1 бөлім. Мамандық бағдар берудің психологиялық негіздері

Нұсқау классикалық вариантта қарапайым түрде беріледі. Зерттеушіге тік Бағытталған қағаздың А4 ақ парағына адамның суретін салу ұсынылады, ал бүдан кейін сондай басқа параққа бөлек - жаңбыр астындағы адамның суретін салуды тапсырады.

Екі суретті салыстыру адамның стресстік қолайсыз (жағымсыз) жағдайда ол қиындық кезінде не сезінетіндігін анықтауға мүмкіндік береді.

Тестілеу кезінде салынған суретті бақылау маңызды және зерттеушінің барлық айтқандарына назар аудару керек. Көбірек сенімді мәлімет алу үшін зерттелінушіге қосымша сұхбат жүргізу керек.

Суреттерді интерпретациялау кезінде келесі мәліметтерге көңіл бөлу керек. Интепретацияда ұсыныстарға сүйене отырып, логикалық көзқараспен барлық арнайы датальдарды талдауға көшуге болады.

«Жаңбыр астындағы адам» суретін «Адам» суретімен салыстырғанда көптеген айырмашылықтарды айқандауға болады.

Экспозиция қалай өзгергенін қарау маңызды. Сонымен, мысалы, егер адам күтіп тұрғандай бейнеленсе, онда бүл өмірдің қиын жағдайларынан кету тенденциясымен байланысты, қиындықтан қашумен де байланысты болуы мүмкін (мысалы, әсіресе, егер адамның бейнесі құс ұшатын биіктіктен бақыланғандай бейнеленсе).

Жаңбыр астындағы адам кескіні парақтың жоғарғы жағына жылжу жағдайында зерттеулушінің әрекеттен қашу бейімділігі, сонымен қатар қорғаныс механизмдерінің бар екендігі айтылады.

Кескіннің көлемінің ұлғаюын кейде жасөспірімдерде кездеседі. Олар көбірек күшті және өздеріне сенімді болғандығын білдіреді.

Кескіннің кішіреюі зерттелуші өзін қорғау мен жақтаушылықты қажет еткенді танытады, өзінің өміріндегі жауапкершілікті басқа адамдарға көшіруді көздейді. Кішкентай кескіндеулерді салатын бала әдетте өзінің сезімін көрсетуге ұялады және адамдармен өзара қарым-қатынасы кезінде кейбір кедергілер мен көпшілік тенденцияларына ие болады. Олар стресс нәтижесінде депрессиялық жағдайға душар болатындығын сездіреді.

Егер де Жаңбыр астындағы адам суретінде кескіндерді бейнелеу кезінде дененің қандай да бір бөлігі (аяқ, қол, құлақ, көз) салынбаса, онда бұл қорғаныс механизмдерінің өзгешеліктерін және эго реакциясының көріну ерекшеліктерін көрсетеді.

Киімнің болмауы мінез-құлықтың анықталған таптаурындарын ескермеумен, сезінудің албырттығымен байланысты.
Жаңбыр белгілері (атрибуттары)

Жаңбыр - адамдарда болатын кедергілер, жағмсыз әсерлер.

Бейнелеудің сипаты адамның қиын жағдайларды қалай қабылдайтындылығымен байланысты: сиректамшылар - уақытша, жеңуге болатын жағдайлар, боялған тамшы немесе сызықтар - қиын, үздіксіз жағдайлар.

Жаңбырдың қайдан «келетінін» (адамның оң немесе сол жағынан) және қандай бөлік көп жағдайда әрекетке душар болатынын анықтау керек.

Интерпретация адам кескіні немесе оң және сол жағының жазылған мәнімен қатысып жүргізіледі.

Қара бұлт жағымсыз жағдайларды күту белгісі болып табылады. Бұлттар, қара бұлттардың санына, олардың мөлшерінің қалындығына, орналасуына назар аудару маңызды. Депрссивтік жағдайда барлық аспанды алатын ауыр қара бүлт бейнеленеді.

