1 – бөлім. Жалпы ережелер

8. Оптикалық өндіріс жабдығын баптаушы

қарапайым технологиялық жабдықты: кесуші, аршушы, бұрғылаушы, тегістеп жылтыратушы станоктарды, кесу машинкаларын, тесу престерін баптау және реттеу;

вернейл әдісімен кристалл өсіруге арналған кристаллизациялау пештерін құрастыру, вакуумді насостарды бөлшектеужәне тазалау, кристаллизациялау камераларының пресспештердің экрандарын жасау;

механикалық тораптардыы профилактикалық қарау;

жабдықтың жекелеген тораптарының тозу деңгейін белгілеу және ауыстыру;

бөлшектерді жалпы жаңсақтықтары бойынша қабаттың 1 см 1 интерференционды сақина дәлдігімен, VI - IXа сыныпты тазалықпен, 10 - 14 квалитеттер бойынша сызықтық мөлшер шектеуімен өңдеуге арналған жабдықты баптау;

0,02 мм жоғары децентрировка шектеуімен және бөлік арасы 0,02 мм дейінгі орталаушы және бөлуші станоктарды баптау;

жабдықты бөлшекті өңдеудің оңтайлы режимдерін, олардың конфигурациясы мен берілген шектеулерін, сондай-ақ өңдеудің технологиялық кезектілігін қамтамасыз етуді ескере отырып баптауға арналған айлабұйымдар мен аспаптарды іріктеу;

бапталған станокта сынама бөлшектреді әзірлеу және жұмысшыларға осы станокта жұмыс істеудің әдістері мен оңтайлы жолдары туралы нұсқама беру.

87. Білуге тиіс:

қызмет көрсететін станоктардың құрылымы мен кинематикасын, станоктарды баптау кезінде қолданылатын айлабұйымдардың нысанын;

10 - 14 квалитеттер мен VI – IX тазалық сыныптары бойынша өңдеу дәлдігін белгілеу мен тексерудің жолдары мен тәсілдерін;

өңделетін бөлшектер мен қосалқы материалдардың негізгі физикалық-химиялық қасиеттерін;

тегістеу және жылтырату кезінде бөлшек бетінің дәлдігін өзгерту тәсілдерін;

оптикалық бөлшектерді түрлі өңдеу кезінде қолданылатын алмаз фракцияларын;

алмаз құралдың түрлері мен кесу құралдарының қасиеттерін;

оптикалық бөлшектермен жұмыс істеу ережесін;

шектеулер, квалитеттер, параметрлер мен өңдеу тазалығы сыныптары жүйесін.

Параграф 2. Оптикалық өндіріс жабдығын баптаушы, 4-разряд

күрделілігі орташа технологиялық жабдықты: фрезер, сферо-фрезер және дөңгелек-жылтыратушы станоктарды, орталаушы автоматтар мен жартылай автоматтарды, бөлу машиналарын баптау және реттеу;

жабдықтың оңтайлы жұмыс режимін белгілеу, профилактикалық қарау, күштік және реттеуші аппаратураны жөндеу және баптау;

гидравликалық, пневматикалық престер мен пресс-қалыптарды реттеу;

механикалық насостарды, вакуум-құбырларды жөндеу және баптау;

вольфрам мена и графиттен күрделі конфигурациялы қыздыру элементтерін жасау және оларды кристаллизациялау камерасына монтаждау, форвакуумды және диффузионды насостарды жөндеу және баптау, кристаллизациялау камерасының, пресспештердің ағуын іздеуіштің көмегімен герметикалылығын тексеру;

диаметрі 130 мм дейінгі бөлшектерді жалпы жаңсақтықтары бойынша қабаттың 1 см 0,8 интерференционды сақина дәлдігімен, VI - IXа сыныпты тазалықпен, 10 - 14 квалитеттер бойынша сызықтық мөлшер шектеуімен өңдеудің және диаметрі 130-дан 250 мм мм дейінгі бөлшектерді жалпы жаңсақтықтары бойынша қабаттың 1 см 0,9 интерференционды сақина дәлдігімен және диаметрі 250-ден 500 мм дейінгі бөлшектерді III - V сыныпты тазалықпен, 5 - 8 квалитеттер бойынша сызықтық мөлшер шектеуімен өңдеудің: 0,01 до 0,02 мм жоғары орталандыруға, 0,02 - 0,005 мм бөлу аралығына арналған оңтайлы режимдерін белгілеу;

орталаушы автоматтар мен жартылай автоматтарды 0,001 мм. соғу шектеуімен баптау және орнату.

89. Білуге тиіс:

III - V сыныпты тазалығымен, 5 - 8 квалитеттер бойынша бөлшектердің дәлдігін белгілеу мен тексеру жолдарын, тәсілдерін;

тегістеу-жылтырату станоктарында бөлшектерді тегістеу мен жылтырату режимдерін анықтауды;

шынының сұрпына қарай жылтыратушы шайырды іріктеуді;

станоктардың дәлдігін тексеру жолдарын;

гидрожүйе, пневможүйе, вакуумді жабдық жүйесі схемаларын;

механикалық және бу-май насостарының құрылымы мен жұмыс принципін;

бақылау-өлшеу аспаптарының көмегімен құралды жеткеру ережесін және бақылау әдістерін;

бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының құрылымын, нысанын және қолдану шарттары мен олармен жұмыс істеу әдістерін;

бөлшек пен шыныға қойылатын талаптарды, оларды сызбаларды белгілеуді.

күрделі технологиялық жабдықты: электрлі қосу аппаратурасы мен бақылау-өлшеу аспаптары бар вакуумді қондырғыларды, ультрадыбысты қондырғыларды, күрделі тораптары, схемаалыр мен қайта қосқыштары бар арнаулы технологиялық жабдықты, прецизиондық бөлу машиналарын баптау және реттеу;

диаметрі 130 мм дейінгі бөлшектерді жалпы жаңсақтықтары бойынша қабаттың 1 см 0,3-тен жоғары 0,8 дейінгі интерференционды сақина дәлдігімен, диаметрі 130-дан 250 мм мм дейінгі бөлшектерді 0,4-тен жоғары 0,9 дейінгі дәлдігімен және диаметрі 250-ден 500 мм дейінгі бөлшектерді 0,5 жоғары 1 сақинаға дейінгі дәлдікпен, I - ІІ сыныпты қабат тазалығымен өңдеу режимдерін белгілеу;

жабдықты бөлшекті өңдеудің оңтайлы режимдерін, олардың конфигурациясы мен берілген шектеулерін, сондай-ақ өңдеудің технологиялық кезектілігін қамтамасыз етуді ескере отырып баптауға арналған айлабұйымдар мен аспаптарды іріктеу;

қышқылдаушы және қалпына келтіруші пештерді баптау, газдың жұмсалуын реттеу және оның қысымын тұрақтандыру жүйесін баптау, кристаллдарды өсіруге арналған вакуумді қондырғыларды және оптикалық керамиканы престеуге арналған оммикалық қызбасы бар вакуумді пештерді баптау.

91. Білуге тиіс:

ерекше күрделі жабдықтың құрылымын, кинематикалық, электрондық және вакуумдік схемаларын;

түрлі жүйедегі вакуум қондырғыларын реттеуді және монтаждауды;

ультрадыбыстық қондырғыларды, бөлу машиналары мен вакуумді насостардың құрылымын, баптауды;

жоғары және төмен кернеулі электр тогының негізгі заңдарын;

барлық жүйедегі ағын іздеуіштердің құрылымы мен жұмыс принципін;

ультрадыбыстық қондырғыларды электр өлшеу аспаптарын қолдана отырып тексеру жолдарын;

вакуумді қондырғыларда жұмыс істеудің оңтайлы жолдары мен ережесі туралы жұмысшыларға нұсқама беру;

түрлі жүйедегі тегістеу-жылтырату қондырғылдарын баптауды;

бөлшекке қажетті талаптарды қамтамасыз етуші тегістеу-жылтырату режимдерін айқындауды;

орта техникалық арнаулы оқу орны көлеміндегі теория негіздерін.

