1 – бөлім. Жалпы ережелер

1) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05 до 0,09 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - IV - V тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,5 интерференционды 0,8-ден 1,0 сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-ден 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,5 мм дейінгі, қиық түріне 7 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

2) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50-ден 100 мм дейінгі және до 10 мм дейінгі, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4-тен 0,5 мм дейінгі, қиық түріне5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

3) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 ден 500 мм жоғары және күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50 до 100 мм и до 10 мм 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,15-тен жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VIII - IХ тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

4) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 500 мм жоғары, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 мм жоғары, жақтарының қатынасы 6 дан және мм жоғары, 10 қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 1,5 мм жоғары, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату.

5) диаметрі 10-нан 200 мм дейінгі жылтыратылған оптикалық бөлшектер – алмазды құралмен немесе абразивпен фаска салу;

6) АР, БР, БС, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 5-тен жоғары 7 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

7) АР, БР, БС, Бу типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 10 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

8) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар мен диаметрі 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,09 оң менискалар - VI - VII тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

9) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар мен диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі және 10 мм дейінгі, күрделі, диаметрі 10-нан 50 мм және 10 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,2 жоғары оң менискалар - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

10) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар мен диаметрі 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, күрделі диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,1 до 0,2 оң менискалар - VI - VII тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,5-ден 2 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7-ден 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4-тен 0,5 мм мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы, 4-разряд

оптикалық шыныдан, кристаллдар мен керамикадан жасалған күрделі бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеп жылтырату жабдығында жұқа тегістеу және жылтырату.

192. Білуге тиіс:

сызықтық, бұрыштық мөлшерлер мен оптикалық сипаттамаларды тексеруге арналған аспаптарды баптау ережесін;

оптикалық шынының түрлі маркаларын өңдеудің технологиялық ерекшеліктерін;

тазалығы мен түсін жеткеру тәсілдерін;

әртүрлы айлабұйымдардың құрылымын және оларды жасау тәсілдерін.

193. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының немесе диаметр мөлшері 10-нан 50 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,03 до 0,05 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - IІІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,6-дан 0,8 сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-ден 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,1-ден 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 3-тен 4 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

2) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50-ден 100 мм дейінгі және до 10 мм дейінгі, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4-тен 0,5 мм дейінгі, қиық түріне5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

3) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 ден 500 мм жоғары және күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50 до 100 мм и до 10 мм 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,15-тен жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VIII - IХ тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

4) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 500 мм жоғары, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 мм жоғары, жақтарының қатынасы 6 дан және мм жоғары, 10 қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 1,5 мм жоғары, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату.

5) диаметрі 10-нан 200 мм жоғары жылтыратылған оптикалық бөлшектер – алмазды құралмен немесе еркін абразивпен фаска салу;

6) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 4-тен 10 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

7) АР, БР, БСтипіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 10 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

8) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,07-ден жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 8 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

9) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,03-тен 0,05 дейінгі оң және теріс менискалар - ІІI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен 0,5 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,15 мм дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

10) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі және 10 мм дейінгі, күрделі, диаметрі 10-нан 50 мм және 10 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,02-ден 0, 05 дейінгі оң және теріс менискалар - IV - V тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0-ден 1,5 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,1-ден 0,4 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

11) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 100-ден 200 мм дейінгі, күрделі диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,2 жоғары оң және теріс менискалар - VIІІ - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5-тен 1,0- интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,5-тен 0,8 мм, қалыңдығына 0,3 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

12) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 250-ден жоғары, күрделі диаметрі 100 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,2 жоғары оң және теріс менискалар - VIІ - IХ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5-тен 1,0- интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,5 мм шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату

Параграф 4. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы, 5-разряд
194. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шынының барлық маркаларынан, кристаллдар мен керамикадан жасалған ерекше күрделі бөлшектерді жартылай автоматты және универсальді тегістеп жылтырату жабдығында жұқа тегістеу және жылтырату.

195. Білуге тиіс:

жұмсақ және қатты шыныларды, оптикалық кристалл мен керамиканы өңдеудің технологиялық ерекшеліктерін;

тегістеуші және жылтыратушы материалдарды пайдаланудың кезектілігін.

196. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының немесе диаметр мөлшері 10-нан 50 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,03 до 0,05 дейінгі оптикалық тегіс бөлшектер - IІІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,6-дан 0,8 сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-ден 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,1-ден 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 3-тен 4 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

2) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50-ден 100 мм дейінгі және до 10 мм дейінгі, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,4-тен 0,5 мм дейінгі, қиық түріне5-тен 7 минутқа дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

3) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 ден 500 мм жоғары және күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50 до 100 мм и до 10 мм 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,15-тен жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VIII - IХ тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

4) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 500 мм жоғары, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 мм жоғары, жақтарының қатынасы 6 дан және мм жоғары, 10 қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 1,5 мм жоғары, қиық түріне 10 минуттан жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

5) диаметрі 10-нан 200 мм жоғары жылтыратылған оптикалық бөлшектер – алмазды құралмен немесе еркін абразивпен фаска салу;

6) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 4-тен 10 минутқа дейінгі шектеулермен толық жасау;

7) АР, БР, БСтипіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 50-ден 150 мм және 10 мм дейінгі, 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,02 до 0,05 мм жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 10 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

8) АкР, БП, БМ типіндегі 1 және 2 шағылысу беттері бар, үлкен жағының мөлшері немесе диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі қиықшалар мен призмалар - IV - VIІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен жоғары 0,8 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,07-ден жоғары, бұрышы мен пирамидалығы 8 минуттан жоғары шектеулермен толық жасау;

9) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,03-тен 0,05 дейінгі оң және теріс менискалар - ІІI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 2,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,3-тен 0,5 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,15 мм дейінгі шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

10) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі және 10 мм дейінгі, күрделі, диаметрі 10-нан 50 мм және 10 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,02-ден 0, 05 дейінгі оң және теріс менискалар - IV - V тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0-ден 1,5 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,5-тен 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,1-ден 0,4 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату;

11) тегіс-томпақ, қос томпақты линзалар, диаметрі 250 мм жоғары, күрделі диаметрі 100 мм жоғары, қалыңдығының диаметрге қатынасы 0,2 жоғары оң және теріс менискалар - IV - VI тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,5 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,3 мм, қалыңдығына 0,05 мм жоғары шектеулермен жұқа тегістеу және жылтырату

Параграф 5. Оптикалық бөлшектерді жылтыратушы, 6-разряд

оптикалық шынының барлық маркаларынан, кристаллдар мен керамикадан жасалған эластикалық бекіту әдісімен, «жеткеру» операциясындағы даналап өңдеудің классикалық режимдерін пайдалана отырып, универсальдік тегістеу-жылтырату жабдығында универсальдік айлабұйымдарды қолданып қатты, орташа және жұқа тегістеу және жылтырату.

198. Білуге тиіс:

барлық оптикалық материалдардан жасалған күрделілігі жоғары оптикалық бөлшектердің мөлшерін өдеу мен жеткерудің оңтайлы тәсілдерін;

тегістеуші және жылтыратушы, сыдырушы және жеткеруші станоктардың барлық түрлерінің құрылымы және баптау ережесін;

өлшеу құралының барлық түрлерін.

199. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 ден 500 мм жоғары және күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 50 до 100 мм и до 10 мм 10-нан 50-ге дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,15-тен жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - VIII - IХ тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,7 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,3 мм дейінгі, қиық түріне 30 секундтан жоғары шектеулермен қатты, орташа және жұқа тегістеу және жылтырату;

2) үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 500 мм жоғары, күрделі, үлкен жағының немесе диаметрі мөлшері 100 мм жоғары, жақтарының қатынасы 6 дан және мм жоғары, 10 қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,05-тен 0,15 жоғары оптикалық тегіс бөлшектер - V - VII тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,7 до 1,0 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 1,0 сақинадан жоғары, қалыңдығына 1,5 мм жоғары, қиық түріне 30 секундқа дейінгі шектеулермен қатты, орташа және жұқа тегістеу және жылтырату;

3) беті сфериялық және асфериялық, диаметрі 100-ден 250 мм және диаметр қосындысы 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,1-ден 0,2 дейінгі немесе радиус қисықтығы диаметріне 1-ден 1,2 барлық түрдегі линзалар - І тазалық сыныбы бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 1 см 0,05 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,1 сақинаға дейінгі, қалыңдығына 0,1 мм дейінгі шектеулермен қатты, орташа және жұқа тегістеу және жылтырату;

4) беті сфериялық және асфериялық, барлық түрдегі линзалар, диаметрі 100 мм-ден жоғары және диаметр қосындысы 50-ден 100 мм және 10 мм дейінгі, қалыңдығының диаметрге немесе үлкен жағына қатынасы 0,2 жоғары( немесе радиус қисықтығы диаметріне 1,2 жоғары сынама шынылар - І - IІ тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,2 интерференционды сақинадан жоғары, жергілікті қателері бойынша 0,1 сақинадан жоғары, қалыңдығына 0,01 мм жоғары шектеулермен қатты, орташа және жұқа тегістеу және жылтырату;

5) үлкен жағының мөлшері 100 мм жоғары, күрделі үлкен жағының мөлшері 50 мм және 10 мм дейінгі барлық түрдегі қиықшалар мен призмалар - I - І тазалық сыныптары бойынша: жалпы қателері бойынша 1 см үстіңгі бетінің сапасына 0,8-ден жоғары 1,0 интерференционды сақинаға дейінгі, жергілікті қателері бойынша 0,5 сақинаға дейінгі, сызықтық мөлшеріне 0,1 мм дейінгі, бұрышы мен пирамидалығы 30 секундқа дейінгі шектеулермен толық жасау.

18. Оптикалық шыны мен кристалдардан жасалған

бұйымдарды престеуші

бұйымдарды престеуші, 2-разряд

оптикалық шыны, в фторид кристалл мен хлоридтер кесінділерін пешке салу және оларды жануына қарай жылжыту;

кесінділерді жұмыс тақтасына беру немесе оларды біліктілігі анағұрлым жоғары престеушінің көрсетуі бойынша беру механизмінің табанына салу және одан алу;

беруші механизмді реттеу;

шикізат шынысын тигельге тиеу,тигельді пешке орнатушыны массасын дротқа немесе автоматты престерде ағынға айналдыру;

ббіліктілігі анағұрлым жоғары престеушінің басшылығымен пеш пен престі жөндеуге қатысу.

201. Білуге тиіс:

пештер мен пресстердің нысаны мен жұмыс принципін;

шыныны пештің немесе беру механизмінің табанына салу ережесін;

оптикалық шыны мен кристаллдың сұрпын, маркасы мен негізгі қасиеттерін;

шынының әртүрлі сұрыптарын жұмсарту температурасын.

202. Жұмыс үлгісі:

1). дайындамалар – қалың күйдіру.

Параграф 2. Оптикалық шыны мен кристалдардан жасалған

бұйымдарды престеуші, 3-разряд
203. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыны, фторид кристалы мен хлоридтердің барлық маркаларынан жасалған дөңгелек дайындамаларды (линзаларды, дискілерді) метал прес-қалыптарда немесе пневматикалық престе престеу;

пешті, престі жұмысқа дайындау және оларды баптау;

пештің температуралық режимін реттеу;

престеу процесінде престемелердің мөлшерін бақылау;

пеш пен престі жөндеуге қатысу.

204. Білуге тиіс:

пештер мен пресстердің құрылымын;

оптикалық шыны мен фторидтер мен хлорид кристалының механикалық және физикалық қасиеттерін;

әртүрлі шыны маркаларын престеу мен күйдірудің температуралық режимін, дайындаманы қалыпта ұстаудың ұзақтығын;

дайындамалар мен престелген бұйымлдарға қойылатын техникалық шарттарды;

штангенциркульді, шаблондарды, радиусомерді, щуптар мен индикаторлы толлщиномердің нысанын және оны қолдану шарттарын. сұрпын, маркасы мен негізгі шыныны пештің немесе беру механизмінің табанына салу ережесін.

205. Жұмыс үлгісі:

1) барлық көлемдегі және салмақтағы дискілер мен линзалар – престеу;

2) диаметрі 120 мм дейінгі фторид және хлорид кристалдары – престеу.

Параграф 3. Оптикалық шыны мен кристалдардан жасалған

бұйымдарды престеуші, 4-разряд
206. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыны, кристалдардан жасалған призмалар мен пластиналарды метал және гранитті прес-қалыптардағы аяқ немесе пневматикалық престе престеу;

линзалар мен дискілерді белгіленген технологиялық режим бойынша автоматты престе престеу;

қалыптарды бақылау;

қалыптың жарамдылығын анықтау үшін сынама престеме мөлшерін бақылау;

прес-қалыпты іріктеу және преске орнату;

қызмет көрсететін пештерді баптау.

207. Білуге тиіс:

пресс-қалыптардың құрылымын; пеш пен престің сипаттық ақауларын және оларды жою тәсілдерін;

прес-қалыпты сызба бойынша шектеулерді ескере отырып іріктеу және орнату ережесін және қалыпты престеуге дайындаудың тәртібін;

термобу мен бағдарламалық реттеуіштің құрылымын;

шыны қайнату негізін;

шыны массасының оптикалық бұйымдар престеуге жарамдылығын айыру тәсілдерін.

208. Жұмыс үлгісі.

1) диаметрі 120 мм дейінгі фторид және хлорид кристалдары – престеу.

2) барлық салмақ мөлшеріндегі, көлемдегі және салмақтағы дискілер мен линзалар – престеу.

Параграф 4. Оптикалық шыны мен кристалдардан жасалған

бұйымдарды престеуші, 5-разряд
209. Жұмыс сипаттамасы:

бұрыштары 45 градусқа дейінгі, қырының саны 5 жоғары және негізіндегі фаскалары 2 мм. дейінгі күрделі призмаларды аяқ немесе пневматикалық престе престеу;

кристалдан жасалған күрделі дайындамаларды престеу;

призмалар мен пластиналардың автоматты престе престеу;

шыны массасын штабикке немесе таспаға шығару;

тәжірибелік және экспериментальдық престемелерді орындау;

автоматты престеудің барлық технологиялық параметрлерін реттеу.

210. Білуге тиіс:

прес-қалып жасалатын металл маркаларын, олардың қасиеттері мен престелетін бөлшектер сапасына әсерін;

престеудің технологиялық процесін автоматты реттейтін бақылау-өлшеу аспаптарының сипаттамасын;

пневмоавтоматика жүйесінің құрылымын; шыныны қыздыру дәрежесін;

кварцты шынының қасиетін және оның нысанын.

211. Жұмыс үлгілері:

1) кристалдан жасалған күрделі дайындамалар – престеу;

2) алты қырлы призмалар – престеу.

19. Оптикалық керамиканы престеуші

ұнтақ тәрізді фтор, күкірт, теллур, қорғасын мен басқа да элементтер қоспасынан жасалған оптикалық керамиканы 250 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық орнатылған нихромды қыздырғышы бар престерде біліктілігі анағұрлым жоғары престеушінің басшылығымен престеу;

прес-қалыптарды тазалау, оған қорғаныс жабынын жағу;

ұнтақты прес-қалыпқа салу, алдын ала престеу және прес-қалыпты пешке қою;

прес пешті вакуум жүйесіне қосу, вакуумдеу, қыздыру, ыстық престеу, суыту;

қысымды, температураны, вакуумды өлшеу аспаптарын қадағалау,

технологиялық журналды жүргізу;

пресс пен пешті жөндеуге қатысу.

213. Білуге тиіс:

250 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық орнатылған нихромды қыздырғышы бар престің, прес-қалыптардың нысаны мен жұмыс принципін;

пресспештер мен пресс-қаплыпты құрастыру тәртібін;

қысымды, температураны, вакуумды өлшеу тәсілдерін;

пешті вакуум жүйесіне қосу тәртібін;

қолданылатын ұнтақтардың атауы мен нысанын.

214. Жұмыс үлгілері:

1) цинк сульфидінен және престеу температурасы бойынша бойынша басқа да ұқсас материалдан жасалған диаметрі 60 мм, биіктігі 8 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, еркін суыту;

2) фторлы магний мен престеу температурасы бойынша бойынша басқа да ұқсас материалдан жасалған диаметрі 100 мм, биіктігі 15 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, еркін суыту.