Шалшық су, батпақ,балшық бұл үрейлі жағдайдың салдарын, «жаңбырдан» кейін қалатын қайғыруларды бейнелейді.

Шалшықтың бейнелеу ерекшелігіне назар аудару қажет (форма, тереңдігі, шашыранды). Адам кескініне шалшық қалай орналасқанын ескеру маңызды. (Кескеннің артқы жағынаннемесе алдыңғы жанына орналасқан ба, адамдарды барлық жағынан қоршаған немесе оның өзі шалшықта тұр ма?).

Барлық қосымша бөлшектер (үй, ағаш, орындық, машина) немесе адам қолына ұстайтын заттар (сөмке, гүл, кітап) қосымша сыртқы тірекке деген қажеттіліктің көрініс ретінде қарастырылады.

Бөлшектерді көбірек толықтай түсіндіру (мәнін ашу) көрсетілген бейненің символдық мәнін құрайды. Мысалы, найзағай дамудағы жаңа циклдің бастауын және адамның өміріндегі қайғылы өзгерістерді бейнелеуі мүмкін. Найзағайдан кейін жиі пайда болатын күннің шығуын алдын-ала білдіретін кемпірқосақ толығымен орындалмаған армандарды білдіреді.

Қолшатырдың сырты жағымсыз нәсерлерден психикалық қорғанудың символикалық бейнесін түсіндіреді. Бйнелерді түсіндіру көзқарасы бойынша қолшатыр бейнесінде ана мен әкесіне байланысты белгі ретінде қарастырылады. Қолшатырдың жауын-шашыннан қорғауы да, қорғамауы да мүмкін.

Сонымен, мысалы үлкен қолшатыр-саңырауқұлақ адам адам үшін барлық қиын жағдайларды шешетін анасының немқұрайдылығын дәлелдеуі мүмкін.

Адамдардың кескініне қатысты қолшатырдың көлемі мен орналасуы психологиялық қорғаныс механизмі әрекетінің қарқындылығын көрсетеді.

Қатысты бөлшектердің болмауы шиеленісті жағдайларға және психикалық қорғаныс механизмдерін ығыстырудың салдары болуын көрсетуі мүмкін. Мысалы, суретте қолшатырдың қатыспауы қиын жағдайда ата-анасы жағынан көмектің болмауы жағдайын көрсетуі мүмкін.

Суретті қарапайым қаламмен орындауға болады. Көп адамдар түрлі-түсті қаламның қолдануын қалайды. Егер зерттелушіде түрлі-түсті қаламдардың барлығы түгел болмаған жағдайда түстерге қарап шешім шығарудың қажеті жоқ.

Түстер белгілі бір сезімдерді, көңіл-күйді және адамдардың қарым-қатынасын білдіруі мүмкін. Сонымен қатар, әртүрлі реакциялардың және шиеленісу жағдайдың да бейнелеуі мүмкін.

Жақсы бейімделген эмоциялық қалапты бала әдетке 2-ден 5-ке дейінгі түстерді қолданады. 7-8 түстер жоғары лабильділікті көрсетеді. Бір түстің қолданылуы эмоциялық өзгеруде қорқыныштың болуын көрсетеді.

Суреттің интерпретациялау кезеңі 1-ші және 2-ші кезеңінен алынған мәліметтер жиынтығы болып табылады. Стандартты тесттер нәтижесінің және адам туралы мәліметтерге қатысып алынған барлық материалдар талданады.

Бұл тесті жүргізу нәтижесінде балардың басым көпшілігі басқа адамдарға бағытталғандығын және олар қарым-қатынасқа құмарлығын толық қанағаттандыруға мүмкіндіктері болмай жүргендігін байқадық. Соның нәтижесінде олардың мазасыздануы байқалатындығы анықталды. Бірнеше әдістемелер нәтижесін салыстырып талдау арқылы жеткіншектерге эгоцентризм мен инфантильдік қосарласып келетінін байқадық. Сондықтан бұл балалардың мамандықты таңдауға даярлығы төмен, үлкендердің көрсеткенімен жүруге даяр екен дем тұжырымдама жасауға болатындығы анық болып тұр.

