Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги халқ таълими вазирлиги

1. Олинган математик аппаратлар (тенгламалар, функциялар, алгоритмлар ва ҳ.к.) тизими математика фани ривожи натижасида ўрганилган. Баъзи ҳолларда янги йўналишлар ҳам пайдо бўлган. Масалан, математика, логика, информатика, бошқариш назарияси ютуқлари асосида сунъий тафаккур йўналиши ёки математика, биология, техника фанлари ютуқлари асосида бионика фани ва ҳ.к. лар пайдо бўлган.

Ҳар қандай ҳолатда ҳам тадқиқотчининг вазифаси ўзи яратган математик аппаратни мавжуд математик аппаратлар билан солиштириб ва ўрнатилган қонуният асосида уни ечишдан иборат бўлади.

2. Яратилган математик аппарат олдин учрамаган ва математиклар томонидан ўрганилмаган бўлмоғи лозим. Аммо бу ҳолатлар камдан-кам учрайди.

3. Яратилган математик аппаратнинг бир неча хусусий ҳоллари ечимга эгалиги. Бунда амалий фаолиятга кўпроқ, реалроқ яроқлилиги соҳасини ошириш мақсадида баъзи бир соддалаштиришлар, чеклашлар (қўшимча ҳад, қўшимча кўпайтувчи ва ҳ.к.) амалга оширилади. Масалан, Декард координата системасидан қутб координата системасига ўтишнинг умумий алгоритмидан киши кўриш майдонидаги бузилишларни баҳолаш алгоритми келтирилиб чиқарилган ёки текисликдаги ва фазодаги икки нуқта орасидаги масофани топиш алгоритми ёрдамида беморларга ташхис қўйиш алгоритми ишлаб чиқилган[2].

4. Яратилган математик аппаратларнинг замонавий компьютерлардан фойдаланиб оптимал ечимларини топиш ва шу кабилар.

Ҳар қандай илмий тадқиқот ишида тажриба – синов иши муҳим босқич ҳисобланади, чунки назарий илмий тадқиқотнинг натижалари тажриба-синов ишлари орқали текширувдан ўтмаса, у тугалланган деб ҳисобланмайди.

Бу босқичнинг зарурлигини қуйидагилар орқали ҳам асослаш мумкин:

• 
  муаммо қўйилиши ишчи фаразга асосланганлиги, чунки прогноз (башорат) қатъий режа эмас;
  
• 
  яратилган моделнинг – математик аппаратнинг объектни адекват акс этдириши тўғрисидаги охирги хулоса йўқлиги;
  
• 
  тадқиқот вазифаларини амалга ошириш давомида чекланишлар ёки чеклашлар юз беришининг аниқ режаси бўла олмаслиги ва уларни ҳисобга олган ечимларда аниқ қандай ўзгаришлар бўлишлиги ҳақида олдиндан айтиб бўлмаслик;
  
• 
  назарий тадқиқотларни амалий фаолиятга тайёрланаётганда тадқиқот методологиясига киритиладиган хусусий методлар (ростлашлар) натижасининг вақтинча мавҳумлиги;
  
• 
  муаммо ечими босқичида юз берадиган бошқа (ўлчаш, маълумотларни кодлаш, сифатий маълумотларни миқдорий маълумотларга ўтказиш давомида) хатоликларнинг ҳам юз бериши мумкинлиги ва ҳ.к.
  

Педагогик тажриба – синов ишлари эса асосан 3 босқичга бўлинади. Улардан биринчиси, ташхис босқичи, иккинчиси, шакллантирувчи босқич ва учинчиси, якунловчи босқичлардан иборат бўлади.

Тадқиқот хусусиятига қараб уларнинг ҳар бири бир неча босқичларга бўлиниши мумкин.

Демак, умумилмий тадқиқотлар олиб бориш ўзининг қатъий алгоритмик тарздаги кетма-кетлигига эга экан.

