1 билет Математика тарихы мен методологиясы пәні мақсаты және міндеті
билет Математика дамуының екінші кезеңі
жүктеу/скачать 183.79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Қазақстандық математикалық логика мектебін қалаушылар: А.Д.Тайманов, А.С.Жұмаділдаев туралы.
| 18 билет
Математика дамуының екінші кезеңі. Екінші кезең математиканың өз алдына дербес теория, ғылым болып тууы, қалыптасу кезеңі. Мұнда, көбінесе, сандар, скамярлық шамалар және қарапайым геометриялық фигуралар қарастырылды. Математика зерттейтін шамалар (ұзындық, аудан, көлем т.б.) тұрақты болып келді. Осы уақыттарда арефметика, геометрия, алгебра, тригонометрия және математикалық анализдің кейбір элементтері пайда болып, айрықша теория пән ретінде қалыптасты. Математика сауда саласында жер өлшеуде, астрономияда, архитектурада қолданыла бастады. Бұл кезең тұрақты шамалар математикасы, элементтер матиматикасы кезеңі деп те аталады. Ол екі мың жылға жуық мерзімге созылып, шамамен 17 ғасырда аяқталды. . 2. Қазақстандық математикалық логика мектебін қалаушылар: А.Д.Тайманов, А.С.Жұмаділдаев туралы. Асан Дабсұлы Тайманов 1917 жылы 25 қазанда Батыс Қазақстан облысының Орда ауданында дүниеге келген. Бірқатар математикалық пәндер бойынша іргелі нәтижелер алған КСРО-ның жетекші математиктерінің бірі, ҚазССР ҒА академигі А.Д. Тайманов Қазақстанда заманауи математикалық логиканың ең жемісті бөлімдерінің бірі болып табылатын модельдер теориясы бойынша мектеп құрды. Қазіргі Қазақстанда бұл мектептің болуы қазақстандықтар үшін маңызды құбылыс, олардың әлемнің жан-жақты ғылыми мәдениетіне терең бойлағанын айғақтайды. Асан Дабсұлы қиын, бірақ бақытты ғұмыр кешті. Кеңес өкіметінің замандасы өзінің Кеңестік Отанымен бірге оның тарихында көптеген келеңсіз оқиғаларды бастан кешірді, сонымен бірге өзінің жемісті шығармашылық және ізденіс жолында оңды оқиғаларды белсенді түрде жасай отырып, оған жеке рухани күш пен еңбекті жұмсады. Оның тағдыры – талантты да мақсатты адамның қандай биіктерге жете алатынының жарқын мысалы. 1938 жылы Асан Тайманов А.С. Пушкин атындағы Орал мемлекеттік педагогикалық институтын бітіргеннен кейін В. И. Ленин атындағы Мәскеу мемлекеттік педагогикалық институтының күндізгі аспирантурасына түсті, мұнда оған көрнекті ғалым, педагог, КСРО Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі А.Я.Хинчин үлкен әсер етті. Тайманов аспирантурада оқып жүргенде А.А.Ляпунов, Л.В.Келдыш, П.С.Александров, В.В.Степанов, М.В.Бебутов, т.б. сияқты көрнекті ғалымдардың ғылыми семинарларына қатысты. Қазақстандық көрнекті математик, физика-математика ғылымдарының докторы, топология, математикалық логика және модельдер теориясы саласындағы белгілі маман Асан Дабсұлы Тайманов Ниццада өткен математика бойынша халықаралық конгрестерде Кеңес Одағы атынан өкілдік етті; ғылымның логикасы, әдіснамасы және философиясы бойынша – Ганноверде; модель теориясы бойынша бірқатар халықаралық конференцияларға қатысты; математикалық логика бойынша барлық дерлік бүкілодақтық конференциялардың ұйымдастыру комитетінің мүшесі болды. А.Д.Тайманов кеңестік математика ғылымын шетелде насихаттауға көп күш жұмсады. 