Осы көрсеткіштер балалардың мамандық таңдау мотивациясын, олардың бұл ойға бөленетіндігін анықтау қажет болды. Бұл зерттеулер технологиясы және нәтижесі келесі параграфта келтірілген.
2.2. Оқушылардың мамандыққа қазығушылығын диагностикалау
Мамандық таңдау мотивациясы көптеген көрсеткіштермен сипатталуы мүмкін. Осы проблеманы зерттеушілер ішінде А.И.Ионинас мамандыққа қызығцшылықты зерттеу мәселесіне ерекше көңіл бөлген. Ол балалардың қызығушылығын анықтауды олардың мамандық таңдау мотивациясын зерттеуден бастауды ұсынған. Біз өзіміздің зерттеуімізді осы ұсыныстан бастадық.

Қушылардың мамандық таңдау мотивациясын анықтауға Климовтың «Жекелеп диагностикалау» әдістемесін пайдаландық. Бұл тест бойынша балалардың іс-әрекет түрлерінің қайсысына ыңғайлы екенін анықтадық. Бұл әдістеме келесі бес көрсеткіш бойынша аданың қызығушылығын және қай салада қызмет атқаруға икем екенін анықтауға арналған. Олар:

Адам - табиғат;

Адам - техника;

Адам-адам;

Адам - белгілеу жүйесі;

Адам - көркем бейне. Бұл әдістеме жаңадан пайдаланып жүрген тәсілдерге жатады.

Е.А. Климовтың «Жекелеп диагностикалау» әдістемесі.

Бұл әдістеме Е.А. Климовтың жіктеуі бойынша әр түрлі мамандыққа адам таңдауға арналған. Бл әдісті жас өспірімдер мен ересек адамдарды кәсіптік бағдарлауда да қолдануға болады.

Әдістеменің амазмұны: сыналушы ұсынылған 20 жұп қызметтің ішінен оның бір ғана түрін таңдап алып, жауптар парағының тиісті торына «+» қосу белгісін қоюы тиіс.

Жауаптар парағы 5 бағананың әрқайсысындағы «+» белгісін есептеп шығаруға ыңғайланып жасалған. Бес бағананың әрқайсысы белгілі мамандыққа сәйкестендірілген. Ал сыналушы мамандықтың ең көп «+» белгісін алған типін таңдауы тиіс. Мамандықтар типтерінің атауға бағаналарға бөлініп беріліп отыр:

1. Адам - табиғат, мұнда тірі ағзалар, өсімдіктер, жануарлар мен биологиялық үрдістер еңбек объектісі болады. Бұған агроном, зоотехник, мал дәрігері, бағбан, орманшы кіреді.

2. Адам - техника, мұнда техникалық жүйелер, машиналар, аппараттармен қондырғылар, материалдар мен энергия (қуат) еңбек объектісі болады. Бұған радиомеханик, токарь, слесарь, жүргізуші, инженер кіреді.

3. Адам - адам, адамдар, топтар, ұғымдар кіреді. Мамандықтар - қызмет көрсету саласы, медицина, педагогика, заң қызметі.

4. Адам — белгілеу жүйесі. Олардың еңбек объектісі: шартты белгілер, шифрлар, кодтар, кестелер. Бұл салада корректорлар, бағдарламашылар, машинистер, статистер, экономисттар істейді.