Параграф 2. Оптикалық керамиканы престеуші, 3-разряд

ұнтақ тәрізді фтор, күкірт, селен, теллур, қорғасын мен басқа да элементтер қоспасынан жасалған оптикалық керамиканы 250 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық орнатылған нихромды және графитті қыздырғышы бар преспештерде престеу;

пешті прес етіп монтаждау;

прес пешті шаңторғышпен тазалау, бензинмен жуу, вакуумды тығыздауыштарды сүрту;

вакуум желісін қарау және іске қосу;

бустерлі насостарды қосу;

престің бос жүрісін тексеру;

вакуумді насостарды жөндеуге қатысу.

216. Білуге тиіс:

250 тс дейінгі қуаты бар нихромды және графитті қыздырғышы бар престің, ыстыққа төзімді прес-қалыптардың құрылымын;

вакуумді жабдықты іске қосудың кезектілігін;

қолданылатын ұнтақтардың негізгі қасиеттерін;

прес-қалып жасалатын материалдың маркаларын;

электр-бақылау аспаптарының, қысымды, температура мен вакуумді өлшеу құралдарының жұмыс принципін;

бустерлің насостардың жұмыс принципін.

217. Жұмыс үлгілері:

1) цинк сульфидінен және престеу температурасы бойынша басқа да ұқсас материалдан жасалған диаметрі 100 мм, биіктігі 15 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, еркін суыту;

2) фторлы магний мен престеу температурасы бойынша басқа да ұқсас материалдан жасалған диаметрі 120 мм, биіктігі 15 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, еркін суыту;

3) диаметрі 70 мм, қалыңдығы 10мм дейінгі жартылай сфериялық дайындамалар – ыстық престеу және берілген температура бойынша престемелеу.

Параграф 3. Оптикалық керамиканы престеуші, 4-разряд

ұнтақ тәрізді фтор, күкірт, селен, теллур, қорғасын мен басқа да элементтер қоспасынан жасалған оптикалық керамиканы 250-ден 500 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық орнатылған нихромды және графитті қыздырғышы бар преспештерде престеу;

престің жұмыс қысымын, престемелеу және престеу уақытын белгілеу;

пештің қысу торабын іріктеу;

бустерлік, форвакуумдық, диффузиондық насостардағы майды кептіру;

прес-қалыптың саңылауларын ыңғайлау;

технологиялық процес талаптарына сәйкес реттеу аспаптарына жұмыс режимін беру;

престелген бұйымдарды күйдіру;

вакуумді пештердің ағынын анықтау және жою.

219. Білуге тиіс:

500 тс дейінгі қуаты бар перстердің, бустерлік, форвакуумдық, диффузиондық насостардыңғ құрылымын;

престелетін ұнтақтарға орай прес-қалып материалын іріктеу шарттарын;

ұнтақ маркаларын, олардың химиялық және физикалық қасиеттерін; қысым мен вакуумді өлшеу аспаптарымен жұмыс істеу ерекшеліктерін.

220. Жұмыс үлгісі:

1) престеу температурасы әртүрлі материалдан жасалған диаметрі 180 мм, биіктігі 20 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, күйдіру.

Параграф 4. Оптикалық керамиканы престеуші, 5-разряд

ұнтақ тәрізді фтор, күкірт, селен, теллур, қорғасын мен басқа да элементтер қоспасынан жасалған оптикалық керамиканы 500-ден 1800 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық престерде орнатылған, оммдық және индукцион қыздырғышы бар преспештерде престеу;

қысымы 1 х 10(-4) мм рт.ст. вакуумде немесе арнаулы газды ортада ыстық престеу;

престелген бұйымдарды жұқа күйдіру.

222. Білуге тиіс:

1800 тс дейінгі қуаты бар гидравликалық престердің құрылымы мен кинематикалық сызбасын;

ТПЧ индукторларының құрылымын, жоғары жиіліктегі токпен қыздыру ерекшеліктерін; метаолдың құрылымдық өзгеруін және оның престелетін бұйымның сапасына әсерін;

гельді ағын іздеуіштің құрылымын;

ОСТ-тарға сәйкесм оптикалық керамика қасиеттерін.

223. Жұмыс үлгісі:

1) престеу температурасы әртүрлі материалдан жасалған диаметрі 220 мм, қалыңдығы 20 мм дейінгі дискілер – ыстық престеу, күйдіру;

2) диаметрі 160 мм, қалыңдығы 20 мм дейінгі жартылай сфериялық дайындамалар – ыстық престеу және берілген температура бойынша престемелеу, күйдіру.

Параграф 5. Оптикалық керамиканы престеуші, 6-разряд
224. Жұмыс сипаттамасы:

ұнтақ тәрізді фтор, күкірт, селен, теллур, қорғасын мен басқа да элементтер қоспасынан жасалған оптикалық керамиканы экспериментальдық прес-пештерде немесе 1800 тс жоғары қуаты бар гидравликалық престерде орнатылған көп позициялы жартылай автоматты қондырғыларда, вибростенділерді қолдана отырып престеу.

225. Білуге тиіс:

1800 тс жоғары қуаты бар гидравликалық престердің, қолданылатын вибростенділер мен жабдықтың құрылымы мен конструктивтік ерекшеліктерін;

ТПЧ индукторларының құрылымын, жоғары жиіліктегі токпен қыздыру ерекшеліктерін;

прес ұнтақтардың және прес-қалып жасалатын материалдардың ұлғаю коэффициенттерін;

жекелеген технологиялық операциялардың бұйымның сапасына әсерін.

226. Жұмыс үлгісі:

1) престеу температурасы әртүрлі материалдан жасалған диаметрі 220 мм, қалыңдығы 20 мм жоғары дискілер – ыстық престеу, престемелеу, күйдіру;

2) диаметрі 160 мм, қалыңдығы 20 мм жоғары жартылай сфериялық дайындамалар – ыстық престеу және берілген температура бойынша престемелеу, күйдіру.

20. Оптикалық желімдерді жасаушы

майқарағай сағызы мен карбинолдан оптикалық желімді технологиялық кезектілігі мен бальзам және бальзамин типіндегі оптикалық желімді өңдеу режимін сақтай отырып жасау;

вакуумді қондырғын құрастыру;

оны бастапқы материалмен толтыру және тасымалдау;

оптикалық желімнің тазалығын лупаның көмегімен бақылау;

пробиркаларды дайындау (жуу, зарарсыздандыру, кептіру, сақтау),

желімді пробиркааларға құю.

228. Білуге тиіс:

бальзам мен бальзамин алуға арналған қондырғының схемасын, құрастыру және бөлшектеу тәртібін;

желім жасаудың температуралық және вакуумдік режимдерін;

сағыз бен карбинолды тазалау тәсілдерін;

сағыз бен карбинолдың, дайындалатын желімнің қасиеттерін және оларды сақтаудың тәртібін.

Параграф 2. Оптикалық желімдерді жасаушы, 3-разряд
229. Жұмыс сипаттамасы:

карбинолдан немесе ЭД-20 эпоксидті шайырдан оптикалық желімді технологиялық кезектілігі мен ОК-5 0оптикалық желімінің, бальзамин-М және акрилді желімнің өңдеу режимін сақтай отырып жасау;

оптикалық желім құрамаларын дайындау;

бензоил қышқылын қайта кристалдау және полимерлеу процестерін жүргізу,

оптикалық желімнің тұтқырлығын Митчел вискозиметрі бойынша бақылау.

230. Білуге тиіс:

бальзам мен бальзамин алуға арналған қондырғының схемасын, құрастыру және бөлшектеу тәртібін;

желім жасаудың температуралық және вакуумдік режимдерін;

олардың компоненттерін айдау ерекшеліктерін; жасалатын желімге арналған техникалық шарттарды;

вискозиметрдің құрылымын, оны пайдалану ережесін. .

ЭД-20 и К-40 эпоксидті шайырынан оптикалық желімді технологиялық кезектілігі мен ОК-72Ф, ОК-72ФТ5 және жасау күрделілігі бойынша басқа да ұқсас оптикалық желімнің өңдеу режимін сақтай отырып жасау;

газ тектес азаттың көмегімен бастапқы материалдарды тазарту;

оптикалық желімнің қаттылығын пенетрометрмен анықтау және Аббе рефрактометрінде сыну көрсеткішін анықтау.