• 
  умумилмий тадқиқотлар қандай тадқиқотлардан иборат бўлади?
  
• 
  умумилмий тадқиқотлар асосида шаклланган замонавий фанлар номларини санаб ўтинг?
  
• 
  умумилмий тадқиқотлар кетма – кетлигини санаб ўтинг?
  
• 
  фундаментал ва илмий – амалий тадқиқотлар қайси асосларга кўра ажратамиз?
  
• 
  умумилмий тадқиқотларда мақсад ва вазифалар қайси асосларга асосан амалга оширилади?
  
• 
  муаммонинг оптимал ечими деганда нимани тушунасиз?
  

• 
  умумилмий тадқиқотлар хусусий илмий тадқиқотлар учун методологик асос бўлиб хизмат қилади;
  
• 
  умумилмий тадқиқотлар инсон ақлий фаолиятининг маълум мақсадга йўналтирилган ижодий ҳаракатлари мажмуасидан иборат бўлиб, ҳодисалар ва нарсалар ўртасидаги алоқадорлик ҳамда тараққиёт қонунларини яратишга мўлжалланган ижодкорликдир;
  
• 
  йиғлган илмий билимлар тизими илмий тушунча, гипотезия, қонун, назария, ғояларда йиғилган бўлиб, улар асосан китоб, журнал ва бошқа оммавий матбуотларда келтирилади;
  
• 
  объект – бу ҳар қандай илмий тадқиқот ишида асосий босқич бўлиб, бунда объектни танлаш ва асослаш кўзда тутилади;
  
• 
  мақсад – бу тадқиқотчи илмий фаолиятида етиб бориши керак бўлган «уфқ»дир;
  
• 
  модел – бу тадқиқот объектини олдиндан танланган мезон, қонун, қоида асосидаги алмаштириш усулидан иборатдир;
  
• 
  ечиш – бу муаммо ечимини топиш жараёни бўлиб, у ўзгарувчиларнинг ўзаро боғланиш қонуниятларини ўрганишдир;
  
• 
  вазифалар – бу илмий тадқиқот ишининг мақсадига («уфқ»қа) етиб бориш учун мақсадлар кетма – кетлиги бўйича сай – ҳаракатлар кетма кетлигидир.
  

• 
  илмий тадқиқот ишини олиб боришдаги индукция ва дедукция тадқиқот усулларини умумий ва хусусий илмий тадқиқотларига бевосита қўллаш мумкинми?
  
• 
  илмий тадқиқот ишини олиб боришда вақтнинг чегараланганлигига қандай қарайсиз?
  
• 
  илмий тадқиқот ишининг турига қараб тадқиқот объектига алоҳида талаб қўйилади, деб ўйлайсизми? Нима учун?
  
• 
  илмий тадқиқот ишида ечиш босқичи билан вазифалар орасидаги боғланишни қандай тасаввур қиласиз? Аниқ мисолларда тушунтириб беринг;
  
• 
  илмий тадқиқот ишини олиб боришда коррекциялаш ва тескари алоқа зарурми? Агар зарур бўлса, нима учун?
  

• 
  тадқиқот олиб боришда унинг вазифалари, илмий янгилиги ва ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатлар бир – бирини кузатиб тўлдириб бориши керак;
  
• 
  илмий тадқиқот ишида моделлаштиришга тўғри келинса тадқиқот объекти, мақсад ва вазифалари ҳамда ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатлар мазкур тадқиқот иши бўйича тузилган ташкилий – тузилмавий модельнинг асосий пароматрлари бўлиб ҳисобланади, муоммонинг ишланганлик даражаси фойдаланиладиган модел учун пропедивтик материал ҳисобланади, унинг методологик асослари эса дидактик материал вазифасини бажаради;
  