5. Адам - көркем бейне. Бұл адамдар еңбек объектісі көркемдік бейнелер жасау, олардың ролі, элементтері мен ерекшкліктер. Зергер, фотосуретші, музыкант (сазгер), суретші, өнертанушы, жазушы, әртіс.
Сауалнама

1 а. Жануарларды бағып, күту	немесе	1б. Машиналар мен құрал -саймандарға қызмет көрсету (бақылау, қарау, реттеу)
2а. Ауруларға көмектесу	немесе	2 б. Есептеу машиналарына кестелер, сызбалар, бағдармалар жасау.
3 а. Кітап, плакат, көркем ашық хаттарды безендіру сапасын бақылау	немесе	3 б. Өсімдіктердің жай-күйін, өсіп- дамуын қадағалау.
4 а. Материалдарды өңдеу (ағаш, мата, металл, пластмасса және т.б.)	немесе	4 б. Тауарларды тұтынушыға жеткізу, жарнамалау, сату.
5 а. Ғылыми-көпшілік кітаптарды, мақалаларды талқылау	немесе	5 б. Көркем кітаптарды талдау (пьесалар, концерттер)
6 а. Малдардың төлдерін күту, өсіру (жануарлардың тұқымдарын)	немесе	6 б. Жолдастарды жаттықтыру (немесе кішкентайларды) бір іс-әрекетті орындауға көмектесу (еңбекке, оқуға, спортқа қатысты).
7 а. Суреттерден, бейнелерден көшірме жасау (не музыка аспаптарын жөндеп күйге келтіру)	немесе	7 б. Жүк таратын, түсіретін (көтергішке тасымалдау) құралын басқару (көтергіш кран, трактор, жылумен жүретін тепловоз)
8 а. Адамдарға керекті мәлеметтер беру, түсіндіру (анықтама бюросы экскурсия және т.б.)	немесе	8 б. Көрмелер, витриналар көркемдеу, рәсімдеу (немесе пьеса, концерт дайындау)
9 а. Нәрселер, бұйымдар (киім-кешек, техника) тұрғын үй жөндеу	немесе	9 б. Мәтіндегі, кестелердегі, суреттегі қателерді тауып, түзету.
10 а. Жануарларды емдеу	немесе	10 б. Есептеу, есептен шығаруды орындау.
11 а. Өсімдіктердің жаңа сорттарын шығару	немесе	116. Өнеркәсіптік бұйымдардың жаңа түрлерін конструкциялау, жобалау (машиналар, киім-кешек, үйлер, азық-түлік өнімдері)
12 а. Адамдар арасындағы даудамайды талқылап, түсіндіріп, сендіріп, жазалау, көтермелеу	немесе	12 6. Сызбалар, кестелрді талқылау (тексеру, анықтау, тәртіптеу)
13 а. Көркемөнерпаздар үйірмесінің жұмысын бақылау, тексеру	немесе	13 6. Микробтардың өмірін бақылап, зерттеу.
14 а. Медицина аспаптарын, аппараттарынжөндеп, қызмет көрсету	немесе	14 6. Жараланған, күйген адамдарға, медициналық көмек көрсету.
15 а. Көрген, елестеген, қиялдағы оқиғаларды көркемдеп шығару	немесе	15 б. Көрген-білген оқиғалар мен құбылыстарды жазып беру, бақылаған құбылыстан есеп жазу, өлшеген объектілер есептеу.
16 а. Аурухана лабораториясында анализ жасау	немесе	16 б. Ауруларды қабылдау, әңгімелесу, ем-дәрілер жазып беру.
17 а. Бөлменің, үйдің ішін, бұйымдарды бояу, сурет салу	немесе	17 б. Машиналар мен құрал-сайманды құрастыру, жинау.
18 а. Құрбы-құрдастарды, кішкене балаларды театрға, мұражайға апару, экскурсияға, туристік жорықтарға шығару	немесе	18 б. Сахнада ойнау, концерттерге қатысу.
19 а. Сызбаларға қарап машиналардың, киім-кешек бөлшектерін жасау, үй салу	немесе	19 б. Сызумен айналысу, сызбалар, карта көшірмелерін жасау
20 а. Өсімдіктер ауруларымен, баубақшаның, орман жауларымен, зиянды жәндіктермен күресу	немесе	20 б. Клавишті машиналармен жұмыс жасау (жазу машинасымен, телетайп, теру машинасы және т.б.)