Параграф 4. Оптикалық өндіріс жабдығын баптаушы, 6-разряд
92. Жұмыс сипаттамасы:

ерекше күрделі, автоматты, бағдарламалық және механикалық басқарылатын, күрделі кинематикалық және электр схемаалары бар технологиялық жабдықты баптау және реттеу;

электронды құрылғысы бар жабдықты баптау;

астрономиялық айналар мен висмут болометрлерін өңдеуге арналған электрлі қосу аппаратурасы мен бақылау-өлшеу аспаптары бар күрделі вакуумді қондырғыларды баптау;

күрделі автоматтар мен бөлшектерге шкалалар мен торларды 0,001 мм. дәлдікпен салуға арналған прецизионды бөлу машиналарын баптау;

рубин кристалының өсуін Вернейл әдісімен басқаратын автоматты жүйені баптау және қосу, Чохральский, ГОИ әдісімен балқымадан кристал өсіру қондырғысын іске қосу;

көп секциялы қыздырғышы мен кристалдың өсуін автоматты басқару жүйесі бар ірі габаритті кристал өсіру қондырғысын баптау және іске қосу;

бапталатын жабдықты технологиялық процесс өзгерген кезде жаңғырту.

93. Білуге тиіс:

күрделі автоматтар мен прецизионды бөлу машиналарының құрылымын, баптауды;

ерекше күрделі жабдықтың кинематикалық, электрлі схеамаларын;

күрделі вакуум жүйелерінің құрылымын;

бағдарламалы басқарылатын қондырғылардың конструктивные ерекшеліктері мен жұмыс принципін;

барлық жүйелердің бақылау-өлшеу аспаптарын баптау және реттеу ережесін;

ірі габаритті оптиканы өңдеуге арналған ваккумді қондырғылардың құрылымын, оны баптауды, реттеуді және монтаждауды;

турбомолекулярлық насостардың, электронды-сәулелі булағыштардың, фотометриялық құрылғылардың құрылымыммен жұмыс принципін.

94. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

9. Оптикалық бөлшектерге жабын салу жөніндегі вакуумді қондырғылардың операторы

қарапайым оптикалық бөлшектерге бір типтік қондырғыларда айналы жабынды салу процесін біліктілігі анағұрлым жоғары оператордың басшылығымен жүргізу;

буланатын материалды қайшының және пассатиж көмегімен кесу;

буланатын материалды өңдеу, шаю, кептіру;

«Қайықша» типіндегі таспалы және сымды булауыштар мен жгуттарды жасау;

жұмыс камерасының ішкі бөлігін тазалау, булауыштарды орнату, буланатын материал мен бөлшектерді салу;

вакуумді қондырғыны қосу және ажырату;

жабын салынған бөлшектреді түсіріп алу;

бракқа шығарылған бөлшектерден жабынды түсіру;

дайын өнімді буып түю.

96. Білуге тиіс:

бір типтік вакуумді қондырғылардың негізгі тораптары мен жұмыс принципін;

колпак асты айлабұйымдарды құрастыру мен бөлшектеуді;

буланатын оптикалық бөлшектерді, материалдар мен айлабұйымдарды дайындаудың тәртібін;

жабындардың нысаны мен түрлерін; өңдеу тазалығы сыныптары туралы негізгі деректерді.

97. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 60 мм дейінгі айналар – айналы жабынды бекітпесіз термиялық әдіспен салу.

Параграф 2. Оптикалық бөлшектерге жабын салу жөніндегі вакуумді қондырғылардың операторы, 3-разряд

қарапайым оптикалық бөлшектерге бір типтік қондырғыларда айналы жабынды салу процесін жүргізу;

пленка түзуші заттар мен бекітуші ертіндіні жасау;

вакуумды камерадағаы қысымның тұрақтылығын, бәсең разряд пен тозаңдату тогының кернеуін бақылау;

катодтарды ток кірмесіне орнату;

колпак асты арматураны бөлшектеу және оны тазалау;

колпак асты арматураны құрастыру және оны бәсең разрядпен өңдеу;

фотометриялық қондырғының шкаласын және жабын қабаты қалыңдығының өзгеруін қадағалау.

99. Білуге тиіс:

бір типтік вакуумді қондырғылардың құрылымын; вакуумдеу процесін және жабын жабуға арналған вакуумның деңгейін;

оксидир ертіндісінің құрамын;

буланатын материалдар дозасын;

салынатын жабынның тазалығы мен сапасына арналған техникалық шарттарды;

фотометриялық құрылғы юстировкасын;

орта мектеп көлеміндегі электротехниканы;

пленка түзуші заттарды жасаудың және вакуум камерасына оттегін беру тәртібін;

өңдеу тазалығы сыныптамасы жүйесін.

100. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 60 мм жоғары 100 мм дейінгі айналар – айналы жабынды анодты оксидирлеумен бекіте отырып термиялық әдіспен салу;

2) диаметрі 60 мм жоғары 300 мм дейінгі айналар – айналы жабынды бекітпесіз термиялық әдіспен салу;

3) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарықтандырушы жабынды термиялық әдіспен салу;

4) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарықтандырушы жабынды термиялық әдіспен салу;

5) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 200 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - қорғаныс қабатын катодты әдіспен салу;

6) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 200 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарықтандырушы жабынды катодты әдіспен салу;

7) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарықтандырушы жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

8) тығыздығы тұрақты, диаметрі 100 мм дейінгі бейтарап сүзгілер- жабынды термиялық немесе катодты әдіспен жүргізу.

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерге жабын салу жөніндегі вакуумді қондырғылардың операторы, 4-разряд
101. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа оптикалық бөлшектерге түрлі типтегі вакуумды қондырғыларда жабынды салу процесін жүргізу;

электронды сәулелі булауышты сақиналы катодпен құрастыру;

бөлшектерге жабын салуға қажетті катодтарды іріктеу және орнату,

кварцты булауыштарды дайындау және орнату;

инвар шиноктарды ток өткізгіш қабатқа салу;

ток өткізгіш қабатты нығайту;

жабын сапасын бақылау;

электронды сәулелі жабыннан кейін айлабұйымдар мен арматураны тазарту.

102. Білуге тиіс:

түрлі типтегі вакуумді қондырғылардың құрылымын;

вакуумдеу процесін және жабын жабуға арналған вакуумның деңгейін; оксидир ертіндісінің құрамын;

буланатын материалдар дозасын; салынатын жабынның тазалығы мен сапасына арналған техникалық шарттарды;

фотометриялық құрылғы юстировкасын; орта мектеп көлеміндегі электротехниканы;

СФ-4 спектрофотометрі мен микроскоптың нысаны мен қолдану шарттарын, жұмыс принципі мен баптауды.

103. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 300 мм жоғары айналар – айналы жабынды анодты оксидирлеумен бекіте отырып термиялық әдіспен салу;

2) диаметрі 300 мм жоғары айналар – айналы жабынды бекітпесіз термиялық әдіспен салу;

3) диаметрі 500 мм дейінгі айналар – көп қабатты жарық бөлуші жабынды бекітпесіз термиялық әдіспен салу;

4) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100-ден 500 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарық бөлуші жабынды термиялық әдіспен салу;

5) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 500 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды термиялық әдіспен салу;

6) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 200-ден 400 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - қорғаныс қабатты жабынды катодты әдіспен салу;

7) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 200 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарық бөлуші жабынды катодты әдіспен салу;

8) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарық бөлуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

9) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - бір қабатты немесе екі қабатты жарық беруші жабынды термиялық әдіспен салу;

10) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм дейінгі линзалар, пластиналар - ток өткізгіш қабатты термиялық әдіспен салу;

11) тығыздығы ауыспалы, диаметрі 50 мм дейінгі бейтарап сүзгілер- жабынды термиялық, катодты немесе электронды сәулелі әдіспен жүргізу;

12) тығыздығы тұрақты, диаметрі 100 мм жоғары бейтарап сүзгілер- жабынды термиялық немесе катодты әдіспен жүргізу.

Параграф 4. Оптикалық бөлшектерге жабын салу жөніндегі вакуумді қондырғылардың операторы, 5-разряд

күрделі оптикалық бөлшектерге түрлі типтегі вакуумды қондырғыларда жабынды салу процесін жүргізу;

селенді фотоэлементтердің сезімталдығын өлшеу;

оптикалық бөлшектерді берілген толқын ұзындығына арналған танталды, кремний мен басқа да материалдарды берілген коэффициенті мен эталоны бойынша катодты тозаңдату әдісімен жарықтандыру;

жарық сүзгілерін іріктей отырып тозаңдату процесін бақылау;

электронды сәулелі көп позициялы булауышты құрастыру.