• 
  илмий тадқиқот ишида моделлар ишлатилиш йўналишига қараб турлича бўлади. Улар: математик модел, физикавий модел, графикавий модел, ташкилий – тузилмавий модел, оғзаки (вербал) модел, концептуал модел ва ҳ.к. тадқиқот турига қараб уларнинг мос келадиганларидан фойдаланилади;
  
• 
  умумилмий тадқиқотларда ҳам хусусий илмий тадқиқотларда илмий тадқиқот иши жараёнининг алгоритмик тизими яратилса хато йўлга кетиб қолишнинг олди олинади ва илмий тадқиқот ишидаги вақтнинг чегараланганлиги тамойилини ҳам ҳисобга олишга имконият яратилади.
  

1. Ақмедов А.А. Илмий тадқиқот асослари. - Қарши, 2002. – 110 б.

2. Фалс фа: Қомусий луғат. – Тошкент: Шарқ, 2004. – 496 б.

V БОБ. ПЕДАГОГИК ИЛМИЙ ТАДҚИҚОТ ИШЛАРИ ВА УЛАРГА

МОС ИННОВАЦИОН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ
5.1. Педагогика фани ва унинг муаммолари

• 
  Таянч иборалар ва атамалар: педагогика, тарбия, таълимот, тарбиялаш, фан, маълумот бериш, дунёқараш, эътиқод, эзгулик, гўзаллик, яхшилик, ўқитиш тушунчаси, таълимнинг илмий модели, дидактика, хусусий дидактика, педагогика тарихи, педагогикада тарбия назарияси ва амалиёти тармоғи, педагогиканинг мактабшунослик соҳаси, оила педагогикаси, мактаб таълим педагогикаси, умумий педагогика, махсус педагогика, олий таълим педагогикаси, хусусий методика, дефекталогия, тифлопедагогика, сурдопедагогика, олигофрено педагогика, қиёсий педагогика, миллий педагогика, инсон камолоти, комил инсон тарбияси, «Авесто», мустақиллик педагогикаси, ижтимоий ва касбий педагогика, терроризм, кибертерроризм.
  

«Педагогика (юнонча–paidagogike)–тарбия, таълим ҳамда маълумот беришнинг назарий ва амалий жиҳатларини ўрганувчи фанлар мажмуаси» [5].

Педагогика (грекча «пайдагогос» бола ва етаклаш маъносини билдиради) инсонни шакллантиришга ҳаратилган муайян тизимли фаолият ҳамда таълим-тарбиянинг мазмуни, шакли ва методлари ҳақидаги фан.

У ёш авлодни ва катталарни тарбиялаш ҳақида бақс этади [2]. Таърифларни умумлаштириб, қуйидагича ифодалаш мумкин (5.1.1-шакл).

Таърифларда келтирилган тарбия, таълим ва маълумотлар бериш терминлари ҳақида қисқача маълумотни келтирамиз:

1. Педагогика фани тарбия жараёнининг қонуниятлари таркиби ва уни ташкил этиш механизмларини тадқиқ этади.

«Тарбия – шахсда муайян жисмоний, руҳий, ахлоқий, маънавий сифатларни шакллантиришга қаратилган амалий педагогик жараён; инсоннинг жамиятда яшаши учун зарур бўлган хусусиятларги эга бўлишини таъминлаш йўлида кўриладиган чора-тадбирлар йиғиндиси» [6].

Демак, тарбия ижтимоий ҳодиса бўлиб, инсоннинг шахс бўлиб шаклланишини таъминлайдиган энг қадимий ва абадий маънавий қадриятдир. Тарбия инсоният пайдо бўлиши билан бирга пайдо бўлган бўлиб, усиз алоҳида одам ҳам кишилик жамияти ҳам фаолият кўрсата олмайди. Чунки, тарбия инсон ва жамиятнинг мавжудлигини таъминлайдиган қадрият бўлиб, у авлоддан, авлодга ўтиб бораверади.