232. Білуге тиіс:

әртүрлі желімдеуші заттарды жасауға арналған аппараттар мен қондырғылардың схемасын, құрылымын, құрастыру және бөлшектеу тәртібін;

сынап манометрін дайындауды; әртүрлі желімдерді жасаудың температуралық және вакуумді режимдерін;

қолданылатын шикізат материалдарының қасиеттері мен сұрыптарын;

әртүрлі желімдеуші заттардың сыныптамасын және оларға арналған техникалық шарттарды;

пайдаланылатын газдардың химиялық және физикалық қасиеттерін;

пенетрометр мен рефрактометрдің құрылымын және оны пайдалану ережесін.

21. Оптикалық бөлшектерді жуушы

барлық көлемдегі және тазалық сыныбындағыжылтыратылған және тегістелген оптикалық бөлшектер мен желімдеу корпустарын лактан, гипс пен басқа да ластан түрлі еріткіштері бар ванналарда қолмен жуу;

көлемі мен қалыбы жағынан әртүрлі бөлшектреді салуға арналған айлабұйымдарды іріктеу;

еріткіштер мен қоспаларды технологиялық процеске және рецептураға сәйкес жасау;

толтырылған тор – айлабұйымдарды еріткіштері бар ванналарға орнату;

қоспаны құю және технологиялық процеске сәйкес ауыстыру;

оптикалық бөлшектердің жуылуын қадағалау;

оптикалық бөлшектердің жуылғаннан кейін сүрту және тараға салу.

234. Білуге тиіс:

оптикалық шыны маркасын; оптикалық бөлшектермен жұмыс істеу ережесін;

шайырдың, лактың, гипс пен басқа да ластардың қасиеттерін;

қолданылатын еріткіштердің қасиеттерін;

қоспалардың құрамын және олармен жұмыс істеу ережесін;

оптикалық бөлшектер мен желімдеу корпустарын жуудың оңтайлы режимдерін;

еріткіштер мен қоспаларды, майлықтарды іріктеуді;

қолданылатын еріткіштер мен қоспаларға қарай жуу тәсілдерін.

Параграф 2. Оптикалық бөлшекетрді жуушы, 3-разряд
235. Жұмыс сипаттамасы:

барлық көлемдегі және тазалық сыныбындағы жылтыратылған және тегістелген оптикалық бөлшектер мен желімдеу корпустарын механикалық жуу машиналарында және ультрадыбыстық қонлырғыларда жуу;

оптикалық бөлшектерді торлы айлабұйымдарға салу және торларды жуу машиналарында қою;

машиналарда және ультрадыбыстық қонлырғыларда жууға арналған қажетті еріткіштер мен қоспаларды таңдау;

жуу машиналары мен ультрадыбыстық қондырғылардың жұмысын қадағалау және берілген редимдерін ұстау;

жуу машиналарының ванналарындаағы қоспаның температурасын белгілейтін қыздыру құрылғылары мен аспаптарын бақылау және реттеу;

бөлшектрді ультрадыбыстық қондырғыларда жуғаннан кейін майсыздандыру;

жуу машиналары мен ультрадыбыстық қондырғыларға қоспаны құю және ауыстыру.

236. Білуге тиіс:

механикалық жуу машиналары мен ультрадыбыстық қонлырғылардың құрылымы мен жұмысын;

оптикалық бөлшектерді салу мен алудың, қоспаны құю мен ауыстырудың тәртібін;

жуу машиналары мен ультрадыбыстық қонлырғылардың оңтайлы жұмыс режимдерін белгілеуді;

оптикалық бөлшектердің жуылу сапасын бақылау.

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерді жуушы, 4-разряд

барлық көлемдегі және тазалық сыныбындағы жылтыратылған және тегістелген, шыны мен кристалдардан жасалған, ылғалды атмосфера мен дақтандырушы агенттерге тұрақсыз оптикалық бөлшектерді, құрамаларды қолмен, механикалық жуу машиналарында және ультрадыбыстық қонлырғыларда жуу;

қызмет көрсететені жабдықты баптау.

238. Білуге тиіс:

механикалық жуу машиналары мен ультрадыбыстық қонлырғыларды баптауды;

химиялық тұрақтылық топтары бойынша шыны маркаларын;

ылғалды атмосфера мен дақтандырушы агенттерге тұрақсыз оптикалық бөлшектерді жууға арналған еріткіштердің құрамын, қасиеттерін;

үстіңгі қабатты белсенді сұйық көмегімен ультрадыбыстық тазалау процесінің физикалық-химиялық мәнін.

22. Оптикалық шыны мен кристаллдарды бөлшектеуші
Параграф 1. Оптикалық шыны мен кристаллдарды

бөлшектеуші, 2-разряд

фторидтер мен хлоридтер кристалдарын дәнекерлеу тегістіктері бойынша массасы 1 кг. дейінгі дайындамаларға бөлектеу және жару;

шыны салынған горшоктарды құлату;

шыныны горшок сынығынан сұрыптау;

оптикалық шыныны блоктар мен горшок шынысын жарғаннан кейін кесек шамасына қарай іріктеу және жәшіктерге салу;

бақылау және оптикалық константты анықтау үшін шыны сынықтарын іріктеу.

240. Білуге тиіс:

оптикалық шыны маркаларын, оны таңбалауды және қасиеттерін;

құлататын шыны салынған горшокті орнату ережесін; горшокты құлату тәсілдерін;

оптикалық шыны мен кристаллдарды сұрыптау және жару ережесін;

горшокты құлату, шыны мен кристаллдарды жару процесінде қолдланылатын құралдар мен айлабұйымдарды;

таразы өлшеу жабдығының түрлерін.

Параграф 2. Оптикалық шыны мен кристаллдарды

бөлшектеуші, 3-разряд

фторидтер мен хлоридтер кристалдарын дәнекерлеу тегістіктері бойынша массасы 1 кг-нан 3 кг. дейінгі дайындамаларға бөлектеу және жару;

кристал үлгілерін жарық өткізуін тексеруге дайындау;

блоктар мен горшок шынысы кесектерін массасы 10 кг. дейінгі дайындамаларға жару;

шынының ақауын (тасты, ірі көбікті, шамот және басқа да солғын материалдар). анықтау және жою;

оптикалық шынының күю сапасын бағалау.

242. Білуге тиіс:

оптикалық шыны мен кристал дайындамаларына қойылатын техникалық талаптарды;

кристаллография туралы негізгі деректерді; көбік және ақаулық санаттарын;

ойма, кетік, көбік, тас және басқа да жол беолілетін шектеулер мен ақауларды;

жару престерінің құрылымы мен жұмыс принципін;

көтеру-тасымалдау және блокты шыныны қозғау айлабұйымдарының нысаны мен қолданулы шарттарын;

шынының күю сапасын бағалау әдістерін.

Параграф 3. Оптикалық шыны мен кристаллдарды

бөлшектеуші, 4-разряд
243. Жұмыс сипаттамасы:

фторидтер мен хлоридтер кристалдарын массасы 3 кг. жоғары дайындамаларға бөлектеу және жару;

кристал үлгілерін жарық өткізуін тексеруге дайындау;

блоктар мен горшок шынысы кесектерін массасы 10 кг. дейінгі дайындамаларға жару. ОТК бракқа шығарған дайындамаларды, басқа да дайындамаларды көбіктілік санатын ескере отырып берілген салмаққа дейін жеткере отырып қайта жару.

244. Білуге тиіс:

жару пресін баптауды; жылтыратылған блокты шыныны белгі қою және жару ережесі мен жолдарын.

23. Оптикалық шыныны кесуші
Параграф 1. Оптикалық шыныны кесуші, 1-разряд
245. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныны белгі бойынша үлкен жағының көлемі 100 мм дейін, сызық мөлшеріне 0,5 мм жоғары шектеумен біліктілігі анағұрлым жоғары кесушінің басшылығымен кесу.

246. Білуге тиіс:

оптикалық шынының негізгі қасиеттерін; кесуде қолданылатын станоктар мен кесуші құралдың түрлерін; қарапайым бақылау-өлшеу аспабының нысаны мен қолдану шарттарын.

Параграф 2. Оптикалық шыныны кесуші, 2-разряд
247. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныны белгі бойынша үлкен жағының көлемі 100 мм жоғары, сызық мөлшеріне 0,5 мм жоғары шектеумен үлкен жағының көлемі 10 мм дейін және 50 мм жоғары, сызық мөлшеріне 0,5 мм жоғары призмалар мен қиықшалар дайындамаларына кесу.