105. Білуге тиіс:

электротехника мен вакуумді техниканы арнаулы орта техникалық оқу орны көлемінде;

жарықтың сыну және шағылу заңдарын;

фотометрдің, вакууметрдің, рефлексометрдің, түрлі типтес микроскоптардың схемасын, құрылымы мен оны баптауды;

жарықтың шағылу, өткізу және жұту коэффициентін ИКС-11, CФ-8 типіндегі спектрофотометрмен өлшеу әдістемесін.

106. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 500 мм жоғары айналар – көп қабатты жарық бөлгіш жабынды термиялық әдіспен салу;

2) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 500 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар - бір қабатты немесе екі қабатты жарық бөлуші жабынды термиялық әдіспен салу;

3) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 500 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды термиялық әдіспен салу;

4) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

5) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 500 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды термиялық әдіспен салу;

6) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 300 мм дейінгі қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

7) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 400 мм жоғары линзалар, пластиналар - қорғаныс жабынды катодты әдіспен салу;

8) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм жоғары линзалар, пластиналар – ток өткізуші жабынды термиялық әдіспен салу;

9) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм дейінгі линзалар, пластиналар - ток өткізгіш қабатты термиялық әдіспен салу;

10) тығыздығы ауыспалы, диаметрі 50 мм жоғары бейтарап сүзгілер- жабынды термиялық, катодты немесе электронды сәулелі әдіспен жүргізу;

11) тығыздығы тұрақты, диаметрі 100 мм жоғары бейтарап сүзгілер- жабынды термиялық, катодты немесе электронды сәулелі әдіспен жүргізу.

Параграф 5. Оптикалық бөлшектерге жабын салу жөніндегі вакуумді қондырғылардың операторы, 6-разряд

ерекше күрделі оптикалық бөлшектерге түрлі типтегі вакуумды қондырғыларда жабынды салу процесін жүргізу;

күрделі жабынды салу жөнінде тәжірибелік жұмыстар жүргізу;

салынатын жабынның қалыңдығын кварцты резонатор көмегімен өлшеу.

108. Білуге тиіс:

түрлі типтегі вакуумді қондырғылардың құрылымын, оларды баптау және реттеу ережесін;

жабынды салу процесінде қабаттың қалыңдығын бақылауға арналған автоматты құрылғының құрылымын және оны баптауды.

109. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 300 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

2) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - көп қабатты жарық бөлуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу;

3) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 150 мм жоғары қиықшалар, линзалар, пластиналар мен призмалар - ток өткізуші жабынды электронды сәулелі әдіспен салу.

10. Кристалл өсіру жөніндегі оператор

қарапайым оптикалық кристаллдарды ашық тәсілмен өсіру;

шикізатты дайындау, шихтаны өлшеу және тиегльге салу;

затравканы дайныдау және оны кристал ұстауывшқа орнату;

тигельді пешке салу;

шихтадан балқыма алу;

қыздыру пештерінің жұмысы мен салқын әкелу жүйесі аспаптардың көріткіштері бойынша қадағалау;

пештің жұмысын тоқтату, босату;

ластанған балқыманы ағызып алу және тигельді қышқыл ертіндісімен жуу.

111. Білуге тиіс:

кристаллдарды ашық тәсілмен өсіру процесінің физикалық мәнін;

шихта мен затравканы дайындау ережесін;

кристалдарды атмосферада өсірууге арналған электр пештері мен кристалдарды күйдіру пештерінің құрылымын, жұмыс принципін;

СВК-I станогының құрылымы мен жұмыс принципін;

кристаллдар мен кристаллзаттардың құрылымын, түрлерін және жұмыс принципін;

реактивтер мен дайын кристаллдарды сақтау тәсілдерін.

112. Жұмыс үлгісі:

1) диаметрі 180 мм дейінгі фторлы литий кристаллы – Киропулос әдісімен өсіру.

Параграф 2. Кристалл өсіру жөніндегі оператор, 3-разряд
113. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа оптикалық кристаллдарды вакуумде және вакуум-компрессионды пештерде ашық тәсілмен өсіру;

шикізатты дайындау, шихтаны өлшеу және тиегльге салу;

затравканы дайныдау және оны кристал ұстауышқа орнату;

тигельді пешке салу;

шихтадан балқыма алу;

қыздыру пештерінің жұмысы мен салқын әкелу жүйесі аспаптардың көріткіштері бойынша қадағалау;

балқыма жасауға арналған компоненттердің салмақтық көлемін есептеу және кристалдың өсу уақытын анықтау;

технологиялық журналға жазу.

114. Білуге тиіс:

вакуумды пештердің құрылымын;

электр пештерінің температуралық режимін есептеу және балқыма мен затравканы дайындауға арналған компоненттердің салмақтық көлемін дозалау әдістерін;

затравканы сумен салқындату жүйесін; бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының жұмыс принципін;

кристаллография негіздерін;

кристаллдардың физикалық қасиеттерін және оларды қолдану саласын;

кристаллдардың сапасын тексеру әдістерін;

кристаллдарға арналған техникалық шарттарды.

115. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 180 мм жоғары және 250 мм дейінгі фторлы литий кристаллы – Киропулос әдісімен өсіру;

2) диаметрі 200 мм дейінгі фторлы кальций мен фторлы барий кристаллы – Стокбаргердің әдісімен және Штобер әдісімен вакуумде өсіру;

3) ұзындығы 150 мм дейінгі стержень түріндегі рубин мен лейкосапфир кристаллы – Вернейл әдісімен өсіру;

4) диаметрі 70 мм дейінгіцинк селениді кристаллы – инеттрі газ қысымымен Бриджмен әдісімен өсіру.

Параграф 3. Кристалл өсіру жөніндегі оператор, 4-разряд

күрделі, ірі және қымбат тұратын кристаллдарды вакуумде және вакуум-компрессионды пештерде ашық тәсілмен өсіру;

флюорит кристаллын балқымадан вакуумді электр пешінде кейіннен қатты және бәсең күйдірумен өсіру;

шихтаны дайындау;

вакуум насостарын зарядтау және баптау, кристалдың өсуі үшін насос қуатын есептеу;

кристалды қатты және бәсең күйдіруге арналған муфельді пештерді баптау.

117. Білуге тиіс:

вакуумды пештер мен күрделі ірі кристаллдар мен флюорит кристалдарын өсіруге арналған электр пештерінің құрылымын және оны баптауды;

кристалды қатты және бәсең күйдіруге арналған муфельді пештердің құрылымын және оны баптауды;

вакуумді, қысымды, температураны, электр тогінің қуатын өлшеуге арналған аспаптардың құрылымын.

118. Жұмыс үлгілері

1) диаметрі 200 мм жоғары және 450 мм дейінгі фторлы кальций мен фторлы барий кристаллы – Стокбаргердің әдісімен және Штобер әдісімен вакуумде өсіру;

2) диаметрі 250 мм жоғары және 450 мм дейінгі фторлы литий кристаллы – Киропулос әдісімен ауада өсіру;

3) ұзындығы 150 мм жоғары стержень түріндегі рубин мен лейкосапфир кристаллы – Вернейл әдісімен өсіру;

4) диаметрі 70-тен 100 мм дейінгі цинк селениді кристаллы – инеттрі газ қысымымен Бриджмен әдісімен өсіру;

5) массасы 8 кг дейінгі лейкосапфир кристаллы – ГОИ әдісімен вакуумде өсіру.

Параграф 4. Кристалл өсіру жөніндегі оператор, 5-разряд
119. Жұмыс сипаттамасы:

ерекше күрделі оптикалық кристаллдарды өсіру, кристалдардың жаңа түрлерін, арнайы берілген қасиеттері бар ірі кристалдарды (түрлі фторидтерді қосу жолымен), беріктігі жоғары кристалдарды (нығайтылған фторлы литийді), сондай-ақ әртүрлі материалдардан әртүрлі әдістермен өсіру жөніндегі тәжірибе жұмыстарын жүргізу;

кристаллдардың оптикалық сипаттамасына сәйкес технологиялық режимді таңдау;

режимді өсіру нәтитжелеріне қарай түзеу;

жабдықтың ақауларын анықтау және жою;

кристаллизациялау камераларының, газ коммуникацияларының, вакуумді жүйелердің герметикалылығын тексеру.