Тарбия ёрдамида инсон шахсининг маънавий жиқатларини қарор топтириш кўзда тутилади. Дунёқараш, эътиқод, эзгулик, гўзаллик, яхшилик, адолатга қараш ва кўникмаларнинг шахс сифатига айлантирилиши тарбия ёрдамида амалга оширилади.


5.1.1.-шакл. «Педагогика»да таълим-тарбия ва маълумот ҳосил қилиниши.
Таърифларда келтирилган тарбия, таълим ва маълумотлар бериш терминлари ҳақида қисқача маълумотни келтирамиз:

1. Педагогика фани тарбия жараёнининг қонуниятлари таркиби ва уни ташкил этиш механизмларини тадқиқ этади.

«Тарбия – шахсда муайян жисмоний, руҳий, ахлоқий, маънавий сифатларни шакллантиришга қаратилган амалий педагогик жараён; инсоннинг жамиятда яшаши учун зарур бўлган хусусиятларги эга бўлишини таъминлаш йўлида кўриладиган чора-тадбирлар йиғиндиси» [6].

Демак, тарбия ижтимоий ҳодиса бўлиб, инсоннинг шахс бўлиб шаклланишини таъминлайдиган энг қадимий ва абадий маънавий қадриятдир. Тарбия инсоният пайдо бўлиши билан бирга пайдо бўлган бўлиб, усиз алоҳида одам ҳам кишилик жамияти ҳам фаолият кўрсата олмайди. Чунки, тарбия инсон ва жамиятнинг мавжудлигини таъминлайдиган қадрият бўлиб, у авлоддан, авлодга ўтиб бораверади.

Тарбия ёрдамида инсон шахсининг маънавий жиқатларини қарор топтириш кўзда тутилади. Дунёқараш, эътиқод, эзгулик, гўзаллик, яхшилик, адолатга қараш ва кўникмаларнинг шахс сифатига айлантирилиши тарбия ёрдамида амалга оширилади.

2. Таълим – таълим олувчига махсус тайрланган мутахассислар ёрдамида билим бериш ва улардаги кўникма ҳамда малакаларни шакллантириш жараёни бўлиб, у кишини шахс сифатида қаётга ва меҳнатга онгли равишда тайёрлаш воситаси.

2.1. «Таълимнинг миллий модели – ЎзРда таълим тизимини янгиланган соғлом педагогик тафаккур асосида тубдан ислоҳ қилиш, таълим-тарбия муассасаларида тайрланадиган кадрларни интеллектуал, маънавий ва ахлоқий савиясига кўра ривожланган мамлакатлардаги даражага етказиш бўйича белгиланган назарий-методологик, амалий педагогик ёндашувлар мажмуи. Таълимнинг миллий моделида маънавий интеллектуал жиқатдан баркамол шахснинг ўз ижодий қобилиятини тўла намоён этишини таъминлаш кўзда тутилади» [1].

3. Маълумот бериш – бу ўрганилаётган объект (таълим-тарбия жараёни, таълим-тарбия олувчи ва ҳ.к.)нинг муҳим хусусиятлари ва хоссалари ҳақидаги маълумотларни ифодалаш жараёни бўлиб, унда объект тўғрисида сонли ва сифатли маълумотлар акс эттирилган бўлади.

«Маълумот бериш – бунда нафақат ўқитиш, балки ўзига мустақил билим олиш, оммавий ахборотлар таъсирида бўлиш билан бирга инсоннинг илмий тизимни эгаллаши, илмий дунёқарашни шакллантириш кўзда тутилади [2].

Билимлар асосида ўқувчиларнинг кузатувчанлик, тафаккур, хотира сингари билиш қобилиятлари ривожланади, уларда эътиқод ҳосил бўлади, илмий дунёқарашни шакллантирувчи ғоялар тизими таркиб топади.

Педагогика фанининг асосий функцияси шахсни тарбиялаш, ўқитиш ва маънавий етук қилиб шакллантиришдан иборат.