248. Білуге тиіс:

бір типтес кесу станоктарының құрылымын;

кесуші құралдың маркировкасын; қарапайым айлабұйымдардың нысаны мен қолдану шарттарын;

әртүрлі маркадағы оптикалық шыныны кесу режимдерін;

оптикалық шыныға белгі салу ережесін;

жол берілетін шектеулер туралы негізгі деректерді.

Параграф 3. Оптикалық шыныны кесуші, 3-разряд
249. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныны белгі бойынша үлкен жағының көлемі 100 мм дейінгі, сызық мөлшеріне 0,5 мм және бұрышына 1° дейінгі, шектеулермен үлкен жағының көлемі 10 мм -ден және 50 мм дейінгі, сызық мөлшеріне 0,5 мм дейінгі призмалар мен қиықшалар дайындамаларына белгі салу және кесу.

250. Білуге тиіс:

түрлі типтегі кесу станоктарының құрылымын;

кесуші құралдың маркировкасын; қарапайым айлабұйымдардың нысаны мен қолдану шарттарын;

оптикалық шыны мен кристалдардың маркаларын, физикалық қасиеттерін және кесу режимдерін.

Параграф 4. Оптикалық шыныны кесуші, 4-разряд
251. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық шыныны белгі бойынша үлкен жағының көлемі 100 мм жоғары, сызық мөлшеріне 0,5 мм дейінгі, шектеулермен үлкен жағының көлемі 10 мм дейін және 50 мм жоғары, сызық мөлшеріне 0,5 мм дейінгі призмалар мен қиықшалар дайындамаларына белгі салу және кесу.

252. Білуге тиіс:

кесуге жарақтандырылған жылтырату станоктарының құрылымын;

кесуші құралдың маркировкасын;

қарапайым айлабұйымдардың нысаны мен қолдану шарттарын;

оптикалық шыны мен кристалдардың маркаларын, физикалық қасиеттерін және кесу режимдерін.

24. Оптикалық бөлшектерді бұрғылаушы

тегіс оптикалық бөлшектерде қатты балқымалы ұшты немесе тегіс алмаз бұрғымен жалпы нысандағы жаңартылған бұрғылау станоктарында кондуктор, шаблон, тірек, белгі бойынша тереңдігі 2 диаметр бұрғығы дейінгі өтпе саңылауды 12 - 16 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

блоктар мен пластиналардан нормаланбаған шектеумен түрлі көлемдегі бағаналарды сақиналы алмаз бұрғымен бұрғылап алу;

бөлшекті станок үстеліндегі орнатпа айлабұйымда тексерусіз орнату.

254. Білуге тиіс:

бұрғылау станоктарының құрылымын, олардың маңызды тораптары мен бөліктерінің атауы мен нысанын;

оптикалық шынының сыныптамасы жөніндегі негізгі деректерді;

анағұрлым кең тараған айлабұйымдардың (кондуктор, шаблон, тірек) және бақылау-өлшеу құралының (штангенциркуль, глубиномер, өлшеу линейкасы, пробка) нысаны мен қолданылуын;

бұрғылау кезінде қолданылатын кесу құралының атауы мен түрін;

бөлшек пен құралды орнату және тексеру ережесін;

қолданылатын жағар-суыту сұйықтарының нысаны мен қасиеттерін;

шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі туралы жалпы деректерді.

Параграф 2. Оптикалық бөлшектерді бұрғылаушы, 3-разряд

тегіс оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғығы дейінгі өтпе саңылауды 5 - 11 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау; 2 диаметр бұрғыдан жоғары өтпе саңылауды 12 - 16 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

сфериялық, параболикалық және қымбат тұратын оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғығы дейінгі өтпе саңылауды 12 - 16 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

вертикальді және радиальді бұрғылау, вертикальді-фрезер станоктарында сегментті сақиналы алмаз бұрғымен дискілерді кесіп алу;

бөлшектерді станок үстелінде орнатпа-қыспалы айлабұйымдарды қолдана отырып тексерумен орнату.

256. Білуге тиіс:

оптикалық бөлшектердіғылау кезінде қолданылатын бұрғылау және вертикальді-фрезер станоктарының құрылымын, олардың маңызды тораптары мен бөліктерінің атауы мен нысанын; өңделетін шынының атауы мен маркировкасын;

бөлшек пен құралды орнату және тексеру ережесін;

қолданылатын жағар-суыту сұйықтарының нысаны мен қасиеттерін; шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесін.

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерді бұрғылаушы, 4-разряд

тегіс оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғығы дейінгі әртүрлі өтпе саңылау бұрышымен 5 - 11 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

2 диаметр бұрғыдан жабық, баспалдақты саңылауды 5 - 11 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау. және 2 диаметрден жоғары бұрғыдан жабық, баспалдақты саңылауды 12 - 16 квалитеттер бойынша бұрғылау;

сфериялық, параболикалық және қымбат тұратын оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғыға дейінгі өтпе саңылау бұрышымен 12 - 16 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

саңылауларды 10 - 12 квалитеттер бойынша ультрадыбыстық станоктарда тігу;

бөлшектерді орнату тақтасын, призмаларды, планшайбалар мен басқа да арнаулы универсальді айлабұйымдарды қолдана отырып тексерумен бірнеше тегістікте орнату және бекіту;

станокты берілген бұрғылау режиміне баптау.

258. Білуге тиіс:

түрлі типтегі қызмет көрсететін станоктарды бұрғылау дәлдігіне баптау, тексеру ережесін; универсальді және арнаулы айлабұйымдардың құрылымы мен қолдану ережесін;

бақылау-өлшеу аспаптарын (микрометрді, индикаторды, микрометриялық глубиномерді) қолдану ережесін; кесуші құралдардың құрылымы мен пайдалану ережесін, нысанын, тозуын және жарамдылығын тексеру әдістерін;

өңдеудің технологиялық кезектілігін және кесу режимдерін айқындауды.

Параграф 4. Оптикалық бөлшектерді бұрғылаушы, 5-разряд

тегіс оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғығы дейінгі әртүрлі өтпе саңылау бұрышымен 5 - 11 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау; 2 диаметр бұрғыдан жабық, баспалдақты саңылауды 5 - 11 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау. және 2 диаметрден жоғары бұрғыдан жабық, баспалдақты саңылауды 5 - 11 квалитеттер бойынша бұрғылау;

сфериялық, параболикалық және қымбат тұратын оптикалық бөлшектерде тереңдігі 2 диаметр бұрғыға дейінгі өтпе саңылау бұрышымен 12 - 16 квалитеттер бойынша тегістікке перпендикуляр бұрғылау;

саңылауларды 5 - 6 квалитеттер бойынша ультрадыбыстық станоктарда тігу;

әртүрлі конфигурациядағы бөлшектерді құрамалы бекітпемен орнату, индикатордың, оптикалық және басқа да есептеу жүйесінің көмегімен тексеру.

260. Білуге тиіс:

оптикалық бөлшектреді бұрғылау кезінде қолданылатын барлық типтегі станоктардың құрылымын, кинематикалық схемасын, дәлдігін тексеру ережесін, олардың негізгі тораптарының құрылымын;

әртүрлі күрделі универсальді және арнаулы қондырғылық айлабұйымдарды пайдалану ережесін, олардың конструктивтік ерекшеліктерін;

саңылауды бұрғылау және тігу, дискілерді кесіп алу, бағаналарды бұрғылау және оны тігу кезінде қолданылатын кесу құралдарының барлық түрлерін жеткеруді және орнатуды;

микрометрлердің, микрометриялық глубиномерлердің, оптикалық есептеу жүйесі бар аспаптардың, басқа да күрделі бақылау-өлшеу құралы мен аспаптарының құрылымын.

25. Оптикалық бөлшшектерді желімдеуші
Параграф 1. Оптикалық бөлшшектерді желімдеуші, 2-разряд
261. Жұмыс сипаттамасы:

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,02 мм. жоғары орталандыру шектеуімен бальзаммен, бальзаминмен немесе басқа да желімдермен желімдеу;

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60-тан 150 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,1 мм. жоғары орталандыру шектеуімен желімдеу;

тегіс бөлшектерді спектрдің ультракүлгін саласына арналған мөлдір желіммен желімдеу;

құрғақ коллодион және поливинилді спирт қабатындағы шкалалар мен торларды колларголмен IV - V тазалық сыныбымен желімдеу.