120. Білуге тиіс:

ерекше күрделі вакуумды қондырғылар мен электр пештерінің құрылымын;

ағынды тоқтату жолдарын (вакуумның түсуін);

өндірістік және экспериментальдік қондырғылардың схемаларын;

пеш құрылғысы жұмысын автоматты реттеу принциптерін;

ірі кристалдарды бәсең күйдірудің режимі мен жолдарын, олардың сапасын бақылау әдістерін;

моно- және поликристаллдаорды жарудың жолдарын;

кристаллдардың оптикалық және физикалық-химиялық қасиеттерін, оларды қолдану саласын.

121. Жұмыс үлгілері:

1) ұзындығы 200 мм жоғары стержень түріндегі рубин мен лейкосапфир кристаллы – сутегі мен оттегі жалынында Вернейл әдісімен өсіру;

2) диаметрі 100 мм жоғары цинк селениді кристаллы – инеттрі газ қысымымен Бриджмен әдісімен өсіру;

3) массасы 8 кг жоғары лейкосапфир кристаллы – ГОИ әдісімен вакуумде өсіру;

4) диаметрі 450 мм жоғары ірі бірегей фторлы кальций мен фторлы барий кристаллы – Стокбаргердің әдісімен және Штобер әдісімен вакуумде өсіру;

5) диаметрі 450 мм жоғары фторлы литий кристаллы – Киропулос әдісімен ауада өсіру.

11. Жылу өткізгіштерді созу операторы

көп желілі және ерекше көп желілі жылу өткізгіштерді созу;

жабдықтың жұмысын және аспаптардың көрсеткіштерін қадағалау;

алынатын жарық өткізгіштің диаметрі мен ұзындығын бақылау;

технологиялық журналға жазба жүргізу;

жабдықты ағымдық жөндеуге және монтаждауға қатысу.

123. Білуге тиіс:

қызмет көрсететін жабдықтың нысаны мен жұмыс принципін;

дайындама шынысының маркасын;

оптикалық шыны мен жарық өткізгіштің негізгі қасиеттерін;

қарапайым және күрделілігі орташа бақылау-өлшеу аспаптарының құрылымын.

Параграф 2. Жылу өткізгіштерді созу операторы, 3-разряд

бір желілі шыны немесе «штабик-трубка» жиынтығынан жасалған қорғаныс қабаты бар. жылу өткізгіштерді созу;

шыны дацындамаларын беруші механизмге салу және оны электр пеші ыдысына қою;

шыны өткізгіш пакетін немесе «штабик-трубка» жиынтығын цангаға бекіту және оның тарту механизміне қатысты орналасуын тексеру;

қабықтың және өткізгіш желісінің геометриялық мөлшерін микроскоптың көмегімен бақылау;

жарық өткізгішті созуға және қайта созуға арналған жабдық жұмысының режимін технологиялық процеске сәйкес белгілеу.

125. Білуге тиіс:

жарық өткізгішті созуға және қайта созуға арналған жабдықтың құрылымын;

электротехниканың негізгі заңдарын;

жарық өткізгішке арналған техникалық шарттрады;

микроскоптың құрылымын және оны баптау ережесін.

Параграф 3. Жылу өткізгіштерді созу операторы, 4-разряд

бір желілі шыны балқымасынан жасалған қос қабатты жылу өткізгіштерді созу;

электр пешінің қыздыру температурасын, балқыту ыдысына шыны массасының берілу жылдамдығы мен деңгейін реттеу;

платинді клапан мен термобуды орнату. Балқыту ыдысыны шыны массасымен шаю;

тоңазытқышқа салқындатушы судың берілуін реттеу;

алынатын жарық өткізгіштің сапасын бақылау.

127. Білуге тиіс:

шыны массасының деңгейін өлшеуіштің құрылымын; термобуды орнату ережесін;

түрлі маркадағы оптикалық шынының химиялық құрамын;

тоңазытқышқа салқындатушы судың беру ережесін;

күрделі бақылау-өлшеу аспаптарының құрылымын;

электротехниканы орындалатын жұмыс көлемінде.

Параграф 4. Жылу өткізгіштерді созу операторы, 5-разряд
128. Жұмыс сипаттамасы:

шыны дайындамасынан жасалған «штабик-трубка» жиынтығына арналған труба-қабықты созу;

тигельді орнату және және оныңпешке әрі тарту механизміне қатысты орналасуын тексеру;

фильераны іріктеу және орнату;

беруші механизм мен шыны балқымасын тиеу патрубкаларының ұсақ ақауларын жою,

жарық өткізгіш кескісін орнату;

қорғаныс элементтерінің қажетті санын есептеу және оларды кварцты тигельге орнату;

арнаулы қондырғыдағы трубканың қалыңдығын бақылау.

129. Білуге тиіс:

труба-қабықты созуға арналған қондырғының құрылымын;

трубканың қалыңдығын бақылайтын арнаулы қондырғының құрылымын;

электр пешінің және температураны жоғары дәлдікпен реттеуіштің электр схемасын.

Параграф 5. Жылу өткізгіштерді созу операторы, 6-разряд
130. Жұмыс сипаттамасы:

арнаулы, сирек қайталанатын және эксперименталдық жарық өткізгішті созу;

жарық өткізгішті алу технологиясын жетілдіру жөніндегі тәжірибе жұмыстарын жетілдіру жөнінде тәжірибе жұмыстарын дайындау және жүргізу;

электр пешін құрастыру және баптау. Электр пешін жөндеуді басқару.

131. Білуге тиіс:

түрлі типтегі созу қондырғыларының құрылымы мен оларды баптау ережесін;

электр пешін құрастырудың тәртібі мен ережесін;

шыны балқыту ыдысы мен жарық өткізгіш пакетін пешке және созу механизміне қатысты орталаудың тәсілдері мен жолдарын;

дайындама шынының қасиеттеріне қарай жабдық жұмысының оңтайлы режимін таңдау ережесін.

12. Жарықтандырушы және қорғаныс жабындарын салу операторы

бір қабатты жарықтандыру жабынын тегіс және үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 2 жоғары немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 2 дейінгі сфериялық бөлшектерге салу процесін жарықтандыру станоктарында жүргізу;

оптикалық бөлшектерді станокқа орнату және бекіту;

жарықтандыру сұйығына арналған ыдысты шаю және оптикалық бөлшектерді майсыздандыру;

станоктың жұмыс режимін технологиялық процеске сәйкес белгілеу;

жарықтандырылған бөлшектерді тараға салу, термошкафқа қою және кептіру;

көгеруден қорғайтын жабынды оптикалық бөлшектерге винилтрихлорсилан мен сіркесу қышқылды сынап ертіндісімен батыру әдісімен біліктілігі анағұрлым жоғары оператордың басшылығымен салу;

винилтрихлорсилан ертіндісін толуолде және сіркесу қышқылды сынап ертіндісін метанолда дайындау;

ертінжі жасауға қажетті бастапқы материалдарды өлшеу және бөліп беру.

133. Білуге тиіс:

СП-15М, СП-15СМ типті станоктар мен айлабұйымдардың жұмыс принципін;

ертіндіге арналған ыдысты шаю және майсыздандыру әдістерін және оның бейтараптығын химиялық индикатордың көмегімен анықтау;

қорғаныс жабындарының белгісін; қолданылатын материалдардың негізгі қасиеттерін;

ертінді жасаудың, көгеруден қорғайтын жабынды оптикалық бөлшектерге винилтрихлорсилан мен сіркесу қышқылды сынап ертіндісімен батыру әдісімен салудың тәсілдерін;

термостаттың нысанын;

салынатын жабынның тазалығы мен сапасына арналған техникалық шарттарды.

