Химияның факультативтік сабақтары

Химиядан екі түрлі факультативтік курстар ѳткізу ұсынылды. Бірінші - орта мектепте отілетін химия салаларынан білімді тереңдету факультативтері, олар: «жалпы химияның негіздері», «Органикальнс заттардың құрылысы мен қасиеттері». Екінші - химияның халық

шаруашылыгында қолданылуына байланысты арнайы факультативтер: «Ѳнеркэсіптегі химия”, “ауыл шаруашылығындағы химия», «Химиялық анализдің негіздері».

Факультативтік сабақтар оқу кестесі бойынша откізіледі, оларды мектеп басшылары бақылайды. Оқушылар факультативті ѳз қалауы бойынша таңдап алғанымен, үзбей қатысуға жэне үлгеруге міндетті. Мектеп бітіру аттестаттарында оқушының откен факультативтері

корсетіледі.

“Атом - молекулалық ілімнің тарихы. Химияның негізгі

үғымдары мен заңдары” тақырыбының мақсаты - ғылыми

атоммистиканың шығу мен дамуы жоніндегі оқушылардың білімін кеңейту. Осы мақсатты орындау үшін ежелгі атомистика, М.В. Ломоносов жэне Дж. Дальтон атомистикасы туралы кең түсінік беріледі. «Атом» жэне «Химиялық элемент» үғымдарының байланысы ашылады. «Элемент» үғымы дамуының кезеңдері саралаиады. Тақырып периодтық заңның химия гылымын, ғылымның дамудағы мэнін баяндаумен аяқталады. Келесі, яғни «Атомдармен молекулалардың қүрылысы» тақырыбында «химиялық элемент» үғымы дамытыльш, бүрынғыдан горі дэлірек анықтама беріледі,

элемензтердің бір-біріне айналуы жонінде түсінік

қалыптастырылады.

Атомның қүрылысы негізгі курстағыдан горі толығырақ

айтылып, S - жэне р - деңгейшелерінен басқа / жэне d

деңгейшелердің электрондармен толу ерекшеліктері түсіндіріледі. Электрондардың орналасу ретін корсететін формулалар жазылады. Химиялық байланыстардың түрлері, түзілу механизмдері тереңірек сипатталады. Жиынтық қосылыстардағы химиялық байланыстың табиғаты қарастырылады.

Үшінші — “Химиялық кинетика жэне тепе-теңдік” тақырыбы химиялык реакциялардың жүру заңдылықтарын баяндауға арналған. Жаңадан эрекеттесуші массалар заңы жэне Ле-Шателье принципі отіледі. Осылардың түрғысынан химиялық реакциялардың жылдамдығына әсерін тигізетін жағдайлар жэне химиялық тепе-теңдіктің “үғысу” жағдайлары қарастырылады. Катализ туралы үғым кеңінен талданады. Активті малекулалар және активтендіру энергиясы туралы жаңа үғым беріледі.

Бесінші — “Химиялық энергетика” тақырыбында оқушылардың термохимия негіздерінен алған білімдері кеңейтіледі. Реакцияның жылу эфектісі, заттардың түзілу жылуы, химиялық реакция кезінде болінетін жылу үғымдары пайдаланылып, есептеулер жасалады.

Алтыншы — «Бейметалдар химиясы» тақырыбында бейметалдар түзетін жай заттардың, сутекті жэне оттекті қосылыстардың қүрылысы мен қасиеттері сипатталады, заттардың қүрылысы мен қасиеттерінің арасындағы тәуелділік ашылады.

Жетінші — «Металдар химиясы» тақырыбында металл атомдарының қүрылысы, кристалл торлары, қасиеттері, құймалар, қазіргі техникадағы металдардың алатын орны, электрохимияның негіздері баяндалады.

Факультативтік сабақтар дэріс, эңгімелесу, оқушылардың оздігінен істейтін жүмыстары, т.б. арқылы откізіледі. Мүнда іздеу, зерттеу әдістерін жиі қолдануга зор мүмкіндіктер туады. Сарамандық жүмыстарды, түрлі анализдерді оздігінен жасайды, мектеп маңындагы болінген жерде, егіс даласында тэжірибелік жүмыстар

жүргізеді. Оқушылар оздігінен жүмыс ретінде рефераттар, баяндамалар мен кестелер эзірлейді, қүралдар қүрастырылады, оқулықтармен, оқу қүралдарымен, анықтамалармен жэне ғылыми-копшілікке арналған эдебиеттермен танысады. Қысқаша жазбалар жазады. Факультативтік курстар оқу материалындагы олкелік деректердің үлесін арттыруға, кәсіптік багдар беру арқылы жергілікті қажеттіліктерді неғүрлым толық отуге жағдайлар жасайды. Егеменді еліміздің халық шаруашылығының барлық саласын химияландыруды іске асырады. Сондай- ақ коптеген қуатты зауыттар мен онеркэсіптер қайта қүрылуда. Ѳнеркәсіптің түрлі салаларында химиялық эдістер барған сайын кеңінен қолданылуда; ауыл шаруашылығын химияландыру жүзеге асырылуда. Сол сияқты онеркэсіпте барған сайын күрделі химиялық үрдістер іске асырылуда, қысқа мерзімді

Оқушылардың химияға деген қабілетін дамыту үшін мүмкіндігінше химиялық проблемаларды шығармашылықпен шешу тэсілдерін біртіндеп түсіндіру қажет.

Қазірғі кезде химиядан жүргізілген факультативтік курстардың кешенді бағдарламасы бар, олар мына кестеде айқындалған.

8-кесте. Ф акультативтік курстардың кешенді бағдарламасы