262. Білуге тиіс:

оптикалық бөлшектермен жұмыс істеу ережесін: оптикалық шынының физикалық-химиялық қасиеттерін;

бөлшектреді желімдеу алдында өңдеудің жолдары мен кезектілігін; тегіс оптикалық бөлшектерді скобамен желімдеу тәсілдерін;

бөлшектерді қыздырудың температуралық режимін; желімдеуші материалдардың сұрыптарын, маркалары мен сақтау режимдерін;

желімделген бөлшектреді қоюға арналған үстелмен тақтаны нивелирлеу тәсілдерін;

бракқа шығарылған құрамаларды желімінен айыру тәсілдерін.

Параграф 2. Оптикалық бөлшшектерді желімдеуші, 3-разряд

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,005-тен 0,02 мм. дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60-тан 150 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,01-ден 0,1 мм дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен бальзаммен, бальзаминмен немесе басқа да желімдермен желімдеу;

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі 3-линзаны немесе линзалар мен призмаларды 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен желімдеу;

торлар мен призмаларды I - II тазалық сыныбымен желімдеу;

радиусының диаметрге қатынасы 0,7 жоғары линзаларды желімдеу;

поляроидді және желатинді жарық сүзгілерін желімдеу;

кюветті оправаға жапсыру;

құрғақ коллодион және поливинилді спирт қабатындағы шкалалар мен торларды колларголмен III - IV тазалық сыныбымен желімдеу.

264. Білуге тиіс:

желімдеу кезінде бөлшектерді орталаныруға арналған аспаптардың құрылымы мен баптауын;

орталандыру сақиналарын іріктеуді;

тақтаның температура режимінің, кептіру мерзімі мен желімдейтін материалды таңдаудың шыны маркасы мен бөлшектердің көлеміне тәуелділігін;

электр плитасы мен термостаттың жұмыс принципін;

орталандыруға арналған шектеулерді;

бақылау-өлшеу аспаптарының нысаны мен шарттарын.
Параграф 3. Оптикалық бөлшшектерді желімдеуші, 4-разряд
265. Жұмыс сипаттамасы:

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,005-тен 0,02 мм. дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60-тан 150 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,01-ден 0,1 мм дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен бальзаммен, бальзаминмен немесе басқа да желімдермен желімдеу;

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі 3-линзаны немесе линзалар мен призмаларды 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен желімдеу;

радиусының диаметрге қатынасы 0,7 жоғары линзаларды желімдеу;

поляроидті және желатинді жарық сүзгілерін желімдеу;

кюветті оправаға жапсыру. 200 мм жоғары теріс фокусты немесе ұзын фокусты қос линзалы блоктарды желімдеу;

жарық бөлгіш жабыны бар (күмістелген, алтындаған, алюминирленген және) призмаларды аспаппен дәне микроскоппен юстирлей отырып жапсыру;

радиусының диаметрге қатынасы 0,5-тен 0,7 дейінгі линзаларды желімдеу;

құрғақ коллодион және поливинилді спирт қабатындағы шкалалар мен торларды колларголмен І - III тазалық сыныбымен желімдеу.

266. Білуге тиіс:

күрделі құрамаларды жапсырудың тәртібі мен түрлерін;

күрделі құрамаларды орталандыруға арналған айлабұйымдарыдң құрылымы мен іріктеу принципін;

желімдеудің тазалығына арналған техникалық шарттарды;

бақылау-юстирлеу аспаптарының жұмыс принципі мен баптауын.

Параграф 4. Оптикалық бөлшшектерді желімдеуші, 5-разряд
267. Жұмыс сипаттамасы:

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 нан 60 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,005-тен 0,02 мм. дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60-тан 150 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,01-ден 0,1 мм дейінгі орталандыру шектеуімен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 10 мм дейінгі оптикалық бөлшектерді 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен бальзаммен, бальзаминмен немесе басқа да желімдермен желімдеу. 3 және одан да көп бөлшектерден тұратын призмалы блоктарды желімдеу;

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 60 мм дейінгі 3-4 бөлшектен тұратын линзаларды немесе линзалар мен призмаларды 0,02 мм дейінгі орталандыру шектеуімен желімдеу;

торлар мен призмаларды I - II тазалық сыныбымен желімдеу;

радиусының диаметрге қатынасы 0,5 дейінгі линзаларды желімдеу;

интерференционды жарық сүзгілері мен бөлшектерді көп қабатты жабындармен желімдеу;

құрғақ коллодион және поливинилді спирт қабатындағы шкалалар мен торларды колларголмен 0_10 - 0_40 тазалық сыныбымен желімдеу.

268. Білуге тиіс:

желімдеуді сезгіш жарықтандырушы және қорғану жабындарының қасиеттерін;

желімлдейтін материалдың дозасы және тұтқырлығын іріктеуді;

ірі габаритті оптиканы желімдеу ерекшеліктерін; микроскоптың құрылымы мен баптауын;

микроскопқа айлабұйымдарды іріктеу тәртібін;

лимбалардың аумақ бойынша қабатының тазалығыныа арналған техникалық шарттарды.

26. Кюветті жентектеуші

цилиндрлі кюветтерді жентектеу;

желімделетін бөлшектерді тазарту, желімдеуші пастаны жұқа қабатпен жағу және ыстыққа төзімді айлабұйыммен бекіту;

жентектелетін қабатты пастаның қалдығынан тазарту және муфельді пеште жентектеу.

270. Білуге тиіс:

оптикалық бөлшектермен жұмыс істеу ережесін;

оптикалық шынының физикалық-химиялық қасиеттерін;

кюветтерді желімдеудің жолдары мен кезектілігін.

Параграф 2. Кюветті жентектеуші, 3-разряд
271. Жұмыс сипаттамасы:

үлкен жағының көлемі 10-нан 100 мм дейінгі, қабырғаларының қалыңдығы 3 мм жоғары тік бұрышты кюветтерді жұмыс аумағында V - VII тазалық сыныптарын және қабырға арасында 0,03 мм жоғары қиықшаны қамтамасыз ете отырып жнетектеу;

электр пеште жентектелетін кюветті бекіту үшін ыстыққа төзімді болаттан жасалған бектпе айлабұйымдарын іріктеу;

муфельді пештің жұмысын бақылау және реттеу;

желімдеуші пастаны дайындау.

272. Білуге тиіс:

муфельлі пештердің құрылымын; тік бұрышты кюветтерді желімдеудің тәртібін;

бөлшектреді жентектеудің температуралық режимі мен жентеутеу уақытының шынының маркасына, кювет көлеміне, желімдеуші пастаның құрамына тәуелділігін;

желімдеуші пастаны жасау тәсілдерін және оның қасиеттерін.

Параграф 3. Кюветті жентектеуші, 3-разряд

үлкен жағының көлемі 10-дейін және 100 мм жоғары, қабырғаларының қалыңдығы 3 мм дейінгі тік бұрышты кюветтерді жұмыс аумағында II - IV тазалық сыныптарын және қабырға арасында 0,03 мм дейінгі қиықшаны қамтамасыз ете отырып жентектеу;

кювет бетінің тазалығын, мөлшерін және жентектелетін қабаттың сапасын бақылау.

274. Білуге тиіс:

әртүрлі нысандағы және көлемдегі кюветтерді желімдеу мен жентектеудің тәртібі мен түрлерін;

жентектеу мен аспаптардың дәлдігін тексеруге арналған, муфельді пештің жұмысын бақылайтын бақылау-өлшеу құралын баптауды;

кювет бетінің тазалығын, мөлшерін және жентектелетін қабаттың сапасын бақылау әдістерін.

27. Оптикалық бөлшектерді фрезерлеуші

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм дейінгі қарапайым оптикалық бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,5 мм астам шектеумен, диаметрі 100 мм дейінгі болкатрға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,2 мм астам шектеумен горизонтальдік, вертикальдік және көшіріп басу станоктарында алмазды фрездермен немесе абразивтік құралмен фрезерлеу және дөңгелектеу, сондай-ақ арнаулы станоктар мен универсальді жабдықта фрезерлеу және дөңгелектеу;

бөлшектерді тексеруі күрделі емес айлабұйымдарға біліктілігі анағұрлым жоғары фрезерлеушінің басшылығымен орнату.

