1 емтихан билеті «Ғылым философиясы мен тарихы»
Пәндік ғылымдардың пайда болуы
жүктеу/скачать 321.33 Kb.
|
| 2. Пәндік ғылымдардың пайда болуы
, ғылым философиясының негізгі пәні қогсш дамуының турлі тарихи кезеңдерінде ғылыми білімдерді өндірудің, ақиқаттыгын тексеріп, негіздеудің жалпы заңдылықтарын зерттеу болып табылады. Ғылыми білімді негіздеудің, дамытудың жалпы зандылықтарыл зерттей отырып, ғылым философиясы коғам тарихының түрлі кезеңдерінде объективтік ақиқат білімдерге қол жеткізудің рационалдық (тиімді) өдістері мен нормаларын табады. Алайда ғылым тарихшыларының мүқият зерттеп жинақтаған зерттеулерін пайдаланбайынша ғылым философиясы ол міндетті өз бетінше орындай алмайды. Сондықтан ол бұл жерде ғьглым тарихшьгларының көмегіне сүйене отырып, ғылым дамуының жаңа бағыттарын анықтай алады. Ғылым социологтарының зерттеулері ғылыми білім өндіріудің қазіргі нақты өлеуметтік-қоғамдық жағдайлары мен мүмкіндіктерін анықтауға жағдай жасайды. Ал ғылыми-творчестволық еңбекке психологиялық талдау жасаудың нәтижелері ғылыми ақикат іздеудің логикалық-методикалық және психологиялық әдістерінің арасындағы айырмашықтарды анықтап, таным процесінің объективтік және субъективтік критерийлерін (өлшеуішін) ажырата білуге көмектеседі. Бұл бір жағынан. Екінші жагынан алғанда, ғылым философиясы жеке ғылымдарды зерттеуші нақты пәндер үшін дүниеге көзқарастық және методологиялық түрғьгдан жалпы бағдар болып табылады. Ғылыми жаңалықтьщ нәтижелерін (ғылыми білімді) оны ашу процесіне (таным процесіне) қарама-қарсы қоюшы неопозитивистер мен сыншыл рационалистердің (К.Поппер т.б.) әрекеті ғылымды зерттеуші ғалымдардың күшін біріктіріп үйлестіруге көмектеспеді. Сондықтан ғылым дамуының гипотезалық-дедукциялық әдісіне негізделген олардың бағыты сынға үшырағаннан кейін оны талдаудың жаңа әдіс-тәсілдерін іздеу басталды. Ғалымдардың көпшілігі неопозитивистердің ғылыми білімді негіздеумен ғана шектелуі жаңа ғылыми идеялар мен гипотезалар табудың немесе жасаудың мүмкіңдігін жоққа шығара алмайтыныла баса назар аударды. Мұндай жүмысты ғылым философтары ғылыми творчество саласында психологиялық зерттеу жүргізуші ғалымдармен және сондай-ақ компьютерлік ғылымдардың өкілдерімен бірлесе жүргізуі тиіс. Жаңа ғылыми идеялар іздеп табу процесіне сын көзбен талдау жасау, жаңа зерттеу проблемалары міндеттерін үсыну гьглыми зерттеудің нақты барысын дүрыс түсінуге мүмкіндіктер тудырады. Сол себепті де неопозитивизмді сынаушылар ең аддымен оның ғылым философиясына қарсы шыкды, өйткені ол философия езінің міндетін тек ғылымды негіздеу ісімен ғана байланыстырды. батыстың ғылым философиясында 1970 жылдары, американдық ғылым философы әрі тарихшысы Т.Кунның "Ғылыми революциялардың құрылымы"1 деген кітабы жарыққа шыққаннан кейін басталды. Ол бұл кітабында ғылым дамуына деген кумуляциялық2 көзқарасты сенімді түрде орынды сынады. Бұл теория бойынша, ғылым дамуы көп жаңа ғылыми ақиқаттардьщ үздіксіз жай жинақталуынан ғана түрады; жаңа ақиқаттарды іздеу, жаңа зандардың ашылуы және жаңа ғылыми теориялардың құрылуы бұрын түжырымдалған зандар мен теорияларға ешқандай әсерін тигізбейді. Т.Кун астрономия, механика, физика мен химия ғылымдарынан коп нақты мысаддар келтіре отырып, ғылым дамуының кумуляциялық ұғымының қателігін көрсетіп, ғылым дамуында революциялық өзгерістердің қажетті түрде болатынын дәлелдеді. Ол ғылымдағы революция деп ғылымның даму барысында зерттеудің бір парадигмасынан екіншісіне өту арқылы бұрынгы түсініктердің қайта қаралуын, сөйтіп зерттеудің жаңа стратегиясына өтуді түсінді. Аталған кітаптың төңірегінде өрбіген айтыстар мен дискуссиялар ғылымның дамуына тарихи көзқарастың қалыптасуына көмектесіп, сонымен бірге ғылым тарихына тек баяндаушылық түрғыдан ғана қарауға болмайтындығын көрсетті. Ғылым дегеніміз ең алдымен білім, білімдер жиынтығы. Екіншіден, ол білімдерді түжырымдауға, "өндіруге" бағытталған іс-әрекет, яғни дүниедегі заттар мен қүбылыстарды танып білу қызметі. Қазіргі заманғы ғылым сонымен бірге қогамдық сананың бір формасы, түрліше ғылыми мекемелер жүйесін қамтитыл әлеуметтік институттар, маман кадрлар даярлау жүйесі және, XX ғысырдың екінші жартысынан бастап, қоғамның тікелей өндіргіш күші деп түсініледі.1 Ғылым ұғымын аталған белгілері бойынша түсіндіру арқылы оның алғашқы бастамасы да анықталады. Ғылым кадрлар даярлаудың және қайта даярлаудың кәсіптік жүйесі ретінде XIX ғасырдың алғашқы жартысында Германияда қалылтасты. Ғылым әлеуметгік институт ретіңде Жаңа заман дәуірінде туғанымен, бірақ Мұндай мазмүнға шын мәнінде XIX ғасырдың ортасында немесе екінші жартысында ие бодды, ол тікелей өндіргіш күшке айналуы XX ғасырдың екінші жартысында өнеркәсібі дамыған елдерде ғана іске асты. Егер ғьглым деп қоғамның тарихи қалыптасқан рухани өмірінің, қоғамдық санасының бір формасын түсінетін болсақ, яғни белгілі бір гносеологиялық стандартқа (үлгіге) сүйенетін форма ретінде түсінетін болсақ, онда мәселе ол үлгілердің шартты белгі түрінде қалыптасуына келіп тіреледі. жүктеу/скачать 321.33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|