Климов әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу нәтижесі

Кестеде көрсетілген зерттеу нәтижесі зерттелінген балалардың басым көпшілігі «адам-адам» адамдар, топтар, ұғымдар кіреді. Оларға ұсынылатын амандықтар - қызмет көрсету саласы, медицина, педагогика, заң қызметі т.с.с. басқа адамдармен қатынаста болуды талап ететін жұмыстарды қалайтыны анықталды. Ал «Адам - табиғат» және «Адам - белгілеу жүйесі» көрсеткіштері бойынша таңдаулар өте аз болғандықтан бұл салалардағы қазмет ерекшеліктеріне балалар әлі онша түсінбеген деп таптық. Өйткені «Адам - табиғат» саласы адамдарға ең жақын, «адам-адам» саласынан кейін тұруы керек сияқты.

Оқушылардың басқа адамдармен жұмыс қабілетін тереңірек зерттеу мақсатымен олардың коммуникативтік және ұйымдастырушылық қабілетін КОС (Коммуникативные и организаторские способности) әдістемесімен зерттедік.

Коммуникациялық ұйымдастырушылық қабілетті; зерттеу әдістемесі (КОС)

Төменде берілген сүрақтарға «ИЯ» немесе «ЖОҚ» деп жауап беріңіз.

1. Сіздің араласып түратын достарыңыз көп бе?

2. Жолдастарыңыздың көпшілігін сіздің пікіріңізді қабылдауға міндеттейсіз бе?

3. Жолдастарыңыздың Сізге жасаған ренішін есіңізде көпке дейін сақтайсыз ба?

4. Қиын жағдайда дұрыс шешім қабылауға Сіз қиналасыз ба?

5. Көптеген бейтаныс адамдармен танысуға тырысасыз ба?

6. Қоғамдық жұмыстармен айналысу Сізге оңай ма?

7. Сізге адамдармен араласқаннан гөрі кітап оқып, уақыт өткізу ұнай ма?

8. Өз пікіріңізден тез айнисыз ба?

9. Өзіңізден жасы үлкен адамдармен тіл табысуыңыз оңай ма?

10. Достарыңызбен ойын ойнап, оларға ойын үйретуді ұнатасыз ба?

11. Сізге жаңа ортаға кіріп кеті қиын ба?

12. Бүгінгі орындайтын жұмысыңызды ертеңге жиі қалдырасыз ба?

13. Жора-жолдастарыңыз Сіздің пікіріңізге келісуі оңай ма?

14. Жолдастарыңыз Сіздің пікіріңізбен келісімге келтру үшін күш саласыз ба?

15. Жаңа ұжымға үйрену сізне қосымша қиындық туғызды ма?

16. Өз уәдеңізді, міндетіңізді орындамағаныңыз үшін жолдастарыңызбен ренжіспейтініңіз рас па?

17. Қолайлы сәт кездескенде, жаңа адаммен танысуға ұмтыласыз ба?

18. Маңызды іс-әрекетте шешім қабылдау кезде бастаманы өзіңізге жүктей аласыз ба?

19. Сізді қоршаған адамдар мазалай ма және жеке болғыңыз келеді ме?

20. Өзіңізге бейтаныс ортада қиналатыныңыз рас па?

21. Үнемі көпшіліктің ортасында жүру Сізге ұнайды ма?

22. Бастаған ісіңіз аяқталмаса ашуланасыз ба?

23. Бір істің бастамасын қолға алсаңыз қиыншылықты сезесіз бе?

24. Жолдастарыңызбен жиі араласқаннан шаршайтыныңыз рас па?

25. Ұжымдық ойындарға қатысуды ұнатасыз ба?

26. Сіздің жолдастарыңызға қатысты мәселені шешуге белсенділікті жиі қолыңызға аласыз ба?

27. Толық қатынаста емес адамдарыдң арасында өзіңізді сенімсіз сезінетіңіз рас па?

28. Істеген ісіңіздің шындығын дәлелддеу үшін сирек күш салатыныңыз рас па?