Педагогика фанининг асосий тушунчаси баркамол шахсни тарбиялашдан иборат.

Педагогика фанинг асосий фаолияти оила ва жамиятнинг баркамол шахсни шакллантиришга йўналтирилган биргаликдаги ҳаракатлар (жараёнлар) мажмуи.

Тарбиялаш ва ўқитиш жараёнида (натижасида) одамда муайян шахс сифатлари шакллантирилади. Шахсни тарбиялаш ва ўқитиш орқали ўзида олдин бўлмаган маънавий интеллектуал сифатларга эга қилинади. Бу ҳол шахснинг умри мобайнида узлуксиз давом этади ва бу унинг ителлектуал салоҳиятли бўлиб юксалишига олиб келади.

Инсон ва уни шакллантиришга доир фан сифатида ПЕДАГОГИКА фани, фалсафа, этика, эстетика, маданиятшунослик, психология, иқтисодиёт, сиёсатшунослик, демогорафия, тарих, адабиёт, педиатрия, математика, информатика, мантиқ, сунъий тафаккур ва бошқа фанлар билан узвий боғлиқ фан сифатида фаолият олиб боради.

Педагогикада таълим ва тарбия жараёнларининг қайси жиҳатларини ўрганишдан келиб чиқадиган бир қанча соҳа ва бўлимлар мавжуд. Улар:

1. 
   Дидактика – бу ўқитишнинг мақсади, вазифалари, тамойиллари, усуллари билан шуғулланадиган соҳа. Дидактика педагогиканинг таълим жараёнининг умумий қонуниятларини ўргатувчи қисмидир. Дидактика грекча сўз бўлиб, «didasko» - ўқитиш, «didaskol» - ўргатувчи деган сўзлардан келиб чиққан.
   
2. 
   Хусусий дидактика. Муайян ўқув фанларини ўқитиш қонуниятлари, усулари, воситалари, шакллари ва йўлларини ўргатувчи методика (тадрис) фанлари ҳам педагогика фанлари туркумининг асосий соҳаларидан бири бўлиб ҳисобланади.
   

Муайян бир фанга тадбиқ этилган дидактик қонуниятлар, ўша ўқув предметининг умумий жиқатларини конкретлаштиради ва уларда ўқитишнинг универсал жиҳатлари намоён бўлади.

3. 
   Педагогика тарихи – бу жаҳон ёки миллий тарбия назарияси, дидактика фани ва амалиётининг жамият тараққиёти турли даврларида қандай мазмун моҳиятга эгалиги, уларнинг қандай шаклда ифодаланганлиги, қайси, усул, восита, услубият ва шакллардан фойдаланиб фаолият кўрсатганлиги, қандай натижаларга эришганлиги каби масалаларни ўрганади.
   
4. 
   Педагогикада тарбия назарияси ва амалиёти тармоғи – бунда шахснинг ахлоқий сифаталарини таркиб топтириш, унда эътиқод, дунёқараш, ахлоқ сингари маънавий жиҳатларини шакллантириш масалалари ечими қаралади.
   
5. 
   Педагогиканинг мактабшунослик соҳаси – бунда таълим тарбияни ташкил қилиш, уюштириш ва уни бошқаришга оид бўлган ташкилий-педагогик қонуниятлар ўрганилади ва уларга мос қонуниятлар тадқиқ этилади.
   

• 
  Оила педагогикаси;
  
• 
  Мактаб таълими педагогикаси;
  
• 
  Умумий педагогика;
  
• 
  Педагогика тарихи;
  
• 
  Махсус педагогика (сурдо, тифло, алегрофрено педагогикалар);
  
• 
  Олий таълим педагогикаси;
  
• 
  Хусусий методика.
  