Параграф 2. Жарықтандырушы және қорғаныс жабындарын салу операторы, 3-разряд
134. Жұмыс сипаттамасы:

бір және екі қабатты жарықтандыру жабынын тегіс және үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,8-ден 2 дейінгі немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 2-ден 3 дейінгі, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі сфериялық бөлшектерге салу процесін жарықтандыру станоктарында жүргізу;

бөлшектерді орнатуға және бекітуге арналған сақиналар мен планшайбаларды іріктеу;

жарықтандыру сұйығына арналған ыдысты шаю және оптикалық бөлшектерді майсыздандыру;

көгеруден қорғайтын жабынды оптикалық бөлшектерге винилтрихлорсилан мен сіркесу қышқылды сынап ертіндісімен батыру әдісімен біліктілігі анағұрлым жоғары оператордың басшылығымен салу;

винилтрихлорсилан ертіндісін толуолде және сіркесу қышқылды сынап ертіндісін метанолда дайындау,

ертіндіні жұмыс поцесінде түзету;

көгеруден қорғайтын жабынды салуға арналған оптикалық айлабұйым бөлшектерін іріктеу;

қорғаныс қабатының сапасын бақылау;

ертіндіні бәсеңдетілген режиммен жасау.

135. Білуге тиіс:

СП-191, СП-15СМ типті станоктардың құрылымын, жарықтандыру режимін іріктеу әдістерін;

психрометр мен тахометрді қолдану ережесін;

кейіннен толтырмалы бакелитті лакпен жабылатын немесе алюминий ертідісінен жасалған жабынды бөлшектерге қорғаныс пленкасы бәсеңдетілген режим бойынша салу немесе химиялық тұрғыдан тұрақсыз түсті шыныларды, күрделі конфигурациялы құрамаларды азот қышқылды күміспен жабу жолдарын;

оптикалық шынының физикалық-химиялық қасиеттерін.

Параграф 3. Жарықтандырушы және қорғаныс жабындарын салу операторы, 3-разряд

бір-екі-үш қабатты жарықтандыру жабынын тегіс және үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,5-ден 0,8 дейінгі немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 3-тен 4 дейінгі, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,65-ден 2 дейінгі немесе үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100 мм жоғары диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,5-тен жоғары дейінгі немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 4 дейінгі сфериялық бөлшектерге салу процесін жарықтандыру станоктарында жүргізу;

толқын ұзындығы 450 дейінгі және 640 бөлшектерді станоктарда жарықтандыру. нанометр ов на ах. орнатуға және бекітуге арналған сақиналар мен планшайбаларды іріктеу;

жарықтандыру сұйығына арналған ыдысты шаю және оптикалық бөлшектерді майсыздандыру;

пленкалық жабынның қалыңдығын рефлексометрде бақылау;

қорғайтын жабынды оптикалық бөлшектерге, сондай-ақ бұрын жабын салынған бөлшектерге диметилдиэтоксисилон мен диметилдихлорсилан п ертіндісімен батыру әдісімен салу;

балауыздау ваннасын, ылғалдау және гидрофибизациялау камераларын дайындау;

жарықтандыру пленкасының сапасын тексеру,

бөлшекке ылғалдан қорғайтын балауыз жабыны салу;

қорғаныс сапасын бақылау;

диметилдиэтоксисилон ертіндісінен жасалған пленканы салуға арналған сіркесу қышқылды сынап ертіндісін метилді спиртте дайындау;

ертіндіні жұмыс процесінде түзеу. тировка раствора в процессе работы.

137. Білуге тиіс:

СП-15М, СП-15СМ, СП-300, СП-100 типті станоктар мен айлабұйымдардың құрылымын, қорғаныс жабынын салудың және жабынның сапасын тексеру әдістерін;

психрометр мен тахометрді қолдану ережесін;

кейіннен толтырмалы бакелитті лакпен жабылатын немесе алюминий ертідісінен жасалған жабынды бөлшектерге қорғаныс пленкасы бәсеңдетілген режим бойынша салу немесе химиялық тұрғыдан тұрақсыз түсті шыныларды, күрделі конфигурациялы құрамаларды азот қышқылды күміспен жабу жолдарын;

жұмыс ертінділерінің және балауыздау ваннасының жарамдылығын;

операциялардың арасындағы ең жоғары үзілісті;

жұмыс орнының ылғалдылығын.

Параграф 4. Жарықтандырушы және қорғаныс жабындарын салу операторы, 4-разряд

көп қабатты жарықтандыру жабындарын формасы жағынан әртүрлі тегіс және үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,5 дейінгі немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 4 жоғары, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі немесе диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,65 немесе үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100 мм жоғары диаметрі радиусының диаметрге қисықтығы 0,5-тен жоғары дейінгі немесе жарықтандырылатын қабаттың еніне ұзындығы 4 жоғары бөлшектерге салу процесін жарықтандыру станоктарында жүргізу.

139. Білуге тиіс:

көп қабатты жарықтандыру жабындарын салу әдістерін; жарықтандыру процесінде интерференционды түстердің өзгеру кезектілігін;

шынының маркасына қарай жарықтандырылған қабаттан жарықтандырылмаған қабатқа қарай жарықтың шағылу коэффициенттерін;

жарықтандыру коэффициенттерінің жарықты өткізуін анықтауға арналған аспаптардың құрылымын және оны баптауды;

бөлшектің айналу режимін және бөлшектің мөлшері мен толқынның ұзындығына қарай жарықтандыру ертіндісінің концентрациясын айқындауды.

13. Оптикашы

оптикалық шыныдан қарапайым бөлшектерді жартылай автоматты тегістеу-жылтырату жабдығында біліктілігі анағұрлым жоғары оптикашының басшылығымен жасау (блоктау, қатты, орта, нәзік тегістеу және жылтырату).

141. Білуге тиіс:

тегістеу-жылтырату жабдығының құрылымын және оларды басқаруды;

абразивті материалдардың сипаттамасын, оларды таңбалауды және қолдануды;

қосалқы материалдар мен оларды қолдануды;

оптикалық шынының маркасы мен сұрыптарын; қосалқы операцияларды орныдау тәсілдерін;

шекті және универсальді өлшеу құралдарын, сынама шынысын пайдалану ережесін;

шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері туралы жалпы деректерді.

142. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-нан 100 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VI - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

2) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,2 жоғары оң менискалар - VI - IX тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары жоғары шектеулермен толық жасау.

Параграф 2. Оптикашы, 3-разряд

оптикалық шыныдан және кристалдардан қарапайым бөлшектерді жартылай автоматты тегістеу-жылтырату жабдығында жасау.

144. Білуге тиіс:

тегістеу-жылтырату жабдығының құрылымын және оларды басқаруды;

өңделетін және қосалқы материалдардың физикалық-химиялық қасиеттерін;

оптикалық шынының маркасы мен сұрыптарын; сызықтық, бұрыштық және оптикалық сипаттамаларды тексеруге арналған оптикалық аспаптарды пайдалану ережесін;

қосалқы операцияларды орныдау тәсілдерін;

шекті және универсальді өлшеу құралдарын, сынама шынысын пайдалану ережесін; шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесін.

145. Жұмыс үлгілері

1) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 100 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі, қиық түріне 7-ден 10 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

2) АР, БР, БС, БУ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, Үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - VII - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары, қиық түріне 7 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

3) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,0-ден 1,2 жоғары оң менискалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі шектеулермен толық жасау;

4) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі күрделі диаметрі 10-ден 50 мм дейін қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,2 жоғары оң менискалар - VII - IX тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары жоғары шектеулермен толық жасау

Параграф 3. Оптикашы, 4-разряд

оптикалық шыныдан және суда еритіндерден басқа, кристалдардан күрделілігі орташа бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеу-жылтырату жабдығында жасау.

147 Білуге тиіс:

әртүрлі тегістеу-жылтырату жабдығының құрылымын; сызықтық, бұрыштық және оптикалық сипаттамаларды тексеруге арналған оптикалық аспаптарды баптау ережесін; оптикалық шынының әртүрлі маркасын өңдеудің технологиялық ерекшеліктерін, бөлшектің тазалығы мен түсін жеткеру тәсілдерін.

148. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 100 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07-ден 0,1 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - III - IV тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,3 жоғары 0,5 мм дейінгі, қиық түріне 5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

2) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, күрделі үлкен жағының мөлшері немесе диаметрінің мөлшері 10 до 100 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 оптикалық тегіс бөлшектер - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі, қиық түріне 7-ден 10 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

3) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 5-тен жоғары 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

4) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 5-тен жоғары 7 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау.

5) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм дейін қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07-ден 0,09 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,8-ден 1 дейінгі оң және теріс менискалар - IІІ - ІV тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5-тен 0,8 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен 0,5 дейінгі, қалыңдығына 0,02-ден 0,05 мм дейінгі шектеулермен толық жасау

6) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі күрделі диаметрі 10-ден 50 мм дейін қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 1-ден 1,2 дейінгі оң менискалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 0,8 дейінгі, қалыңдығына 0,02-ден 0,05 мм дейінгі шектеулермен толық жасау;

7) тегіс-томпақты және қос томпақты линзалар, диаметрі 100-ден 250 мм және диаметр қосындысы 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2-ден жоғары немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,2-ден жоғары оң және теріс менискалар - VІІ - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1 см интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары шектеулермен толық жасау

Параграф 4. Оптикашы, 5-разряд
149. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныдан, кристалдардан және керамикадан күрделі бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеу-жылтырату жабдығында жасау.

150. Білуге тиіс:

сынама шыныны жасау тәсілдерін; әртүрлі аспаптардың құрылымын және оларды берілген дәлдікке баптау ережесін;

әртүрлі айлабұйымдардың құрылымын және оларды жасау тәсілдерін;

орындалатын операциялар бойынша бөлшектерді өңдеудің технологиялық кезекктілігін таңдау.

151. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 100 мм дейінгі қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07-ден 0,1 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - II тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,1-ден 0,5 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1-ден 0,3 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,01-ден 0,02 мм дейінгі, қиық түріне 1-ден 5 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

2). үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100-ден 250 мм және 10 мм дейінгі, күрделі үлкен жағының мөлшері немесе диаметрінің мөлшері 10 до 100 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 оптикалық тегіс бөлшектер - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі, қиық түріне 5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

3) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 250 мм жоғары, күрделі үлкен жағының мөлшері немесе диаметрінің мөлшері 100-ден 250 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 оптикалық тегіс бөлшектер - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі, қиық түріне 7-ден 10 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

4) ВЛ, ЗК, ВП типіндегі 1, 2 және 3 шағылысу беті бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі төбе үлгісіндегі қиықшалар мен призмалар - IІІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 03-тен 0,8 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,01-ден жоғары 0,02 мм дейінгі, бұрышы мен пирамидалығы 5-тен жоғары 1-ден 5 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау.

5) ВЛ, ЗК, ВП типіндегі 1, 2 және 3 шағылысу беті бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, 10-нан 50 мм дейінгі төбе үлгісіндегі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02-ден жоғары 0,05 мм дейінгі, бұрышы мен пирамидалығы 5-тен жоғары 7 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

6) ВЛ, ЗК, ВП типіндегі 1, 2 және 3 шағылысу беті бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100 мм жоғары, күрделі, үлкен жағының мөлшері 50-ден жоғары 100 және 10 мм дейінгі төбе үлгісіндегі төбе үлгісіндегі қиықшалар мен призмалар - VІІ - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, сызықтық мөлшеріне 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 7 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

7) Беті сфериялық және асфериялық, барлық түрдегі линзалар, диаметрі 10-ден 50 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,07-ден 0,09 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,65-тен жоғары және 0,8 дейінгі сынама шынылар - IІ - ІІI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,1-ден 0,5 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1-ден 0,3 дейінгі, қалыңдығына 0,01-ден 0,03 мм дейінгі шектеулермен толық жасау

8) беті сфериялық және асфериялық, барлық түрдегі линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм және және 10 мм дейінгі, диаметр қосындысы 10-нан 50 мм қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07-ден 1,0 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,8-ден 1,0 дейінгі сынама шынылар - ІІІ - IҮ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5-тен 0,8 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02-ден 0,05 мм дейінгі шектеулермен толық жасау;

9) беті сфериялық және асфериялық, барлық түрдегі линзалар, диаметрі 100-ден 250 мм және диаметр қосындысы 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 1-ден 1,2дейінгі жоғары сынама шынылар - ІV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1 см интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,02-ден 0,05 мм дейінгі шектеулермен толық жасау;

10) беті сфериялық және асфериялық, барлық түрдегі линзалар, диаметрі 250 мм-ден жоғары және диаметр қосындысы 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары( немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,2 жоғары сынама шынылар - VІІ - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,8 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,05 мм жоғары шектеулермен толық жасау.

Параграф 5. Оптикашы, 6-разряд

кез келген оптикалық материалдан ерекше күрделі бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеу-жылтырату және арнаулы жабдықта жасау.

153. Білуге тиіс:

жұмсақ шыныны, оптикалық кристаллдар мен керамиканы өңдеудің технологиялық ерекшеліктерін; эталондар мен сынама шыныны бақылау әдістерін; күрделі айлабұйымдарды жасау тәсілдерін.

154. Жұмыс үлгілері

1) Үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 100 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - I - IІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,1 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,1 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,01 дейінгі, қиық түріне 1 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

2) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 100-ден 250 мм және 10 мм дейінгі, күрделі үлкен жағының мөлшері немесе диаметрінің мөлшері 10 до 100 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,7-ден 0,1 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - IІ тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,1-ден 0,5 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1-ден 0,3 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,01 жоғары 0,02 мм дейінгі, қиық түріне 1-ден 5 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

3) үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 250 мм жоғары, күрделі үлкен жағының мөлшері немесе диаметрінің мөлшері 100-ден 250 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 оптикалық тегіс бөлшектер - IІІ - IV тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5 жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,02 жоғары 0,05 мм дейінгі, қиық түріне 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

4) үлкен жағының мөлшері 10-нан жоғары және 50 мм дейінгі барлық түрдегі қиықшалар мен призмалар - І - IІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,3 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,01 мм дейінгі бұрышы мен пирамидалығы 1 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

5) үлкен жағының мөлшері 10-нан жоғары және 50 мм дейінгі барлық түрдегі қиықшалар мен призмалар - І - IІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,3 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,01 мм дейінгі бұрышы мен пирамидалығы 1-ден 5 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

6) үлкен жағының мөлшері 10-нан жоғары және 50 мм дейінгі барлық түрдегі қиықшалар мен призмалар - І - IІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,3 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,01 мм дейінгі бұрышы мен пирамидалығы 5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

7) диаметрі 10-нан жоғары және 50 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,07 дейінгі немесе немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,5-тен 0,65 дейінгі барлық түрдегі линзалар, сынама шынылар, шариктер – 0 -10-0-40 тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,01 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,001 мм дейінгі дейінгі шектеулермен толық жасау;

8) диаметрі 50-ден жоғары және 100 мм, 10мм дейінгі, күрделі диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге 0,07ден 0,009 дейінгі немесе немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,65 дейінгі барлық түрдегі линзалар, сынама шынылар, шариктер – II - III тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,01-ден 0,5 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1-ден 0,3 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,01-ден 0,02 мм дейінгі дейінгі шектеулермен толық жасау;

9) диаметрі 100-ден жоғары және 250 мм дейінгі, күрделі диаметрі 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге 0,07ден 0,009 дейінгі немесе немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,8-ден 1,0 дейінгі барлық түрдегі линзалар, сынама шынылар, шариктер – IIІ - IҮ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5-тен 0,8 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,03-тен 0,05 мм дейінгі дейінгі шектеулермен толық жасау;

10) диаметрі 100-ден жоғары және 250 мм жоғары, күрделі диаметрі 100- ден және 10 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге 0,01-ден 1,2 дейінгі немесе немесе радиус қисықтығы диаметріне 0,8-ден 1,0 дейінгі барлық түрдегі линзалар, сынама шынылар, шариктер – IҮ - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден 1.0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,03-ден 0,05 мм дейінгі дейінгі шектеулермен толық жасау.

14. Оптикашы-механик

қарапайым оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін аралап кесу, қырнау, орталау және өңдеу жолымен 0,1 мм жоғары дәлдікпен жеткере отырып, біліктілігі анағұрлым жоғары оптикашы-механиктің басшылығымен құрастыру;

оптикалық тораптар мен аспаптарды қарапайым бақылау-котировкалау аспаптарының көмегімен юстирлеу;

тораптар мен қарапайым аспаптарды герметизациялау;

жасалған тораптар мен аспаптарды сынау және оптикалық тораптар мен аспаптардың жекелеген оптикалық және метал бөлшектердің сапасына тәуелді ақауларын жою.