29. Толық таныс емес ортаға сергітуді, көңіл көтеруді ендіре аламын деп сенесіз бе?

30. Қоғамдық жұмыстарға қатысасыз ба?

31. Таныстарыңыздың көп болмауын, оларды шектеуге тырысасыз ба?

32. Сіздің ойыңыз, шешіміңіз өз достарыңыздың арасында қолдау таппаса, оны дәлелдеуге ұмтылмайтыныңыз шындық қой?

33. Бейтаныс ортаға түскенде өзіңізді жеңіл сезінесіз бе?

34. Өз достарыңыз үшін әр түрлі іс-шаралар ұйымдастыруға шын ниетіңізбен кірісесіз бе?

35. Көпшіліктің ортасында сөйлегенде өзіңізді сенімді, бірқалыпты сезінетіндігіңіз рас па?

36. Кезесуге жиі кешігіп келесіз бе?

37. Достарыңыздың көп екені рас па?

38. Өз достарыңыздың ортасында жиі көзге түсесіз бе?

39. Толық таныс емес ортада өзіңізді ыңғайсыз сезінесіз бе?

40. Таныстардың, көпшіліктің ортасында өзіңізді сенімсіз сезінетініңіз рас па?

Коммуникациялық қабілетті анықтау үшін келесі сұрақтарға жауап кілтпен сәйкес келсе 1 балл деп есептелінеді:

ИЯ- 1,5,9,13,17,21,25,29,33,37;

ЖОҚ-3,7,11,15,19,23,27,31,35,39;

Ұйымдастырушылық қабілетті анықтау үшін келесі сүрақтарға жауап кілтпен сәйкес келсе 1 балл деп есептелінеді:

ИЯ - 2,6,10,14,18,22,26,30,34,38;

ЖОҚ - 4,8,12,16,20,24,28,32,36,40;

Әр қабілет бойынша сәйкес келген белгілерді санап шығып зерттелініп отырған қабілеттің коэффициенті төменгі формула бойынша анықталады:

КОС нөтижесі.

Оқушылар саны	Коммуникативтік қабілеті жоғары	ұйымдастырушылық қабілеті барлар
21	12	14

Кестеде көрсетілгендей балалардың барлығының қабілеті бар, зерттелінеген 21 баланың ішіне 9 оқушы екі қабілеттің де нышаны бар екенін анық байқатты.

Кестеде көрсетілгендей балалардың басым көпшілігі ашық-жарқын, басқалармен қарым-қатынас жасау оларға қиын емес, ал солардың ішінен 9 баланың коммуникативтік және ұйымдастырушылық қабілеттері бірдей көрініс беретіні анықталды. Олар мектепте барлық сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарға ұйытқы болып жүрген белсенді балалар екені анықталды. Қазіргі кездегі мамандықтардың барлығы немесе басым көпшілігі басқа адамдармен тіл табысып, сыйысымды болуды талап ететін болғандықтан балаларды осы саладағы қызметтерге икемділігін жетілдіру қажет деп санадық. Сондықтан психокоррекциялық әсері бар ойындарды кеңінен пайдалану қажет деп түсіндік.

Келесі кезеңде оқушылардың мамандық таңдауға эмоционалдық қатынасын қалыптастыруға арналған кеңес беру машығын жүргіздік.

«Мамандыққа эмоционалдық қатынасын анықтау» әдістемесі.

Бұл әдістеме екі тапсырмадан тұрады: сурет салғызу және жанама сұрақтар аркылы мамандық таңдау ойынын жүргізу.

Мақсаты: балаларға өздерінің мамандық таңдауға саналы көзқарасын қалыптастыру.

Машықты жүргізу барысында балаларға сурет салғызу арқылы олардың өздерінің болашақ мамандығын таңдау қажеттілігін туғызу және «алтыншы сезім» ойыны көмегімен мамандыққа қанағаттану-қанағаттанбау мәселесін шешуге даярлау.

