|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
| |
3-деңгейдегі ПОӘК құжаты
|
ПОӘК
|
|
«Қазақ диалектологиясының өзекті мәселелері» пәнінің оқытушыға арналған оқу-әдістемелік кешені
|
2012ж.
№1 басылым
|
ПОӘК 042-05-14-5-05.10/01-2012
|
5 В 020500 - Филология: «қазақ тілі» мамандығына арналған
«Қазақ диалектологиясының өзекті мәселелері» пәнінің
ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
СЕМЕЙ
2013
КІРІСПЕ
1 ҚҰРАСТЫРҒАН
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті қазақ тілінің теориясы және әдістемесі кафедрасының доценті м.а., ф.ғ.к. Түсіпбекова Ғ.А.
2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ тілінің теориясы және әдістемесі кафедрасының отырысында қаралып, талқыланды.
Хаттама №___ «___» ___________2013 жыл.
Кафедра меңгерушісі: _______________ Жұмағұлова Ә.М.
2.2 Филолгия факультетінің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілді.
Хаттама №___ «___» ___________2013 жыл
Төрайымы_________________Мұқанова Қ.Қ.
2.3 Филолгия факультетінің Ғылыми кеңесінде бекітілді
Хаттама №___ «___» ___________2013 жыл.
Ғылыми Кеңестің төрағасы ––––––––––––––Қадыров А.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік бюросында бекітілді.
Хаттама №___ «___» ___________2013 жыл
Оқу-әдістемелік жұмыстар жөніндегі проректор_____________Искакова Г.Қ.
4. 20___ж. «____» __________ шыққан ПОӘК-нің
№ 1 БАСЫЛЫМЫ
Мазмұны
1 Қолданыс аясы..................................................................................................4
2 Нормативтік сілтемелер...................................................................................4
3 Жалпы ережелер...............................................................................................4
4 Оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасының мазмұны...........................5
5 СӨЖ-ның тақырыптары.................................................................................7
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы...………………..........................................8
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы.......................10
8 Әдебиеттер…………………………………………......................................11
1 ҚОЛДАНУ АЯСЫ
«Қазақ диалектологиясының өзекті мәселелері» пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы 5В 020500«Филология: қазақ тілі» мамандығының студенттеріне арналған.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы «Қазақ диалектологиясының өзекті мәселелері» пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны: «Қазақ диалектологиясының өзекті мәселелері» университеттің филология мамандығында қазақ тілі мен әдебиетінің жоғары дәрежелері мамандарын даярлау мақсатында өтілетін аса қажетті лингвистикалық пәндердің бірі.
3.2 Осы курстың мақсаты: Бұл ғылыми курс қазақ диалектологиясының негізгі проблемаларымен және зерттелу тарихымен таныстырып, магистранттарға қазақ тілі говорларындағы фонетикалық, грамматикалық, лексикалық ерекшеліктері жайында жүйелі білім беру мақсатын көздейді.
3.3 Курстың негізгі міндеттері: Диалектология пәнінің міндеті – халықтың ауызекі тілінде кездесетін, кейінгі 45-50 жыл ішінде жүргізілген ғылыми зерттеулер барысында анықталған диалектілік ерекшеліктерді қазақ тілі мен әдебиетінің болашақ мамндарына тиянақты меңгерту.
3.4 Курстың соңында студент мыналарды білуі керек:
Студент фонетикалық ерекшеліктердің түрін, сәйкестіктер, қандай дыбыстар арасында болып тұрғанын, қандай позицияда кездесетінін, лексикалық ерекшеліктердің мағыналық-стильдік топтардың қандай түріне жататынына, грамматикалық ерекшеліктердің қандай категория, тұлғаға байланысты екенін ажырата білу, сипаттап беру, диалектілік құбылыстардың пайда болу себебі мен таралу аймағы жайында да мағлұматы болуы талап етіледі.
