1 бөлім. Мамандық бағдар берудің психологиялық негіздері

1. Мектептерде мамандық бағдар беру жұмысын жеткіншек жас кезеңінде ұйымдастырудың маңызы өте үлкен. Өйткені осы жас кезеңінде балалардың тәжірибелік интеллекті қалыптаса бастайды. Осы психологиялық ерекшеліктеріне байланысты балаларды болашақ мамандығы терең толғандырады. Бұл проблеманы зерттеушілер Т.Н.Мальковская, Ю.П.Сокольников, А.П.Сейтешов т.б. мамандық қызығушылықтың қалыптасуына осы кезеңді синзитивті деп атауға болады. А.П.Сейтешовтың айтуы бойынша болашақ мамандығын ерете анықтаған баланың жаман жолға түсуге уақыты қалмайды. Сондықтан көптеген педагогикалық-психологиялық проблемаларды шешудің тиімді жолы болып табылады.

2. Мамандық бағдар беру барысында балалардың жекелік психологиялық қасиеттерін жан-жақты зерттеп, жеткіншек жас кезеңінде кездесетін акцентуация, мазасыздану басқа ауытқулардың ерекшеліктерін анықтап, оның ерекше дамып кетпеуін болдырмай, профилактикалық жұмыстарды жүргізуге ыңғайлы жағдай туады. Өйткені, балалардың ауытқуын анықтау үшін зерттеу жүргізу мен мамандық бағдар беру үшін дүргізілетін зерттеулердің олардың психологиялық жағдайына тигізетін әсерлерінің айырмашылығы өте үлкен. Мамандық бағдар беруге жүргізілген зерттеулерді осы буындағы негативизмі асқынып тұрған балалар оң бағалап қабылдайды.

3. Мамандық бағдар беру көпаспектілі проблема. Сондықтан бұл жұмыс бірнеше кезеңде ұйымдастырылады:

Жеткіншек жас кезеңінің даму ерекшеліктерін анықтау; Балалардың жекелік психикалық қасиеттерін зерттеу;

- Әлеуметтік ортаның даму ерекшеліктеріне байланысты қазіргі кезде керекті мамандықтарды насихаттау;

- Оқушылардың қызығушылықтары мен қарым-қатынасқа бейімділігін анықтау;

- Мамандық таңдау мотивтерін зерттеп, олардың құндылықтарға сай келетінін талдау.

4. Балалардың жекелік психикалық қасиеттерін зерттеу барысында олардың акцентуациясы анық байқалатыны, мазасыздануы жоғары анықталды. Балалардың мамандыққы қызығушылығын зерттеу барысында олардың басым көпшілігі "адам-адам" қатынасқа жақын екендігі, және бұл қатынас талап ететін кримуникативтік және ұйымдастырушылық қабілеттерінің едәуір дамығанын анықтадық.

5. Психологиялық қызметті ұйымдастыру барысында балаларға мамандық бағдар беру жұмысын қанша ерте ұйымдастырса, оның нәтижесі сонша тиімді болады. Сондықтан мектеп психологі өзі тарапынан жүргізетін мамандыққа баулу жұмыстарын орта буын оқушыларынан бастағаны орынды екені дәлелдеуді талап етпейді.

2. Алдамұратов Ә. Жалпы психология. Алматы, 1996.

3. Анциферова Л.Н. Психология формирования и развития личности. М.,

1981.

5. Битянова М.Р. Практическая психология. М., 1997.

6. Бап-Баба С. Жантану негіздері. Алматы, 1998.

7. Бабасов Е.М. Конфликтология. Минск, 2000.

8. Бэрон Р., Ричардсон Д. Агрессия. С-Пб,. 1998.

9. Бютнер К. Жизнь с агрессивными детьми. М., 1991. Ю.Бернштейн К.А. Очерки по физиологии движений и физиологии активности. М., 1966.

11. Валлон А. Психологическое развитие ребенка. М., 1967.

12. Возрастная и педагогическая психология. Под ред. М.В.Гомезо и др. М., 1984.

13. Выготоский Л.С. Собрание сочинений в 6 томах. М., 1982.

14. Валиева М. Білім беру технологиясы және оларды оқу-тәрбие үрдісіне енгізу. Алматы, 2002.