1973 жылдан 1984 жылға дейін үш рет шетел университеттерінде дәріс оқыды. Асан Дабсұлы қиялы, бейнелі геометриялық ойлауы тамаша ұстаз болды. Ең қиын және түсініксіз математикалық теорияларда ол күш пен уақытты аямай, негізгі бейне мен ұтымды ядро іздеді, содан кейін аудиторияның назарын аударатын бүкіл теория анық болды. Академик Тайманов пен оның дарынды шәкірттерінің ғылыми еңбектерінің арқасында қазақстандық математика ғылымы әлемге әйгілі болды. Ғылымда биік белестерді бағындырған көрнекті ғалымның өмірі мен қызметі үлкен құрметке лайық және Қазақстанның жас ұрпағы үшін ғана емес, әлемнің барлық елдерінің жастары үшін үлгі-өнеге. Асан Дабсұлы Тайманов 1990 жылы 1 ақпанда қайтыс болды. Асқар Серқұлұлы Жұмаділдаев (25 ақпан 1956 жылы, Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Шиелі кенті) – белгілі қазақстандық ғалым және қоғам қайраткері, физика-математика ғылымдарының докторы (1988), профессор (1990), Қазақстан ҰҒА-ның академигі, 12-шақырылған Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің және 13-шақырылған Қазақстан Республикасы Жоғары Кеңесінің депутаты. Асқар Жұмаділдаев 1956 жылы Қызылорда облысындағы Шиелі қыстағында дүниеге келген. Асқар Жұмаділдаевтың арғы атасы Шоң өңірге белгілі адам болған. Шоңның Сырдария өзенінің бойындағы Көтентоғай жерде үлкен үйі болған екен және болыс қызметін атқарған. Күштеп ұжымдастыру кезінде Шоңның ұрпақтары құғын-сүргінге ұшырайды да, барлық мүлкі кәмескеленеді. Асқардың атасы Жұмаділдә бала-шағасын алып, Өзбекстанға қашуға мәжбүр болады. Жұмаділдә және оның жанұясы күн көру үшін түрлі қара жұмыстар жасауға тура келеді. Кейінрек Сталин қайтыс болғаннан кейін Жұмаділдә Қызылорда облысына қайтып келеді. Алайда, Жұмаділдәның Өзбекстанда туған немерелерінің барлығының ғұмыры қысқа болады. Қазақстанға қайтып келгеннен кейін туған алғашқы немересі Асқар Жұмаділдаев екен. Қазақтың дәстүріне сәйкес, Жұмаділдә Асқарды өзінің бауырына басып алады. Асқар Жұмаділдаев 1962 жылы №299 темiржол төртжылдық бастауыш мектебiне, 1966-69 жылдары №45 Октябрьдiң 14 жылдығы атындағы қазақ орта мектебiнде білім алады. Кейінрек 1970-72 жылдары Алматыдағы №56 Сатпаев атындағы физика-математика мектеп-интернатында оқыды. Кейiн физика-математика кластары негiзiнде жаңа мектеп ғимараты салынып, Республикалық физика-математика мектебi болып қайта құрылды. Мектепте жүргенiнде талай қалалық, республикалық және бүкiлодақтық физика-математикаға қатысты жарыстарға қатысып, талай рет жүлдегер атанды.[1] Еңбек жолы 1980 – 90 жылдары Математика және механика институтында (қазіргі Математика институты) кіші, аға, жетекші ғылым қызметкер болды. 1990 жылдан сол институтта алгебра лабораториясының меңгерушісі. Жұмаділдаевтің негізгі ғылым-зерттеу еңбектері Ли алгебрасының когомология теориясына арналған. Ол оң сипаттамалы Ли алгебрасының когомологиялары мен деформацияларын және олардың қолдануын зерттеген. Векторлық өріс алгебрасының бөлшектенбейтін кеңеюін есептеген. Ассоциативті емес алгебраның тепе-теңдіктерін тапты. Ол – 12-сайланған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің депутаты болды.[2] 3. Ежелгі Мысыр тәсілімен 14 х18 көбейту керек. жүктеу/скачать 183.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|