156. Білуге тиіс:

құрастырылатын оптикалық тораптар мен аспаптардың нысанын және жиналатын оптикалық тораптар мен аспаптардың құрылымын;

күрделілігі төмен токарлық-арматура және бұрғылау станоктарының, сондай-ақ осы станоктарда қолданылатын айлабұйымдар мен құралдардың құрылымын мен оларды қолдану ережесін;

бөлшектерді қорамаға бекіту тәсілдерін; өлшеу құралын (шаблонды, калибрлерді, штангенциркульді, линейкалар) және оларды пайдалану ережесін;

оптикалық шыны мен қосалқы материалдардың қасиеттері туралы негізгі деректерді;

шектеулер, квалитеттер, бұдырлық параметрлерлері мен өңдеу тазалығы сыныптары жүйесі туралы негізгі деректерді.

157. Жұмыс үлгілері:

1) екі-үш линзалы окулярлар – линаза арасындағы қашықтықты реттеп, салма сақиналарды іріктей отырып құрастыру;

2) арнаулы нысандағы, қарапайым көзәйнектер – механикалық және қолмен өңдеу, құрастыру;

3) тік бұрышты және төбе үлгілі призмалар – коллиматор бойынша орталандыра отырып құрастыру;

4) объектив типіндегі тораптар мен аспаптар - құрастыру.

Параграф 2. Оптикашы-механик, 3-разряд

158. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін аралап кесу, қырнау, орталау және өңдеу жолымен 0,05-тен 0,1 мм дейінгі дәлдікпен жеткере отырып құрастыру;

күрделі емес, бақылау-юстирлеу айлабұйымдары мен диоптрийлық трубканың жарамдылығын тексеруге арналған коллиматор тпипіндегі аспаптарды жасау. и проверки разрешающей способности;

оптикалық тораптар мен аспаптарды қарапайым бақылау-котировкалау аспаптарының көмегімен юстирлеу;

ұсақ сериялы және сериялы өндірісте есепиеу мехпнизмдері бар аспаптар мен тораптарды құрастыру;

құрамалар мен бөлшектерді станоктарға бекіту тәсіллерін іріктеу, кесудің оңтайлы жолдарын таңдау.

159. Білуге тиіс:

күрделілігі орташа оптикалық тораптар мен аспаптардың нысанын және жиналатын оптикалық тораптар мен аспаптардың құрылымын;

телескопиялық объективтерді орталандыруды және оның сурет сапасын монохроматиялық тексеруді;

токарлық-арматура және бұрғылау станоктарын, бақылау-өлшеу құралын (рейсмустыв, индикаторды, микрометр) баптау ережесін;

бөлшектерді термиялық жеткеру және өңдеуді;

квалитеттер, бұдырлық параметрлерлері мен өңдеу тазалығы сыныптары жүйесін.

160. Жұмыс үлгілері:

1)10 есе үлкейтетін микрообъективтер - құрастыру;

2) проекционды объективтер - құрастыру;

3) қорамасы бұрандалы объективтер - құрастыру, юстирлеу;

4) ПДФ ас паптарының окулярлары - құрастыру, тексеру.

5) арнаулы нысандағы, күрделі көзәйнектер - құрастыру.

Параграф 3. Оптикашы-механик, 4-разряд

күрделілігі орташа оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін аралап кесу, қырнау, орталау және өңдеу жолымен 0,005-тен 0,05 мм. дейінгі дәлдікпен жеткере отырып құрастыру;

күрделі емес, бақылау-юстирлеу айлабұйымдары мен диоптрийлық трубканың жарамдылығын тексеруге арналған коллиматор тпипіндегі аспаптарды жасау;

пайдалану шартына жоғары талаптар қойылатын аспаптарды герметизациялау;

күрделілігі жоғары аспаптарды тораптары мен бөлшщектерінауыстыра отырып жөндеу.

162. Білуге тиіс:

күрделілігі жоғары бақылау-юстирлеу аппаратурасының құрылымы мен оны пайдалану ережесін; күрделі емесе бақылау-юстирлеу құрылғыларын жасау мен құрастыруды;

оптикалық аспаптар теориясы жөніндегі негізгі деректерді;

дәл өлшеу-бақылау аспаптарын (оптиметр, индикатор, оптикалық угломер, калибрлер)

163. Жұмыс үлгілері:

1) параллаксты тексеруге арналған коллиматорлар – құрастыру джәне тексеру.

2) 40 есе үлкейтетін микрообъективтер – құрастыру, юстирлеу.

3) кино түсіру объективтері - құрастыру, юстирлеу.

4) таратып бөлу аспаптарының механизмдері - құрастыру.

Параграф 4. Оптикашы-механик, 5-разряд
164. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі орташа оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін 0,001-тен 0,005 мм. дейінгі дәлдікпен жеткере отырып құрастыру;

оптикалық бөлшектерді 0,005- ден 0,01 мм жоғары дәлдікпен вальцылау және орталандыру;

әртүрлі күрделі айлабұйымдар мен бақылау-юстирлеу құрылғыларын жасау;

микрометриялық және есептеу механизмдерін құрастыру;

күрделі аспаптарды бөлшектері мен тораптарын ауыстыра отырып жөндеу.

165. Білуге тиіс:

күрделі оптикалық тораптардың, механизмдердің құқрылымын, оларды пайдалану шарттарын;

оптикалық және метал бөлшектерді 0,001 мм жоғары дәлдікпен жеткерудің әдістері мен тәсілдерін

166. Жұмыс үлгілері:

1) тік және горизонтальдік гониометрлер – монтаждау;

2) универсальды өлшеу микроскоптары - құрастыру, юстирлеу;

3) жетекші механизмдер – құрастыру;

4) оптикалық аспаптар –түпкілікті құрастыру және планетарлы қондырғыда тексеру;

5) спектральды а спаптар – құрастыру, юстирлеу.

Параграф 5. Оптикашы-механик, 6-разряд

ерекше күрделі оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін 0,001мм. дейінгі дәлдікпен жеткере отырып құрастыру;

оптикалық бөлшектерді 0,005 мм дейінгі дәлдікпен вальцылау және орталандыру.

168. Білуге тиіс:

жеке және тәхіжреие өндірісінің ерекше күрделі және сезгіш аспаптарын құқрастыруды және юстирлеуді;

оптикалық тораптар мен аспаптарды метал және оптикалық бөлшектерін 0,001мм дейінгі дәлдікпен жеткерудің және 0,005 мм дейінгі дәлдікпен вальцылау және орталандырудың тәсілдері мен әдістерін;

ерекше күрделі бақылау-өлшеу тораптары мен аспаптардың құрылымы мен оларды тексеруді.

169. Орта арнаулы білім талап етіледі.

170. Жұмыс үлгілері:

1) дальномерлер, компараторлар мен гониометрлер – құрастыру;

2) лальномер дистанциясын тексеруге арналған коллиматорлар - орнату, тексеру;

3) нивелирлер – құрастыру, тексеру.

15. Мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытушы
Параграф 1. Мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытушы, 3- разряд
171. Жұмыс сипаттамасы:

сыйымдылығы 300 л дейінгі түбінінің жігі бар және жігі жоқ, қажетті көлдемдегі кварцты стеклобрусты берілген режим бойынша балқыту;

қыздырғышты дайындау;

пешті зарядтау;

пешті босату, брусты престе престемелеу, бұйымды үрлеуге арналған қалыптарды орнату және ауыстыру;

пешті ағымдық жөндеуге қатысу.

172. Білуге тиіс:

вакуумді-компрессионды және стерженді пештердің, гидравликалық пресстің, қалыптар мен қосалқы механизмдердің құрылымын, оларды пайдалану ережесін;

кварцты шыныны қайта балқыту, балқыту және престеу процесін;

бақылау-өлшеу аспаптарын, оларды пайдалану ережесін;

вакуумді-компрессионды пештерді қайта зарядтаудың тәртібін; тельфердің құрылымы мен пайдалану ережесін.

173. Жұмыс үлгілері:

1) сыйымдылығы 300 л дейінгі шыны балқыту горшоктары – балқыту;

2) түрлі көлемдегі және нысандағы ыдыстар – балқыту;

3) кварцты стеклобрус – балқыту;

4) мөлдір емес шыныдан жасалған трубалар, ванночка-балқытпалар -балқыту.