15. Грановская Р.М. Элементы практической психологии. М., 1997.

16. Диагностика готовности детей к обучению в школе - анализ поведения. М., 1993.

17. Дьяченко О.М. Об основных направлениях развития воображения у

детей. Ж. «Вопросы психологии», 1988, № 16.

18.Добсон Дж. Непослушный ребенок. Под ред.Н.Коршуновой. М., 1992.

19. Донченко Е.А., Титаренко Т.М. Личность: конфликт, гармония. Киев,

1989.

20. Дружинин В.В. и др. Введение в теорию конфликта. М., 1989.

«Вопросы психологии», 1972, № 2.

22. Дубровина И.В. Настольная книга школьного психолога. М, 1996.

23. Жарықбаев Қ. Жалпы психология. Алматы, 2004.

24. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1970.

25. Золотнякова А.С. Проблемы психологии общения (социальный и

личностные типы общения, их профессиональные, познавательные и генетические аспекуты). Ростов-на-Дону, 1976.

26. Зейгарник Б.В. Патопсихология. М., 2000.

27. Квимен В. Прикладная психология. С-Пб., 2001.

28. Кле М. Психология подростка: Психосексуальное развитие. М., 1991.

29. Козлов Н.И. Как относиться к себе и людям, или Практическая

психология на каждый день. М., 1998.

30. Кон И.С. Психология ранней юности. Книга для учителя. М., 1989.

31. Кристофер Э., Смит Л. Тренинг лидерства. Питер, 2001.

32. Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. МГУ, 1981.

33. Матейчик 3. Родители и дети. Книга для учителя. М., 1992.

34. Морозов А.В. Деловая психология. С-Пб., 2000.

35. Мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктерін анықтауға

арналған психодиагностикалық қызмет. Құрастырған Л.К.Көмекбаева. Алматы, 2004.

36. Нұрмұхамбетова Т.Р., Рсмаханбетова Ш.Е. Тәжірибелік психология.

Шымкент, 2004.

37. Немчин Т.А. Состояния нервно-психологического напряжения. Л., 1983.

38. Немов Р.С. Психология. В 3 т. т.З. М., Г996.

39. Особенности обучения и психического развития школьников 13-17 лет.

Под ред. И.В.Дубровиной, Б.С.Кругловой. М., 1998.

40. Овчарова Р.В. Семейная академия: Вопросы и ответы. М., 1996.

41. Осипова А.А. Введение в практическую психокоррекцию. М., 2000.

42. Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психологический словарь. М, 1990.

43. Популярная психология для родителей. Под ред. А.С.Спиваковской. С-Пб., 1997.

44. Платонов К.К. Психологический практикум. М., 1980.

45. Поддьяков Н.К. К вопросу о развитии мышления. М., 1981.

46. Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы.

Алматы, 1987.

47. Петровский А.В. Способности и труд. М., 1996.

48. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога. М., 1996.

49. Рыбалко Е.Ф. Возрастная и дифференциальная психология. М., 1990.

50. Римский С, Римская Р. Практическая психология. М., 1999.

51. Столяренко Л.Д. Основы психологии. Ростов-на-Дону, 2002.

52. Семья в психологической консультации. Под ред. А.А.Бодалева,

В.В.Столина. М., 1999.

53. Субботский Е.В. Ребенок открывает мир. М., 1991.

54. Снайдер Д. Практическая психология для подростков. М., 1999.

55. Тәжібаев Т. Жалпы психология. Алматы, 1993.

56. Теплов Б.М. Проблемы индивидуальных различий. М„, 1961.

57. Учителям и родителям о психологии подростка. Под ред. Г.Г.Аракелова. М., 1990.

58. Херсонский Б.Г., Дворяк С.В. Психология и психопрофилактика

семейных конфликтов. Киев, 1991.

59. Хоменстаускас Г.Т. Семья глазами ребенка. М., 1989.

60. Цукерман Г.А., Мастеров Б.М. Психология саморазвития. М., 1995.

61. Щербаков А.И. Проблемы возрастной психологии. М., 1987.

62. Шеврандин Н.И. Социальная психология в образовании. М., 1995.

63. Чернявская А.П. Психологическое консультирование. М., 2004.