3.5 Курстың пререквизиттері
Тіл біліміне кіріспе, Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы
3.6 Курстың постреквизиті:
«Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы», «Қазақ тілін оқыту әдістемесі», «Стилистика және тіл мәдениеті»
1 Кесте – Оқу жұмыс жоспарынан көшірме
Курс |
Семестр
|
Кредит
|
ДС (сағ)
|
СПС (сағ)
|
Лаб. (сағ)
|
ОСӨЖ
(сағ)
|
СӨЖ(сағ
|
Бар
(сағ)
|
Бақылу түрі
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
2
|
3
|
2
|
15
|
15
|
|
30
|
60
|
120
|
емтихан
|
4 ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС ЖОСПАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
2 Кесте – Пәннің мазмұны. Сағаттарды сабақ түріне шағу
Тақырыптардың атауы мен мазмұны
|
Сағат саны
|
Әдебиеттер
|
1
|
2
|
3
|
Дәріс сабақтары
|
1.Диалектология – тіл туралы ғылымның дербес саласы
Курстың мақсаты мен міндеттері. Қалыптасу тарихы. Ғылымның өзге салаларымен байланысы.
|
1
|
1, 2, 3, 4
|
2. Қазақ диалектологиясының зерттелуі жайында ғалымдардың көзқарастары мен кемшіліктері, қайшылықтары.
|
1
|
1, 2, 3, 4
|
3. Тілдердің диалектілік құрылымының әртүрлі болатындығы. «Диалект» терминін кең мағынада қолданудың орындығы. Ауыспалы говор ұғымы.
|
1
|
1, 2, 3, 4
|
4. Ұлттық тіл және диалектілер. Әлеуметтік және жергілікті диалектілердің ұқсастығы мен айырмасы. Тайпалық және территориялық диалектілердің пайда болу, қалыптасу, даму, жойылу заңдылықтары.
|
1
|
1, 2, 3, 4
|
5.Әдеби тіл мен диалектілердің арақатынасы. Диалектілік ерекшеліктердің әдеби тілді байытудың бір арнасы екендігі. Әдеби варианты анықталған диалектілік дублеттердің әдеби тілді шұбарлайтындығы.
|
1
|
1, 2, 3, 4
|
6.Қазақ тілі – тұтастығын сақтаған диалектілік құрылымы әлсіз, болмашы дамыған тіл. Қазақ тілі говорларының қай-қайсысының да ұлттық тілдің дыбыстық жүйесін, сөздік қорын, грамматикалық құрылысын түгел пайдалатындығы. Тілдердің диалектілік қүрылымы мен халық тарихы арасындағы байланыс.
7. Диалектілік ерекшеліктердің тарылу шегін лингвистикалық география әдісімен зерттеу арқылы анықтау қажеттігі.
8.Лингвистикалық карта, атлас жасау тәжірбиесі. Говорлар тобын ажыратудың ғылыми ұстанымдары мен изоглостар шоғырының ролі.
|
1
1
2
|
1, 2, 3, 4
1,2,3,4
1,2,3
|
9.Қазақ тілі говорларын төрт топқа бөліп қарастыру мүмкіндігі. Говорлар тобының әрқайсысына тән негізгі фонетикалық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктер, сипатты белгілер.
|
2
|
1, 2, 3, 4
|
10Диалектілік ерекшеліктер – қай заманда да халықтың жанды ауызекі сөйлеу тіліне тән құбылыс.
|
2
|
1.2
|
11. Халық тіліндегі ерекшеліктерді жинау ең басты, негізгі, ең сенімді арнасы сөйлеу тілі жергілікті ерекшеліктердің ауызекі сөйлеу тілінің белгілі кезеңдегі көрініс түрінде ауыз әдебиеті үлгілерінде, көркем әдебиет туындыларында, жазба жәдігерліктерде кездесетіндігі
|
2
|
1,2,3
|
Барлығы :
|
15 сағат
|
|
|
Практикалық сабақтар
|
| |
Курстың мақсаты мен міндеттері. Қалыптасу тарихы. Ғылымның өзге салаларымен байланысы. Қазақ диалектологиясының зерттелуі жайында ғалымдардың көзқарастары мен кемшіліктері, қайшылықтары.