Таълимнинг синф-дарс тизими ҳам педагогиканинг мактабшунослик соҳасига тегишли бўлиб, у мактабда таълим жараёнини ташкил этиш тизимидан иборат. Ушбу тизимда ўқувчиларни ёшларига ва ўқиш муддатларига қараб муайян синфларга ажратилади. Бунда ҳам давлат таълим стандартлари талаблари асосда таълим ўқув режаси ва дастурига мувофиқ синф-дарс тизимида машғулотлар олиб борилади.

6. 
   Дефектология – бу жисмоний ёки руҳий ривожланишда нуқсони бўлган болалар ривожланишининг руҳий-жисмоний хусусиятларини, уларни тарбиялаш, ўқитиш ва шакллантиришдаги ўзига хосликларни ҳисобга олиб иш кўрадиган педагогика фани тармоғи.
   

• 
  тифлопедагогика;
  
• 
  сурдопедагогика;
  
• 
  олигофрено педагогика.
  
1. 
   Қиёсий педагогика – бу ХХ аср бошларида педагогика фанининг алоҳида тармоғи бўлиб ажраб чиқди ва у турли халқларнинг педагогик қарашлари ва таълим-тарбия тизимини қиёсий-генетик нуқтаи назардан солиштиради.
   

8. 
   Миллий педагогика. «Ўзбек педагогикаси жуда қадимги тарихга эга бўлиб, унинг дастлабки илдизлари «Авесто»га, Урхун-Енисей битикларига, Селунгур маданиятига бориб тақалади. «Авесто»даги «эзгу фикр, эзгу сўз ва эзгу амал» ҳақидаги кишиларга кўнгил маърифатини бериш борасидаги қарашлар, ёзма миллий педагогик қарашларнинг дастлабки намунаси бўлиб, етук инсонни шакллантиришга йўналтирилган.
   

Миллий педагогиканинг тараққиётида ислом дини ва тасаввуф таълимоти ҳал қилувчи ўрин тутади. Чунки, Қуръони Карим, ҳадиси Шариф ва тасаввуф таълимотининг марказида ахлоқ, комил инсон маънавиятини шакллантириш туради» [5].

• 
  «Авесто»даги «Эзгу ўй эзгу фикрэзгу амал» тизими бўйича фикр юрита олишликни амалга ошириш ва ёшлар тарбиясида улардан фойдаланиш;
  
• 
  Қуръони Карим, ҳадиси Шарифлардаги манбалар бўйича ёшлар онгига маънавий руҳий покликнинг мезонлари ва тамойилларини сингдириш;
  
• 
  Абу Наср Фаробийнинг фозил одамлар ҳақидаги таълимоти асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Абу Райҳон Беруний ва Абу Али ибн Синоларнинг педагогик ва фалсафий қарашлари асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Юсуф Хос Ҳожиб ва Ақмад Югнакий асарларида тасвирланган бенуҳсон инсонлар ҳақидаги таълимотлари асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Абдуҳолиқ Ғиждувоний, Аҳмад Яссавий, Баҳоуддин Нақшбанд, Машраб, Имом ал-Бухорий, Ат-Термизий, Марғиноний, Мотрудий, Сўфи Оллоёр ва бошқаларнинг комил инсон ҳақидаги таълимотлари асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Амир Темур «Тузуклари» ва Қозизоданинг «ҳукмдорга ўгитлар» таълимотлари асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Алишер Навоийнинг адолатли жамият ва комил инсон таълимоти асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Мирзо Бобурнинг динлараро бағрикенглик, миллатлараро тотувлик ва бунёдкорлик ғоялари асосида таълим-тарбия бериш;
  
• 
  Ўзбек халқ педагогикаси намояндаларининг баркамол инсон таълим ва тарбияси ҳақидаги назариялари асосида таълим-тарбия бериш ва шу кабилар.
  
