1 билет Математика тарихы мен методологиясы пәні мақсаты және міндеті
билет XVII ғасырдағы математика ерекшелігі
жүктеу/скачать 183.79 Kb.
|
| 25 билет
XVII ғасырдағы математика ерекшелігі. XVII ғасырда ежелгі тарих немесе орта ғасырлар дәуіріндегі тек қана таза математикамен шұғылданушы оқымыстылар өте сирек кездеседі. Мұның негізгі себебі қайта өрлеу заманынан бастап ғалымдар практикалық, техникалық мазмұндағы есептерге баса назар аудара бастайды, бұған ең әуелі мемлекеттің өзі мұқтаж болады. Ғылым мен ғалымның әлеуметтік функциясы өзгерді. Мұның математикаға да тікелей қатысы болды. Бұл кезеңде математика ұғымының өзі кеңейіп, математика деген сөз арқылы көптеген, бір-біріне тығыз байланысты пәндер жиынын түсінеті. Көптеген көрнекілікті ғалым-математиктер әрі инженер және конструктор немесе техникалық мәселелерді шешуге көмектесуші кольсултанттар қызметін атқарған. Стевин гидротехникамен, Тарталья баллистикамен. Кардано механизмдер теориясымен айналысқан, Кеплер, Галилей, Гюйгенс, Ньютон көру трубаларын жасаумен шұғылданған, Гюйгенс болса, замандастарының айтуы бойынша, айтулы сағат шебері болған: Паскель мен Лейбниц ең бірінші арифмометрді ойлап тапқандар санатында болды. Бұл әрекеттерінде ғалымдар шеберлермен, қолөнершілермен қоян-қолтық қатынас жасаған. Жаңа заманның математиктері әмбебеп, шетінен механик, физик, астроном, тіпті философ болған. Бірақ негізгі бағытты ретінде бір немесе екі ғылымның басын ұстаған. Мұндай әмбебептық қасиет физикалық, математикалық, философиялық, кейде конструкторлық ойдың шоғырлауына тереңдей түсуіне әкелген. Мұның айқын мысалы Декаттық, Ньютон мен Лейбництің, Гюйгенстің еңбектерінен көрінеді. Мәселен Гюйгенс өте дәл жүретін маятникті сағат жасау үшін математикамен механикада жаңа ұғымдар мен әдістер табуға тиіс болады және ол табылған жаңалықтар тек сағат мәселесінің алқымында ғана қалып қоймай одан үлкен физика математикалық теорияға айналады. Мысалы, циклоида сызығының теориясы осылай шыққан. ХVІІ ғасырда математиканың даму түрі де өзгеріске ұшырайды. Жеке дара университеттердегі оқымысты математиктер немесе дарынды таланттардың орнына ғылыми ұйымдар мен қоғамдар пайда болады. 1662 жылы Англияда қазір ғылым академиясы атағын алған Лондондық королдік қоғам, 1666 жыл. Париж ғылым академиясы ұйымдасады. Міне осылай біртіндеп мемлекет қамқорлығына алынған, ,ылымның қиын проблемаларын шешуге мұрат еткен ғалымдардың коллективтік жемісті еңбек түрі болып табылатын ғылыми мекемелер мен қоғамдар дәуірі басталады. Оқымыстылардың өзара хат арқылы пікір алысуы, там-тұмдаған аз дана мен шығарылған кітаптар ғылыми қарым-қатынасты қанағаттандыра алмай, енді мезгілдік ғылыми басылымдар пайда бола бастайды. 1965 жылы Лонданда «Философиялық еңбектер», 1682 жыл. Лейпцигте «Ғалымдар еңбектері» («Acta Erudotorun») журналдары шыға бастады. ХVІІ ғасырдың аяғындағы математика арифметикамен алгебрадан, геометриямен тригонометриядан тұрды. Олар негізінен тұрақты шамаларды қарастырды; дегенмен, алгебралық есептеулерде айнымалы параметрлерде кездесетін қарапайым функциялар ұшырасатын сарқу әдісіндегі текке көшу идеяларында осыған қосуға болады, бірақ олар жөнді дамытылмай қалтарыс қалып отырған. ХVІІ ғасырда математикалық зерттеулер кеңінен қанат жайып бірнеше математикалық, жаңа ғылымдар пайда болады. Олар: анолитикалық геометрия, проективтік геометрия, ықтималдық теориясы, ең негізгісі, шексіз аздар анализі еді. Ал кейінгі шексіз аздар есептеу ғылымының бір өзінің дербес пәндер дәрежесіне дейін көтерілген шексіз қатарлар, жай дифференциялдық теңдеулер теорияларының бастамалары өсіп, өркен жайды. Осылар мен қатар алгебра мен тригонометрия бойынша да зерттеу жұмыстары толамастамады, лоорифмдер пайда болды, жуық есептеулердің сан түрлі әдістері дүриеге келді: Сан теориясының кейбір қиын есептері шешілді. Қазіргі машиналық математиканың түп төркіні болып саналатын арифмометрлер және осыған қатысы бар логорифімдік сызғыш осы ХVІІ ғасырда пайда болды. Сонымен, бір ғасырдың өзінде-ақ математикаға бұрын өткен ХV ғасырға бергісіз көптеген жаңа ұғымдар мен әдістер келіп қосылады. Ол тек кейін ХVІІ ғасырда ғана Эйлер мен Логранж зерттеулерінің арқасында нағыз ғылымға айналды. Ол ықтималдық теориясы мен Я.Бернулин еңбектерінде жемістерін бере бастаған еді. Осы ғылымдар шоғының ішінде арасы бүкіл математикалық жаратылыстану берісі таза математиканың болашақ дамуына революциялық өзгеріс енгізген екі саланы айрықша айтпасқа болмайды. Олар: анолитикалық геометрия мен шексіз аздарды есептеу. Декарт мен Ферма еңдектерінде негізгі қаланған анолитикалық геометрия мен Ньютен мен Лейбниц кемеліне келтірілген. Математикалық анализ математика ғылымында шын мәнінде революция жасады. . жүктеу/скачать 183.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|