|
2
|
1,2,3,4
|
«Диалект» терминін кең мағынада қолданудың орындығы. Ауыспалы говор ұғымы.
|
2
|
1,2,3
|
Диалектілік ерекшеліктердің әдеби тілді байытудың бір арнасы екендігі
|
2
|
1,3,4
|
Тілдердің диалектілік қүрылымы мен халық тарихы арасындағы байланыс.
|
2
|
1,2,3
|
Диалектілік ерекшеліктердің тарлу шегін лингвистикалық география әдісімен зерттеу арқылы анықтау қажеттігі.
|
2
|
1,2,3
|
Лингвистикалық карта, атлас жасау тәжірбиесі. Говорлар тобын ажыратудың ғылыми ұстанымдары мен изоглостар шоғырының ролі.
|
1
|
1,2,3,4
|
Қазақ тілі говорларын төрт топқа бөліп қарастыру мүмкіндігі.
|
2
|
1,2,3,4
|
Говорлар тобының әрқайсысына тән негізгі фонетикалық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктер, сипатты белгілер.
|
2
|
1,2,3
|
Барлығы:
|
15 сағат
|
|
5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
-
Қазақ тілі говорларының лексикалық құрамы
-
Қазақ тілі говорларының фонетикалық жүйесі
-
Қазақ тілі говорларының грамматикалық құрылысындағы ерекшеліктер
-
Лексикалық ерекшеліктердің мағыналық- тақырыптық топтары
-
Дауысты дыбыстар жүйесі
-
Дауыссыз дыбыстар жүйесі
-
Бұйрық райдың тұлғалануына қатысты ерекшеліктер
-
Қалау райға байланысты ерекшеліктер
-
-шы,- ші қосымшасы жалғанған шартты райдың 2- жағына байланысты ерекшеліктер
-
Тұйық райдың тұлғалануына байланысты ерекшеліктер
-
Ашық рай тұлғаларына байланысты ерекшеліктер
-
Етіс категориясына байланысты ерекшеліктер
-
Есімшенің тұлғалануына байланысты ерекшеліктер
-
Көсемшенің тұлғалануына байланысты ерекшеліктер
-
Зат есімнің септік, тәуелдік, көптік жалғауларына байланысты ерекшеліктер
-
Сын есім, сан есім, есімдік, шылау сөздерге байланысты ерекшеліктер
-
Диалектілік туынды сөздер
-
Диалектілік күрделі сөздер
-
Септік жалғауларының бірінің орнына бірі жұмсалуы
-
Синтаксиситік еркін сөз тіркестері
-
Морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктер арасында сақталған көне дәуір қалдықтары.
6 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте Пәннің оқу-әдістемелік картасы
Дәріс сабағының
тақырыбы
|
Семниар сабағының тақырыбы
|
Көрнекі құралдар
|
Өз бетімен дайындалу сұрақтары
|
Бақылау түрі
|
1
|
2
|
4
|
5
|
6
|
1.Диалектология – тіл туралы ғылымның дербес саласы
Курстың мақсаты мен міндеттері. Қалыптасу тарихы. Ғылымның өзге салаларымен байланысы.
|
1.Диалектология – тіл туралы ғылымның дербес саласы
Курстың мақсаты мен міндеттері. Қалыптасу тарихы. Ғылымның өзге салаларымен байланысы.
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
|
Диалект сөздерге қандай сөздер жатады?
|
Жазбаша, ауызша
|
2.Қазақ диалектологиясы
ның
зерттелуі жайында ғалымдардың көзқарастары мен кемшіліктері, қайшылықтары.
|
2. Қазақ диалектологиясының зерттелуі жайында ғалымдардың көзқарастары мен кемшіліктері, қайшылықтары.
|
Дәріс тезисі, кесте
|
Қазақ диалектологиясының зерттелуі жайында қандай ғалымдардың көзқарастарын білесіз?
|
Жазбаша, ауызша
|
3. Тілдердің диалектілік құрылымының әртүрлі болатындығы. «Диалект» терминін кең мағынада қолданудың орындығы. Ауыспалы говор ұғымы.
|
3. Тілдердің диалектілік құрылымының әртүрлі болатындығы. «Диалект» терминін кең мағынада қолданудың орындығы. Ауыспалы говор ұғымы.