1. 
   Мустақиллик педагогикаси. Бу Ўзбекистоннинг мустақилликка эришиши натижасида ва эркин фикрлашга тўлиқ имкониятлар яратилиши билан боғлиқ ҳолда юзага кела бошлади. Натижада педагогикада соғлом Ақл, ижодий муҳит, миллий руҳият ва анъаналар, маросимлар, урф-одатларга мос тарзда таълим-тарбияни олиб бориш имконияти яратилди.
   

Демак, бугунги педагогикамиз учун муайян билимлар йиғиндиси эмас, балки бола шахси бош қадриятга айланди. Шу сабабли ҳам бугунги ёшларга қўйиладиган талаб, фақатгина билимли бўлиш эмас, балки изланувчан, ташаббускор, фидойи, интеллектуал салоҳиятли бўлишни ҳам талаб қилмоқда.

ПЕДАГОГИКА фанининг долзарб вазифалари:

1. Педагогика фанини миллий педагогика сифатида таркиб топдириш ва уни жаҳон фанлари тизимида юқори даражага кўтариш.

2. Педагогика фани миллий мафкура, кадрлар тайёрлаш Миллий модели, тараққиётнинг Ўзбек модели талаблари ва илғор ривожланган давлатлар давлат таълим стандартлари асосида инновацион ёндошувлар қилиш билан ўз методологияси ва йўналишларини тубдан ислоҳ қилиш.

3. Педагогика фанидаги тадқиқот савияси ва унинг мутодологиясига инновацион тус бериш, улардаги сифат ўзгаришлари ва самарадорликни мунтазам равишда баҳолаб боришга эришиш.

4. Педагогик тадқиқотларни олиб боришда бошқа фанларнинг илғор ютуқларидан фойдаланишга эришиш, шахсни бир бутунликда ўрганиш ва уни шакллантириш методологиясини яратиш.

5. «Педагогика фанлари тизим ва таркибини такомиллаштириш, ижтимоий педагогика соҳасида оила педагогикаси, маънавият-маърифат педагогикаси алоҳида фан сифатида таркиб топиши. Профессионал педагогикада иқтидорли болаларни танлаш ва уларни ўқитиш, мактаб, лицей, коллеж, малака ошириш, олий ва хусусий ўқув юртлари таълим-тарбия ишларини ташкил этиш назарияси ва амалиётини такомиллаштириш.

Педагогика назарияси ва амалиётининг ўзаро боғлиқлиги, педагоглар оммасининг эркин ижодкорлигига шароит яратиш тажрибаларини ўрганиш ва оммалаштириш тизимини таркиб топтириш» [4].

6. «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» талаблари асосида таълимни технологиялаштириш: педагогик технология, таълим технологияси, тарбия технологияси, инновацион таълим технологияси ва шу кабиларни алоҳида ўрганиш ва улар асосида инновацион педагогик технология, янги педагогик технология ва янги ахборотл технологияларни ишлаб чиқиш орқали таълимни ҳамда педагогик тадқиқотларни компьютерлаштиришга эришиш, шунингдек, замонавий таълим технологиясининг илмий-назарий асосларини яратиш.

7. Узлуксиз таълим тизимида бола тарбияси ривожининг узвийлиги ва узлуксизлигини таъминлаш концепциясини ишлаб чиқиш ҳамда баркамол авлодни шакллантиришга замонавий таълим технологияларидан самарали фойдаланишга эришиш. Бунда мустақиллик мафкурасини инсонлар онгига сингдириш усуллари, шакллари, йўллари, воситалари ва уларнинг ахборотли таъминотларини ишлаб чиқиб, ҳаётга жорий этиш орқали ёшларда ўзлигини билиши, ўз-ўзини бошқара билиши, ўз-ўзини тарбиялай олиши каби хислатларни такомиллаштириш.

8. Педагогик диагностика ва прогностика йўналишида илмий тадқиқот ишини давр талабига мос ривожлантириш. Бунда илм-фан ва техника-технологияларнинг энг сўнгги ютуқларидан самарали фойдаланишга эришиш.