Параграф 2. Мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытушы, 4- разряд
174. Жұмыс сипаттамасы:

сыйымдылығы 300-ден 500 л дейінгі түбінінің жігі бар және жігі жоқ, мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды берілген режим бойынша балқыту;

қондырғыны балқыттуға дайындау;

сыйымдылығы 500 л дейінгі шыны горшоктарды үрлеу;

үрленген бұйымдарды электр пешінде күйдіру.

175. Білуге тиіс:

күйдіру пешінің құрылымын және оны пайдалану ережесін; пешті бұйымдарды балқытуға және күйдіруге дайындау тәсілдерін;

мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқыту және күйдіру режимдерін ткаңдау және белгілеу ережесін;

шынының құрамын, кварцты шынының ерекшеліктерін және оның қасиеттерін;

бағдарламалы терморегулятормен жұмыс істеу ережесін және онда күйдіру режимін жүргізуді;

бағдарламалы терморегулятордың құрылымын және онда күйдіру режимін реттеу ережесін.

176. Жұмыс үлгілері

1) сыйымдылығы 300-ден 500 л дейінгі шыны балқыту горшоктары – балқыту;

2) пісірме кварц араластырғыштар - жасау.

Параграф 3. Мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытушы, 4- разряд
177. Жұмыс сипаттамасы:

сыйымдылығы 500 л жоғары түбінінің жігі бар және жігі жоқ, мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқыту, үрлеу және күйдіру;

бұйымдарды балқыту, үрлеу және күйдіру пештерін баптау;

қыздырғышты дайындау;

қондырғыны балқытуға дайындау, оны зарядтау және қондырғыны бұру, бұйымды үрлеу, күйдір және механикалық өңдеу жұмыстарына басшылық ету.

178. Білуге тиіс:

мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытуға арналған жабдықтың, балқыту және күйдіру пешінің, пневматикалық қыспаның, пештің механикалық жетегінің, токосъемниктің, бұйымды тасымалдауға арналған тельфердің және оларды кесу станогының құрылымын, оларды баптау тәсілдерін;

графитті қыздырғыштың құмның балқы тығыздығына қарсыласуына қарай бұйымды балқыту режимін түзеуді және белгілеуді;

сыйымдылығы 500 л жоғары түбінінің жігі бар және жігі жоқ, мөлдір емес кварцты шыныдан жасалатын бұйымдарды балқытудың технологиялық процесін.

16. Сусыздандырылған кварцты шыныны балқытушы

балқытушы, 3-разряд

вакуум-компрессионды пештерді, вакуум-насостар мен инертті газ беру жүйесін дайындау;

кварцты шыныны вакуум-компрессионды пештерде балқыту және қайта балқытудың технологиялық процесін біліктілігі анағұрлым жоғары балқытушының басшылығымен жүргізу.

180. Білуге тиіс:

вакуум-компрессионды пештердің, вакуум-насостардың құрылымым мен жұмыс принципін;

қысым астындағы ыдыспен жұмыс істеу ережесін;

кварцты шынының енегізгі қасиеттерін;

электронды өлшеу аспаптарының нысаны мен жұмыс приципін;

вакуум-компрессионды пештерді қайта зарядтау тәсілін.

Параграф 2. Сусыздандырылған кварцты шыныны

балқытушы, 4-разряд
181. Жұмыс сипаттамасы:

массасы 3,5 кг дейінгі кварцты шыныны вакуум-компрессионды пештерде балқыту және қайта балқытудың технологиялық процесін жүргізу;

вакуум-компрессионды пештерді қайта зарядтау және оны жұмысқа дайындау;

шыны блоктарын УВЧ- қондырғыларында балқыту;

технологиялық процес режимдерін электр өлшеу аспаптарының көрсеткіштері бойынша бақылау;

вакуум пештері мен газ жүйелерін герметизациялау жұмыстарына қатысу.

182. Білуге тиіс:

вакуум-компрессионды пештерді қайта зарядтауды, вакуум-насостарды баптауды және іске қосуды;

өлшеу аспаптарының құрылымын,оны қолдану шарттары мен ережесін;

вакуум-насосты пешке қосудың ережесі мен кезектілігін;

оптикалық шынының құрамын, кварцты шынының ерекшеліетері мен қасиеттерін;

УВЧ-қондырғысының құрылымын;

қосалқы механикзмдердің құрылымы мен пайдалану ережесін.

Параграф 3. Сусыздандырылған кварцты шыныны

балқытушы, 5-разряд
183. Жұмыс сипаттамасы:

шыныны моллирлеудің технологиялық процесін блок бетіндегі температураның біркелкі бөлініп тарауын қамтамасыз ету үшін автоматты түрлде оны реттей отырып жүргізу;

кварцты шыныны балқытуға арналған шихтаны, графитті тигельдерді, кварцты стакандарды дайындау;

графитті қалыптрады берілген мөлшермен моллирлеу;

массасы 3,5 кг жоғары кварцты шыныны вакуум-компрессионды пештерде балқыту және қайта балқытудың технологиялық процесін аспаптар бойынша бақылай отырып жүргізу;

блоктарды берілген мөлшер бойынша моллирлеу;

кварцты шыныны қорғаныс ортасы мен қысымды күрделі басқару жүйесі бар арнаулы қондырғы вакуумдерде балқыту;

вакуум-компрессионды пештерді қайта зарядтау және оны жұмысқа дайындау;

шыны блоктарын УВЧ- қондырғыларында балқыту;

технологиялық процес режимдерін электр өлшеу аспаптарының көрсеткіштері бойынша бақылау;

вакуум пештері мен газ жүйелерін герметизациялау жұмыстарына қатысу.

184. Білуге тиіс:

тигельді және стерженьді типтегі вакуум-компрессионды пештердің, бустерлі және ортадан тепкіш типті вакуум-насостардың, вакууметрдің, течеискательдердің құрылымы мен оларды пайдалану ережесін, баптау тәсілдерін;

электр өлшеу аспаптарын баптау және реттеу ережесін;

шыныны тигельді және стерженьді типтегі вакуум-компрессионды пештерде балқытудың ерекшеліктерін;

сусыздандырылған кварцты шынының құрамын;

графит маркасын және оның балқыту режимі мен шынының қасиетіне әсерін;

орындалатын жұмыс көлеміндегі электротехника негіздерін.

17. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы
Параграф 1. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы, 2-разряд
185. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныдан жасалған қарапайым бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеп жылтырату жабдығында жұқа тегістеу және жылтырату;

тегістеп жылтырату станогындағы тегістеу құралын тегістеу қабатының сапасына жалпы қателері бойынша 0,3 интерференционды сақинадан жоғары шектеумен тегістеу.

186. Білуге тиіс:

тегістеп жылтырату станогының құрылымын, оларды пайдалану ережесін;

станоктарды баптауды және құралды линейкамен, шаблонмен жылтырату процесін; бақылау-өлшеу құралы мен аспаптарының құрылымын, нысанын және қолданылуын;

оптикалық шынылардың маркасы мен сұрыптарын; абразивтік материалдардың маркировкасы мен смипаттамасын;

қолданылатын қосалқы материалдарды; шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі туралы жалпы деректерді.

187. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VI - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,5 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,06 мм дейінгі, қиық түріне 7-ден 10 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

2) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50-ден 100 мм дейінгі және до 10 мм дейінгі, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VIІI тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,5 мм дейінгі, қиық түріне 7 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

3) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар мен диаметрі 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,09 оң менискалар - VI - VII тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату.

4) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар мен диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі және 10 мм дейінгі, күрделі, диаметрі 10-нан 50 мм және 10 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,2 жоғары оң менискалар - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату.

Параграф 2. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы, 3-разряд

оптикалық шыныдан, кристаллдар мен керамикадан жасалған күрделілігі орташа бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеп жылтырату жабдығында жұқа тегістеу және жылтырату.

189. Білуге тиіс:

тегістеп жылтырату станогын баптау ережесін; оптикалық шынылардың, кристаллдар мен басқа да оптикалық материалдардың физикалық-химиялық қасиеттерін;

құралды жасаудың тәсілдері мен оларды түзеу жолдарын;

шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі туралы жалпы деректерді.

190. Жұмыс үлгілері