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
|
Гововрдың диалектілерден айырмашылығы неде?
|
Жазбаша, ауызша
|
4. Ұлттық тіл және диалектілер. Әлеуметтік және жергілікті диалектілердің ұқсастығы мен айырмасы. Тайпалық және территориялық диалектілердің пайда болу, қалыптасу, даму, жойылу заңдылықтары.
|
4. Ұлттық тіл және диалектілер. Әлеуметтік және жергілікті диалектілердің ұқсастығы мен айырмасы. Тайпалық және территориялық диалектілердің пайда болу, қалыптасу, даму, жойылу заңдылықтары.
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, кесте
|
Ұлттық тіл дегеніміз не?
|
Жазбаша, ауызша
|
5.Әдеби тіл мен диалектілердің арақатынасы. Диалектілік ерекшеліктердің әдеби тілді байытудың бір арнасы екендігі. Әдеби варианты анықталған диалектілік дублеттердің әдеби тілді шұбарлайтындығы.
|
5.Әдеби тіл мен диалектілердің арақатынасы. Диалектілік ерекшеліктердің әдеби тілді байытудың бір арнасы екендігі. Әдеби варианты анықталған диалектілік дублеттердің әдеби тілді шұбарлайтындығы.
|
Дәріс тезисі, кесте
|
Диалектілік дублеттер дегеніміз не?
|
Жазбаша, ауызша
|
6.Қазақ тілі – тұтастығын сақтаған диалектілік құрылымы әлсіз, болмашы дамыған тіл. Қазақ тілі говорларының қай-қайсысының да ұлттық тілдің дыбыстық жүйесін, сөздік қорын, грамматикалық құрылысын түгел пайдалатындығы. Тілдердің диалектілік қүрылымы мен халық тарихы арасындағы байланыс.
7. Диалектілік ерекшеліктердің тарылу шегін лингвистикалық география әдісімен зерттеу арқылы анықтау қажеттігі.
8.Лингвистикалық карта, атлас жасау тәжірбиесі. Говорлар тобын ажыратудың ғылыми ұстанымдары мен изоглостар шоғырының ролі.
|
6.Қазақ тілі – тұтастығын сақтаған диалектілік құрылымы әлсіз, болмашы дамыған тіл. Қазақ тілі говорларының қай-қайсысының да ұлттық тілдің дыбыстық жүйесін, сөздік қорын, грамматикалық құрылысын түгел пайдалатындығы. Тілдердің диалектілік қүрылымы мен халық тарихы арасындағы байланыс.
7. Диалектілік ерекшеліктердің тарылу шегін лингвистикалық география әдісімен зерттеу арқылы анықтау қажеттігі.
8.Лингвистикалық карта, атлас жасау тәжірбиесі. Говорлар тобын ажыратудың ғылыми ұстанымдары мен изоглостар шоғырының ролі.
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, үлестірмелі карточка
|
Тілдердің диалектілік қүрылымы мен халық тарихы арасындағы байланыс неде?
7. Диалектілік ерекшеліктер
дің тарылу шегін қандай әдіспен
анықтайды?
|
Жазбаша, ауызша
|
9.Қазақ тілі говорларын төрт топқа бөліп қарастыру мүмкіндігі. Говорлар тобының әрқайсысына тән негізгі фонетикалық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктер, сипатты белгілер.
|
9.Қазақ тілі говорларын төрт топқа бөліп қарастыру мүмкіндігі. Говорлар тобының әрқайсысына тән негізгі фонетикалық, лексикалық, грамматикалық ерекшеліктер, сипатты белгілер.
|
Дәріс тезисі, бақылау тапсырмалары
|
|
Жазбаша
|
10 Диалектілік ерекшеліктер – қай заманда да халықтың жанды ауызекі сөйлеу тіліне тән құбылыс.
|
10 Диалектілік ерекшеліктер – қай заманда да халықтың жанды ауызекі сөйлеу тіліне тән құбылыс.