9. Таълим-тарбия тизимида моделли, модулли таълим технологияларига кенг ўрин ажратиш ва улар асосида компьютер учун мулоқатли ишчи дастурлар тайёрлаб компьютерли тизимлар яратишга эришиш ва улардан таълим-тарбиянинг инновацион хусусиятларини вужудга келтиришда кенг фойдаланиш.

10. Таълим-тарбия жараёнида рейтинг-назорат тизимига катта эътибор бериш ва бу жараёнларни бошқаришни замонавий компьютерлар зиммасига юклашга ҳаракат қилиш.

11. Узлуксиз таълим тизимидаги таълим-тарбия тизими мақсади, вазифаси ва мазмунини замонавий давр талаблари асосида тубдан ислоҳ қилишга эришиш.

12. Таълим-тарбия тизими методологиясини тубдан ислоҳ қилиш концепциясини яратиш, комил инсон моделини ишлаб чиқиш технологиясини яратиш.

13. Таълим тарбия жараёнига бир бутунликда қараб, унга «тизимий ёндашув» тадқиқот усулини қўллашга эришиш.

14. Тарбиянинг умумий методларини такомиллаштириш, шарқ халқларининг тарбия борасидаги тажрибаларини қўллаш методикасини яратиш, тарбия мазмуни ва методини инсонийлаштириш;

• 
  истиқлол мафкураси асосида ёшларнинг миллий дунёқарашини шакллантириш, ўқув фанларининг ақлий камолат имкониятини ошириш синфдан ва мактабдан ташқари таълим таълим-тарбия ишларининг дунёқарашини таркиб топтириш даражасини ошириш;
  
• 
  маънавий-ахлоқий мазмунини (тарбиянинг) такомиллаштириш, миллий ва умуминсоний қадриятлар билан бойитиш. Ахлоқий тарбияда Шарқона намуна методини қўллаш технологиясини яратиш» [4].
  

16. Иқтисодий ва экологик таълим-тарбияни ривожлантиришда замонавий таълим технологияларидан унумли фойдаланишга эришиш ва бунда илм-фан ютуқларидан мунтазам фойдаланиб бориш механизмини яратиш.

17. Маънавий-маърифий тарбияни янада жонлантириш ва ёшларимиз ғоявий онгида бўшлиқ бўлишга йўл қўймаслик методологиясини яратиш.

18. Ақидапарастлик ва терроризм ва боларидан ёшларимизни асрашда касбий компьютерли ўйинлардан кенг фойдаланишга эришиш, айниқса, кибертерроризмдан ёшларимизни асраш механизмини яратишга кенг имкониятлар яратиш.

19. Ижтимоий ва касбий педагогикасини барча соҳаларини мунтазам равишда давр билан мос ҳолда такомиллаштириб боришга эришиш.

20. Таълим-тарбия соҳасидаги барча хатти-ҳаракатларимизни ЎзР Конституцияси, «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури», «Таълим тўғрисида»ги қонун ва бошқа шу каби давлат меъёрий ҳужжатлари асосида олиб боришга эришиш ва ҳ.к.

• 
  педагогика фани тўғрисидаги таърифларни айтиб беринг?
  
• 
  педагогика фанининг асосий функцияси нималардан иборат?
  
• 
  педагогика фанининг асосий фаолиятида нималар ҳақида баҳс юритилади?
  
• 
  педагогика фанининг соҳалари ва йўналишларини айтиб беринг?
  
• 
  дефектология нима?
  
• 
  дидактика нима?
  
• 
  педагогика фанининг долзарб муаммоларини санаб беринг?
  
• 
  хусусий дидактика нима?
  
• 
  маълумот бериш деганда нимани тушунасиз?
  
• 
  «таълимнинг миллий модели»ни гапириб беринг.
  

• 
  
  жүктеу/скачать 4.1 Mb.
  
  Достарыңызбен бөлісу: