшерінің моментін сақтау шартын және осы сәттің Ай Жердің Рош шегіне түсетін мәнімен және екі планетаның да өз айналуының синхронды бұрыштық жылдамдығына ие болуын ескеру қажет (шамамен 6 сағат). Бұл жағдай біздің планетарлық жүйеміздің дамуының алғашқы кезеңдерінде жер мен Айдың тығыз толқындық өзара әрекеттесуін ғана емес, сонымен бірге айдың бір кездері Роштың шегінде болғандығын да көрсетеді. Қазір жас жердің Аймен осындай күшті өзара әрекеттесуін ескере отырып, тағы бір керемет фактіні өту мүмкін емес – шамамен 4,0–3,8 миллиард жыл бұрын жер қыртысының ежелгі магмалық жыныстарының пайда болуымен айдағы базальт магматизмінің көрінісі уақытының сәйкес келуі, бұл жердің тектоникалық белсенділігінің басталуын белгіледі. Жер дамуының ең көп кездесетін геологиялық гипотезалары әрқашан геологтардың жаратылыстану дүниетанымын қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Мұнда біз Жердің пайда болуы мен геологиялық эволюциясы туралы ғылыми көзқарастардың даму тарихына тоқталмаймыз, өйткені көптеген басқа жұмыстар осыған арналған. Біз тек алғашқы ғылыми негізделген және оның уақыты үшін (XIX ғасырдың 30-шы жылдары) өте прогрессивті геологиялық гипотезаны атап өтеміз, ол нақты тұжырымдамалық сипатқа ие және геологиялық құбылыстардағы себеп-салдарлық байланыстарды іздеуге мүмкіндік берді – Эли де Бомонның қарсы гипотезасымен. Естеріңізге сала кетейік, бұл гипотеза Кант – Лапластың жердің "ыстық" пайда болуы туралы идеяларынан шыққан, ол қыздырылған газ тәрізді заттардың сығылып жатқан шоғырынан пайда болған. Демек, жер салқындаған сайын оның мөлшері едәуір төмендеді, ал сыртқы қабығы – жер қыртысы сәйкесінше кішірейіп, қысылуға ұшырады, соның арқасында тау құрылымдары мен шөгінді қақпақтың бүктелген белдеулері пайда болды. "Айқындықтың" фиксистік кедергісі алғаш рет XIX ғасырдың соңында басталды. Ағылшын пасторы және талантты физик Осман Фишер өзінің заманауи атаумен ұмытылған еңбектегі революциялық идеялар "Жер қыртысының физикасы" (Фишер, 1889). Осы жұмыста О.Фишер материктердің изостатикалық тепе-теңдігі туралы идеялар және геофизикалық алғаш рет құрлықтың орташа қалыңдығын дұрыс анықтады. жер қыртысы 20-25 географиялық мильде, яғни 37-46 км (орта есеппен 40 км). Жұмылдыру идеяларын дамытудағы келесі қадамды көрнекті неміс геофизигі жасады. Альфред Вегенер, 1912 жылы континенттердің дрейфінің әйгілі гипотезасын жариялады. Ол жай ғана кең ауқымды горизонтальдардың болуы мүмкін деп болжаған жоқ құрлықтардың қозғалысы, сонымен бірге негізделген дәлелдердің бүкіл жүйесін ұсынды -бұл құбылыстың пайдасы. Материктердің дрейфінің және бір кездері ыдыраудың шындығын дәлелдеу суперконтинент-Пангея, А. Вегенер негізгі дәлелдер ретінде мыналарды атап өтті, фактілер: батыс және шығыс жағалау сызықтарының ерекше ұқсастығы Атлант мұхиты; іргелес континенттердің геологиялық құрылымының біркелкілігі, бұл мұхитты қоршаған; ежелгі палеозой және мезозой фаунасы мен флорасының ортақтығы қазіргі уақытта бөлінген континенттерде, сондай-ақ бір жастағы (кеш палеозой) іздері Оңтүстік Америкада, Оңтүстік Африкада, Үндістанда және Австралияда, яғни қазіргі уақытта бір — бірінен 10-15 мың км қашықтықта орналасқан құрлықтар. Жер ғаламшарының шығу тегі – Күн мен Күн жүйесінің қалыптасуын түсіндіретін гипотезалармен тығыз байланысты. Ежелгі ғаламшардың бөлшектенуі нəтижесінде өте көп мөлшерде, диаметрі бірнеше километрге жететін қатты кесектердің (планете- зималь) бір-біріне соқтығысуы нəтижесінде біртіндеп жинақталуы (аккреция – ұлғаю, жентектелу деген мағына береді) Жердің жеке аспан денесі болып қалыптасуына негіз болған. В.Е.Хаинның пікірі бойынша (1994 ж.) Жер ғаламшарының алғашқы қалыптасу кезеңдері мынадай стадиядан өтуі мүмкін: 1. Құрамында ауыр заттар мен метелл қоспалары бар ірі кесектердің жылдам аккрециялануы; 2. Аккреция процесі əсерінен балқыған массаның біртіндеп ядро мен мантияға жіктелуі; 3. Неғұрлым жеңіл заттар мен тез балқитын элементтер жоғары көтеріліп, біртіндеп салқындап, литосфера мен жер қыртысын қалыптастыруы ықтимал. Бұл пікірді академик А. П. Виноградов пен жапондық ғалымдар да қолдайды. жүктеу/скачать 269.82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|