276. Білуге тиіс:

бір типті фрезер станоктарының құрылымы мен жұмыс принципін; фрездің, абразивті айналманың түрлері мен маркировкасын, атауын, нысаны мен қолдану шарттарын;

бақылау-өлшеу аспаптарының құрылымын, нысаны мен пайдалану ережесін;

өңделетін материалдардың маркировкасын, атауы мен негізгі қасиеттерін;

салқындатушы сұйықтар мен майлардың нысаны мен қасиеттерін;

шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі туралы негізгі деректерді.

277. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 34 мм линзалар – радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,5 мм астам шектеумен фрезерлеу;

2) диаметрі 80 мм блокқа жапсырылған линзалар - радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,5 мм астам шектеумен фрезерлеу.

Параграф 2. Оптикалық бөлшектерді фрезерлеуші, 2-разряд

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм дейінгі оптикалық бөлшектер мен күрделілігі орташа дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,1- 0,5 мм жоғары астам шектеумен, диаметрі 100 мм жоғары блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,5 мм жоғары шектеумен, диаметрі 100 мм дейінгі блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,1 - 0,2 мм дейінгі шектеумен, диаметрі 100 мм жоғары блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,2 мм жоғары шектеумен, горизонтальдік, вертикальдік және көшіріп басу станоктарында алмазды фрездермен немесе абразивтік құралмен фрезерлеу және дөңгелектеу, сондай-ақ арнаулы станоктар мен универсальді жабдықта фрезерлеу және дөңгелектеу;

керпештің, паздардың, арналардың тік бұрышты және радиусты сыртқы әрі ішкі қабаттарын сызықтық мөлшеріне 0,5 мм жоғары және бұрыштарына 1 минуттан жоғары, 3 базалық мөлшерге дейінгі бақылаумен фрезерлеу.

279. Білуге тиіс:

әртүрлі типтегі фрезер станоктарының құрылымын, станоктарды басқару және баптау ережесін;

кең тараған универсальді айлабұйымдарды қолдануды;

оптикалық шынының атауы мен негізгі физикалық-химиялық қасиеттерін;

кесу құралының маркировкасын, нысаны мен оны қолдану шарттарын; шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі.

280. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 25 мм линзалар – радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,3 мм астам шектеумен фрезерлеу;

2) диаметрі 80 мм блокқа жапсырылған линзалар - радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,15 мм астам шектеумен фрезерлеу.

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерді фрезерлеуші, 4-разряд

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм дейінгі күрделі оптикалық бөлшектерді ортасы бойынша қалыңдығына 0,1 мм дейінгі шектеумен, үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм жоғары блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 01-ден 0,5 мм дейінгі шектеумен, диаметрі 100 мм дейінгі блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,1 мм дейінгі шектеумен, диаметрі 100 мм жоғары блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,1-ден 0,2 мм дейінгі шектеумен горизонтальдік, вертикальдік және көшіріп басу станоктарында алмазды фрездермен немесе абразивтік құралмен фрезерлеу және дөңгелектеу;

диаметрі 200 мм асфериялық линзаларды ортасы бойынша қалыңдығына 0,1 мм жоғары шектеумен фрезерлеу;

айналардың, шағылғыштардың, пластиналар мен призмалардың құлағы мен паздарын сызық мөлшеріне 0,05 мм дейінгі, ортасы бойынша қалыңдығына 0,1 мм жоғары шектеумен фрезерлеу.

282. Білуге тиіс:

барлық жүйедегі фрезер станоктарын баптау ережесін;

олардың дәлдігін тексеру ережесін;оптикалық шынының сипаттамасы мен қасиеттерін;

өңдеудің оңтайлы режимін таңдауды;

алмаз фрездерді анағұрлым тиімді пайдалану әдістерін, айлабұйымдардың дәлдігін тексеру ережесін;

бөлшектердің қисықтығы мен қалыңдығын бақылау нүктелері бойынша анықтауды.

283. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 1340 мм дискілер – тегістігі бойынша қалыңдығына 0,2 мм. шектеумен фрезерлеу

2) диаметрі 24 мм линзалар - радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,05 мм астам шектеумен фрезерлеу.

Параграф 4. Оптикалық бөлшектерді фрезерлеуші, 5-разряд

үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 100 мм жоғары аса күрделі оптикалық бөлшектер мен дайындамаларды, диаметрі 200 мм дейінгі асфериялық линзаларды, диаметрі 100 мм жоғары блоктарға жапсырылған бөлшектер мен дайындамаларды ортасы бойынша қалыңдығына 01 мм дейінгі шектеумен фрезерлеу;

диаметрі 200 мм жоғары асфериялық линзаларды, қисықтық радиусының диаметрге қатынасы 0,5-тен жоғары линзаларды фрезерлеу;

кристалдардан (кварцтан, фторлы литийден, шпаттан және тағы бас) жасалған оптикалық бөлшектерді фрезерлеу. Өңдеуге және өлшеуге қиын жерлері бар күрделі конфигурациялы бөлшектердің сыртқы және ішкі беттерін фрезерлеу. Сфериялық және асфериялық беттердегі паздарды, скостарды, арналарды, түрлі қалыптағы саңылауларды фрезерлеу. Бір тегістікте және қиылысатын тегістіктердегі көп қатарлы фрезерлеу.

285. Білуге тиіс:

барлық жүйедегі станоктардың құрылымын, олардың дәлдігін тексеру ережесін; әртүрлі айлабұйымдардың құрылымын, оларды жасау тәсілдерін;

кристалдардың түрлері мен сипатын, оларды сыртқы түрі бойынша анықтауды;

өңделетін кристаға қарай құралды және оңтайлы өңдеу режимін таңдауды;

индикатор құрылғыларының көмегімен айлабұйымдарда бөлшектердің дәл белгілері мен орталандыруды.

286. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 150 мм дискілер – радиус қисығымен ортасы бойынша қалыңдығына 0,05 мм астам шектеумен фрезерлеу;

2) цилиндрлі көп қырлы бөлшектер - 20 қырын әр бұрышты жасаудың дәлдігі шектеуін сақтай отырып фрезерлеу.

28. Оптикалық бөлшектерді орталандырушы
Параграф 1. Оптикалық бөлшектерді орталандырушы, 2-разряд
287. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық аспаптардың, телескопиялық жүйелердің, фото- және проекциондық аппаратураның линзаларын алмазды тегістеуші айналмалармен автоматты орталандырушы станоктардағы өздігінен орталандырушы патронда диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі блик бойынша, 0,06 мм шектеулі децентрировкамен, диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі блик бойынша 0,09 мм. жоғары шектеулі децентрировкамен орталандыру;

линзаны берілген диаметршге дейін 10 квалитет бойынша дөңгелектеу;

жұмыс режимін белгілеу және таңдау, дөңгелектеуден кейін алмазды шәшкемен станокта түрлі көлемдегі қорғаныс фаскаларын салу;

бөлшектерді оптикалық осінің шпиндельдің айналма осімен үйлесуін тексере отырып орнату;

құралды түзеу.

288. Білуге тиіс:

қарапайым орталандыру және фасетирлеу станоктарының құрылымын және оларды басқаруды; линзаларды орталандыру және фасетирлеу тәсілдерін;

дөңгелектеру және фасетирлеу кезінде қолданылатын алмазды тегістеуші құралдар туралы негізгі деректерді және олардың маркировкасын;

қарапайым бақылау-өлшеу құралының атауын, нысаны мен қолдапну шарттарын;

оптикалық шыны сыныптамасы жөніндегі негізгі деректерді;

жағар-суыту сұйықтарын қолдануды;желімдеуші шайырдың қасиеттерін, сұрыптары мен маркаларын; шектеулер, квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесі туралы негізгі деректерді.

Параграф 2. Оптикалық бөлшектерді орталандырушы, 3-разряд

оптикалық аспаптардың, телескопиялық жүйелердің, фото- және проекциондық аппаратураның линзаларын алмазды тегістеуші айналмалармен түрлі үлгідегі орталандырушы станоктардағы өздігінен орталандырушы патронда, сондай-ақ линзаларды желімдей отырып, осьтерін диаметрі 10-нан 50 мм жоғары блик бойынша, 0,03-тен 0,06 мм дейінгі шектеулі децентрировкамен, диаметрі 10 мм дейінгі блик бойынша 0,04 мм. жоғары және диаметрі 50-ден жоғары 100 мм дейінгі блик бойынша 0,04 мм. жоғары 0,09 мм дейінгі шектеулі децентрировкамен орталандыру, сондай-ақ ұзын фокусты бөлшектерді диаметрге фокустық қашықтығының 6-с 0,04 мм. дейінгі децентрировкамен орталандыру;

линзаны берілген диаметрге дейін 8 квалитет бойынша дөңгелектеу.

290. Білуге тиіс:

орталандыру және фасетирлеу станоктарының құрылымын; қарапайым орталандыру станоктарын баптау мен патрондарды берілген орталандыру дәлдігімен кесу ережесін;

дөңгелектеру және фасетирлеу кезінде қолданылатын алмазды тегістеуші құралдар туралы негізгі деректерді және олардың негізгі сипаттамаларын;

линзаны орталандыру мен дөңгелектеудің дәлдігіне әсер етуші негізгі факторларды;

оптикалық шынының атауы мен маркировкасын;

күрделі бақылау-өлшеу құралының нысаны мен қолдану ережесін;

суппортты берілген бұрышқа орнату ережесін;

қолданылатын жағар-суыту сұйықтары мен желімдей шайырының негізгі компоненттерін;

квалитеттер мен өңдеудің бұдырлығы мен тазалығы параметрлері жүйесін.

Параграф 3. Оптикалық бөлшектерді орталандырушы, 4-разряд

күрделілігі жоғары оптикалық аспаптардың, телескопиялық жүйелердің, фото- және проекциондық аппаратураның линзаларын алмазды тегістеуші айналмалармен түрлі үлгідегі орталандырушы станоктардағы өздігінен орталандырушы патронда, сондай-ақ линзаларды желімдей отырып, осьтерін диаметрі 10-нан 50 мм дейінгі блик бойынша, 0,005-тен 0,03 мм дейінгі шектеулі децентрировкамен, диаметрі 10 мм дейінгі және диаметрі 50-ден жоғары 100 мм дейінгі блик бойынша 0,02-ден 0,04 мм. жоғары шектеулі децентрировкамен орталандыру, асфериялық бөлшектреді индикатор бойынша, ортасы ауытқыған бөлшектерді аспаппен және ұзын фокусты бөлшектерді диметрге фокустық арақатынасы 6-дано 10 дейінгі, диаметр 100 мм жоғары бөлшектерді 0,04 шектеулі орталандырумен орталандыру.

292. Білуге тиіс:

әртүрлі типтегі орталандыру және фасетирлеу станоктарының құрылымын;

оларды баптау тәсілдері мен ережесін;

патрондарды берілген орталандыру дәлдігіне қайрау ережесін;

шыны маркасына, өңделетін линзалардың көлеміне және дөңгелектеу дәлдігіне қарай алмаз айналмаларды қатығы мен бұдырлығы бойынша іріктеуді;

күрделі бақылау-өлшеу құралының құрылымын.

Параграф 4. Оптикалық бөлшектерді орталандырушы, 5-разряд
293. Жұмыс сипаттамасы:

микроскопия мен түрлі дәл оптикалық аспаптардың, аппаратура мен күрделілігі жоғары жүйелердің сфериялық және acфериялық линазаларын алмазды тегістеуші айналмалармен түрлі үлгідегі орталандырушы станоктарда диаметрі 10-нан 50 мм жоғары, 0,005 мм дейінгі шектеулі децентрировкамен орталандыру;

күрделі конфигурациялы бөлшектреді саңылауларын тегістеп жылтырата отырып және түрлі скостары мен арналарын фрезерлей отырып, сондай-ақ диаметрі 100 мм жоғары линзаларды, асфериялық бөлшектерді индикатор бойынша, ортасы ауытқыған бөлшектерді аспаппен және ұзын фокусты бөлшектерді диметрге фокустық арақатынасы 10 жоғары, 0,04 шектеулі орталандырумен орталандыру;

диаметрі 50-ден 100 мм дейінгі және 10 мм дейінгі бөлшектерді 0,02 мм дейінгі шектеулі децентрировкамен орталандыру;

линзаларды берілген диаметрге дейін 5 квалитет бойынша дөңгелектеу.

294. Білуге тиіс:

әртүрлі типтегі және үлгідегі орталандыру станоктарының құрылымын; кинематикалық схемасын, дәлдігін тексеруді тәсілдері мен ережесін;

орталандыру кезінде қолданылатын алмазды тегістеу құралдарының қалпына келтіру, жеткеру және орнату ережесін;

бөлшектерді берілген бұрыш бойынша фрезерлеу кезінде суппорттың бұрылу бұрышын есептеуді;

күрделі бақылау-өлшеу аспаптары мен құралын баптау мен реттеу ережесін;

құралдың бұдырлығы мен бөлшектің өңдеу тазалығына қарай дөңгелектеу режимінің негізгі параметрлерін таңдауды;

күрделі конструктивтік фаскаларды фасонды алмаз тегістеуші айналмамен арнаулы бапталған станоктарда бір мезгілде дөңгелеутей отырып, сондай-ақ бөлшекті немесе алмаз айналманы ауыстыра отырып, берілген жарық диаметрін сақтап 5-13 квалиттеттер бойынша жүргізуді.

29. Оптиканы тазалаушы
Параграф 1. Оптиканы тазалаушы, 1-разряд
295. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық-механикалық аспаптар мен құрылғыларға орнатылатын қарапайым оптикалық бөлшектерді тазалау;

мақта тампондарды дайындау, оларды тазалаушы қоспамен сулау, оптикалық бөлшек беттерінен ластарды кетіру;

оправалар мен оптикалық бөлшектерді орнататын жерлерді майсыздандыру;

оптикалық бөлшектердің тазартылған бетінде шаңның, жіптің, май дақтарының болмауын көзбен бақылау.

296. Білуге тиіс:

оптикалық бөлшектердің типтерін;

оптикалық бөлшектермен жұмыс істеу ережесін;

жекелеген оптикалық және механикалық бөлшектерді тазалау тәсілдерін;

тазалау үшін қолданылатын құралдардың нысаны мен тізбесін;

қолданылатын материалдардың нысаны мен қасиеттерін;

оптикалық бөлшектерді өңдеудің тазалығы мен дәлдігі туралы деректерді.

297. Жұмыс үлгілері:

1) диаметрі 10-нан жоғары 60 мм дейінгі VI сынып тазалығындағы бірлік линзадар – тазарту және оправаға орнату;

2) үлкен жағының көлемі 10-нан жоғары 60 мм дейінгі VI сынып тазалығындағы бірлік линзадар – тазарту;

3) үлкен жағының көлемі немесе диаметрі 300 мм дейінгі VI сынып тазалығындағы қорғаныс шынысы, жарық сүзгілері - тазарту.

Параграф 2. Оптиканы тазалаушы, 2-разряд
298. Жұмыс сипаттамасы:

оптикалық-механикалық аспаптар мен құрылғыларға орнатылатын күрделілігі орташа оптикалық бөлшектерді тазалау;

жабыны мен жарықтандырушы пленкасы бар тазалауға төзімді оптикалық бөлшектер мен құрамаларды тазарту;

оптикалық бөлшектерді жабын салуға тазарту;

оптикалық бөлшектерді аспаптардан алу және оларды тазартқаннан кейін аспаптарға орнату;

оптиканы тазартуға және майсыздандыруға арналған қоспаларды жасау;

оптикалық бөлшектердің тазартылған бетінде шаңның, жіптің, май дақтарының болмауын бақылау.

299. Білуге тиіс:

жабыны мен жарықтандырушы пленкасы бар тазалауға төзімді оптикалық бөлшектер мен құрамаларды тазартудың тәсілдері мен ерекшеліктерін;

оптикалық бөлшектерді аспаптардан алу және оларды орнатудың тәртібін;

тазалау үшін қолданылатын құралдардың нысаны мен тізбесін; қолданылатын материалдардың нысаны мен қасиеттерін;

оптикалық шынының кең тараған маркалары мен олардың қсиеттерін; оптикалық бөлектердің ластануы мен ақауының түрлерін;

оптикалық бөлшектердің тазалығы мен дәлдігі туралы негізгі деректерді.

300. Жұмыс үлгілері