1. дәріс Ойлау мәдениетінің пайда болуы. Философияның пәні мен әдісі
жүктеу/скачать 2.52 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Конфуций
| Лао-цзы: «Адамдарға қарым-қатынаста жоғары ізгілікті меңгерген адам достық пейілді болуы тиіс; сөздері шын жүректен шығуы тиіс; басқаруда (елді) дәйекті болуы тиіс; істерінде мүмкіншіліктерді есепке алуы керек; іс-әрекеттерінде уақытпен санасуы тиіс».
Конфуций: «Адамдардың сені білмейтініне алаңдама, өзіңнің адамдарды білмейтініңе алаңда». Дмокрит: «Ақымақтарға оларды мақтайтындар көп зиян келтіреді». Платон: «Кеңпейілділік – мән-жайларды шеберлікпен пайдалану: жанның зердемен біріккен асқақтығы». Аристотель: «Достық дегеніміз – бірлесіп өмір сүру үшін қажетті шарт». Философияда біртіндеп адам бейнесі мен адам табиғатына деген негізгі ойлар қалыптаса бастады. Адамның адам болуға деген ұмтылушылығы – бұл ең үздік адамдық қасиеттерді: қайырымдылықты, достық пейілді, адамға деген сый құрметті, жанашырлықты, т.б. іске асыруға деген ұмтылыс. Мэн-цзы оның ізбасарлары адам өз табиғаты бойынша қайырымды деп есептеді. Дәлелдеме ретінде олар мынадай мысал келтірген: «Егер адамдар кенет құдыққа құлайын деп тұрған баланы көрсе, олардың бәрі бірдей мазасыздану мен жанашушылық сезімін бастарынан өткізеді». Жанашырлығы жоқ адам – адам емес. Сондықтан су әрқашан да төмен қарай ағады, ал адам табиғаты мейірімге қарай ұмтылады. Адамдардың өзімшілдігі мен ашу-ызасын Мэн-цзы қолайсыз сыртқы мән-жайлармен түсіндіреді. «Егін мол болған жылдары жас адамдардың көпшілігі қайырымды, ал аштық жылдары ызалы болады. Мұндай айырмашылық оларға Аспан берген табиғи қасиеттерден болмайды, аштық олардың жүректерін ызаға батуға мәжбүр еткендіктен болады». Конфуцийшілер болса, адам табиғаты жақсы да, жаман да емес, ол әдептік жағынан бейтарап және әлеуметтік мән-жайларға, билік саясатына байланысты деп ұйғарды. Оларда сумен салыстыруды пайдаланған. Су арна қай жаққа қарай қазылғанына қарай солтүстікке де, оңтүстікке де, шығысқа да, батысқа да ағуы мүмкін. «Су өз ағысында батыс пен шығысты ажырата алмайтыны сияқты, адам табиғаты да қайырымды және қайырымсыз болып бөлінбейді». Лао-цзы бір адамдар табиғаты бойынша тұтастай қайырымды және басқаларға үлгі көрсете алады, басқалары – ашулы және жақсы басшылық пен өсиеттерсіз құриды, яғни екі тарап та бір-бірін қажетсінеді деген. Бағалардың мұндай әртүрлілігі өткен заман философтары әуес болған адам табиғаты деп аталатынның биологиялық тұқымқуалаушылыққа қатысы жоқ екендігін дәлелдейді. Табиғи ортамен адам генінде жамандық та, жақсылық та жоқ. Бұл – арада осы «табиғи» белгілер мәңгілік және өзгермейтін өнегелерді, саяси тәртіптерді және жалпы заманның барлық теріс құбылыстарын сынаудың құралы болуы мүмкін. жүктеу/скачать 2.52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|