Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3
жүктеу/скачать 2.75 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Майкельсон тəжірибесі Бұл тəжірибенің мақсаты Жердің эфирге қатысты шын қозғалысын анықтау. Тəжірибеде Жердің орбита бойымен 30 км/с жылдамдықпен қозғалысының жарықтың таралу жылдамдығына байланысты əсері тексерілді. Жарық S көзден (7.2-сурет) өзара перпендикуляр екі бағытта 206 жіберіледі, олар S көзден бірдей қашықтықта орналасқан жəне айналардан шағылып, S көзге қайтып оралады. Бұл тəжірибеде жарықтың екі: жəне жолмен жүріп өткен уақыттары салыстырылады. Қондырғы Жeрмен бірге оның эфирге қатысты жылдамдығы бағытында қозғалады (тəжірибенің қойылу уақытында). Егер жарық жылдамдығы жылдамдықтарды қосу (7.2) заңына бағынатын болса, онда жолда жарықтың қондырғыға қатысты (Жeрге қатысты) , ал кері қайтқанда жылдамдығы болады. Сонда жолды өту уақыты: 2 1 1 ⁄ Ал жолда қондырғығы қатысты жарық жылдамдығы √ (7.2-сурет) ал осы жолды жүріп өту уақыты: √ ⁄ . жəне үшін өрнектерді салыстырудан жарықтың екі жолды екі түрлі уақытта өтетіндігі шығады. айырымын өлшеп, қондырғының (Жердің) эфирге қатысты жылдамдығын анықтауға болады. Уақыт аралығының тым аз болғанына қарамай қондырғы осындай аз айырмашылықта да сенімді ажырата алатындай жеткілікті сезімтал еді (өте дəл интерференциялық əдіс қолданылған). Осыған қарамай нəтиже теріс болып шықты: сəуле жолдарының айырымы таңбасын өзгерту керек еді. Мүмкін қандай да бір кездейсоқ жағдаймен тəжірибе өткізіліп жатқан кезде Жердің эфирге қатысты жылдамдығы нөлге тең болған шығар. Бірақ онда жарты жылдан кейін Жердің эфирге қатысты жылдамдығы 60 км/с болуы тиісті еді, алайда жарты жылдық тəжірибе де еш нəтиже бермеді. Одан кейінгі дəлірек қайталанған, жаңадан қойылған тəжірибелер де Майкельсон тəжірибесін қайталап, дəлдігі бұрынғыдан да жоғары теріс нəтиже берді. Майкельсон тəжірибесінің теріс нəтижесі Галилей түрлендіруінің негізінде шығатын жылдамдықтарды қосу заңына қайшы келетін еді. Ол сонымен қатар эфирге қатысты қозғалысты байқаудың мүмкін еместігін, жарық жылдамдығының жарық көзінің қозғалысына тəуелсіз екендігін көрсетті (жарық көзі эфирге қатысты жылдың түрлі мезгілінде əртүрлі қозғалады). Жарықтың таралу жылдамдығының жарық көзінің жылдамдығына тəуелсіз болатындығын кейінірек арнайы қойылған астрономиялық бақылаулар мен тəжірибелер де дəлелдеді. жүктеу/скачать 2.75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|