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
|
|
Жазбаша, ауызша
|
11. Халық тіліндегі ерекшеліктерді жинау ең басты, негізгі, ең сенімді арнасы сөйлеу тілі жергілікті ерекшеліктердің ауызекі сөйлеу тілінің белгілі кезеңдегі көрініс түрінде ауыз әдебиеті үлгілерінде, көркем әдебиет туындыларында, жазба жәдігерліктерде кездесетіндігі
|
11. Халық тіліндегі ерекшеліктерді жинау ең басты, негізгі, ең сенімді арнасы сөйлеу тілі жергілікті ерекшеліктердің ауызекі сөйлеу тілінің белгілі кезеңдегі көрініс түрінде ауыз әдебиеті үлгілерінде, көркем әдебиет туындыларында, жазба жәдігерліктерде кездесетіндігі
|
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
|
|
Жазбаша, ауызша
|
7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы
|
Саны
|
Студенттердің саны
|
Қамтамасыз ету пайызы
|
1
|
2
|
3
|
4
|
1. Мұхамбет-Кәрiм, Х. Диалектология мен қазақ әдеби тiл тарихы мәселелерi: оқу құралы / Х. Мұхамбет-Кәрiм.- Алматы: Қазақ ун-тi, 2001.- 290 б.
|
2
|
13
|
10%
|
2 Қалиев, Ғ. Қазақ диалектологиясы: оқулық / Ғ. Қалиев; Ш. Сарыбаев.- 3-ші бас.- Алматы: Ана тілі, 1991.- 196 б.
|
2
|
13
|
10%
|
3. Сарыбаев, Ш. Қазақ тiл бiлiмi мәселелерi=Вопросы казахского языкознания/ Ш. Сарыбаев.- Алматы: Арыс, 2000.- 623 б.
|
1
|
13
|
10%
|
4.Аманжолов, С. Вопросы диалектологии и истории казахского языка/ С. Аманжолов.- 2-е изд., доп.- Алматы: Санат, 2001.- 608 б.
|
1
|
13
|
15%
|
8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Аманжолов, С. Вопросы диалектологии и истории казахского языка/ С. Аманжолов.- 2-е изд., доп.- Алматы: Санат, 2001.- 608 б.
8.1.2 Сарыбаев, Ш. Қазақ тiл бiлiмi мәселелерi=Вопросы казахского языкознания/ Ш. Сарыбаев.- Алматы: Арыс, 2000.- 623 б.
8.1.3 Мұхамбет-Кәрiм, Х. Диалектология мен қазақ әдеби тiл тарихы мәселелерi: оқу құралы / Х. Мұхамбет-Кәрiм.- Алматы: Қазақ ун-тi, 2001.- 290 б.
8.1.4 Русская диалектология: учебное пособие / Под ред. В.В. Колесова.- М.: Высшая школа, 1990.- 207с.
8.1.5 Қалиев, Ғ. Қазақ диалектологиясы: оқулық / Ғ. Қалиев; Ш. Сарыбаев.- 3-ші бас.- Алматы: Ана тілі, 1991.- 196 б.
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Баласағұн, Ж. Құтты білік/ Ж. Баласағұн; [Көне түркі тілінен ауд., алғы сөзі мен түсініктерін жазған А.Қ.Егеубаев].- 2- бас.- Алматы: Өлке, 2006.- 637б.
8.2.2 Қазақ әдеби тілінің сөздігі. 15 т. Т.4. Б-Д / Қүраст. Н. Әшімбаева, С. Ақаев, Қ. Рысбергенова ж.б.; А. Байтұрсынұлы атынд. тіл білімі ин-ты.- Алматы: Арыс, 2007.- 750б.- (Мәдени мұра)(Тілтаным).
Достарыңызбен бөлісу: |