Кіріспе сөзде балаларға әр адам өз мамандығын саналы таңдап алса оның болашақта сол мамандықта шеберлікке жетуге, лауазымдық қызметке ие болудың ең тиімді жолы екенін түсіндіру қажет. Барлық мамандықты «ұнайды-ұнамайды», «жақсы-жаман», «сол салада қызмет атқаратын маман болғым келеді-келмейді» деп бағалауға болады. Көп мамандықтар туралы өз пікірімізді айтуға әлі дайын болмауымыз мүмкін. Дегенмен, мамандық туралы мәліметіміз өте тапшы болғанның өзінде, біз оны қабылдаймыз, немесе қабылдамаймыз. Мамандыққа көзқарасымыз, оған эмоционалдық қатысымыз немен байланысты екенін анықтап алудың маңызы бар.

Бірінші тапсырма.

«Болашақ мамандығым туралы ойланғандағы сезімім» тақырыбында сурет салу. Сурет простой карандашпен «А4» форматтағы параққа салынады.

Бұл әдістеменің нәтижесін талдағанда баланың суретті салуға жіберген уақытымен талдайды. Кестені талдау арқылы 21 оқушының ішінде 11 бала болашақ мамандығын эмоционалды терең қабылдап, болашаған анықтауға көп көңіл бөлетіндігі байқалды, ал екеуі - болашақ мамандығы туралы ойланбастан, арқасын кең салып жүр екен. Осы жинаған материалды талдау арқылы балаларды қандай мәселелер мазасыздандырып жүргені туралы «алтыншы сезім» машығын жүргізуге себеп туды.

Екінші тапсырма.

«Алтыншы сезім» машығы.

Қатынасушыларға келесі сұрақтарға жауап беру ұсынылады. Сұрақтар бланкіге толтырылған болады. Ұсынылған сұрақтардан өздеріне ұнағанын белгілеу керек.

1. Алшынемесе...

2. Жыл айларының біреуін ата.

3. Келесі сандарды жаз: 7, 13, 99, 100, 258, 555. Бір санның сыртына шеңбер кигіз.

4. Келесі сөздерді жаз: өкпе, бауыр, жүрек, бүйрек. Біреуіне шеңбер кигіз.

5. Реңктердің үйлесімділерін тап: қызыл - көк, жасыл - күлгін, қоңыр - сұр, алтын сары - қоңыр қызыл. Бір жүпты белгіле.

6. Шеңбер, квадрат, үшбұрыш, толқын сызық сал, біреуіне шеңбер кигіз.

7. Бір өлеңнің атын жаз.

8. Бір ғимаратты ата.

9. Ақшаның санын жаз.

10. Бір мүсінді ата.

11. Тағымдардың бір түрін ата.

12. Музыкалық аспапты ата.

13. Әскери шиннді ата.

14. Бір ғылым саласын ата.

15. Бір әріп жаз.

16. Бір буын жаз.

17. Бір сөз жаз.

18. Бірнеше нүкте қойып шық.

19. Бір санды жаз.

20. Барлық қатысушыларға ұнайтын сыйлықты жаз (ақшадан басқа)

21. Аурудың атын жаз.

22. Адамға құнды нәрсені ата.

23. Біздің осында жиналған себебімізді жаз.

24. Агрессия туралы мақал айт.

25. Махаббат туралы мақал айт.

26. Сағат көрсететін уақытты жаз.

27. Мінез көрсеткішін ата.

Бұл тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың өз болашақтары туралы ойлары оларды әлі тікелей толғандыру жағдайында емес екені анықталды. Сонымен қатар балалардың сана-сезімінің, құндылықтарының, жалпы адамдарға деген көзқарастарының қалыптасуы туралы пікір айтуға мүмкіндік туды.

Осы машықтан басқа тоғыз коррекциялық ойындар дайындалып, олардың көмегімен «адам-адам» қатынастағы мамандықтарға қажетті қасиеттерді қалыптастыруға негіз құрылды.