1. Физиологияның ғылым ретінде жалпы сипаттамасы
ОНЖ координация туралы түсінік.ОНЖ иерархиялық
жүктеу/скачать 1.43 Mb. Pdf көрінісі
|
| 65.ОНЖ координация туралы түсінік.ОНЖ иерархиялық
ұйымдастырыуы.Субординация принципі. Ожж-нің ең маңызды қызметтерінің бірі рефлекстерді келістіру, үйлестіру, координациялау. Мысалы, Адам бір сәтте тамақты шайнап және жұта алмайды, өйткені шайнау мен жұту орталықтары бір мезгілде қозбайды. Біреуі қозғанда, екіншісі тежеледі. Сондай-ақ дем алу орталығы қозға, дем шығару орталығы тежеледі. Осының арқасында тыныстың екі кезеңі өмір бойы бірін-бірі алмастырып отырады. Осылай, орталық жүйке жүйесінің қозу мен тежелу үрдістерінің тууын және сөнуін, орталықтардың қарым- қатынасын үздіксіз жөнге келтіріп отырады. Рефлекстреді үйлестіруде Ожж-дегі субординация құбылысы мен қозуды өткізу ерекшкліктері, әсіресе жинақы қозу, конвергенция мен окклюзияның маңызы өте зор. Бұлармен қатар ОЖЖ-дегі кездесетін бірнеше құбылыстар рефлекстерді үйлестір негізін құрады: Иррадияция, концентрация, үрдістердің индукциясы мен реципрокты тежелу, доминантты қозу, кері байланыс, соңғы жалпы жол. 126ЖМ Назарқұл Еркебұлан Рефлексті үйлестіру: *Иррадияция және координация. Оратлықтағы қозу сол жерде қалмай басқа орталықтарға жайылады. Қойдығ жайылуын қозу жайылысы дейміз. Қозумен қатар оынң айналасығдағы орталықтарда тежелу туаып, қозу үрдісін жанөжақты қоршап, пайда болған жағына шоғырландырады.(концентрация) Жүйке үрдісінің жайылысы мен шоғырлануын реттейтін құрылым- Торлы құрылым. *Индукция. Жүйке орталығында бір үрдіс екінші қарама-қарсы үрдістің тууына себепкер болады. Бұл құбылыс- индукция. Жүйке жүйесінде қозу тежелуді, тежелу қозуды тудырады. Мысалы, жұлынның бір сегментінің жартысында бүгу орталығы қозады. Мұнымен бірге екінші жартысында жазу орталығы қозып, бүгу орталығы тежеледі. Келесіде осы үрдістер бірін- бірі алмастырады. *Реципрокты тежелу. Индукция себебінен пайда болған тежелу Реципрокты тежелу деп аталады. Реципрокты тежелудің арқасында орталықта бір сәтте қарама-қарсы қозғалатын қимыл рефлекстері тумайды. Бұл құбылыс рефлекстердің бір-бірімен үйлесуін қамтамасыз етеді. Осыған орай дем алған сәтте дем шығарылмайды, ауыздағы ас шайналып тұрғанда жұтылмайды т.с.сс *Доминантты қозу. Латынша-үстемдік деген мағынаны білдіреді.Белгілі бір жағдайда уақытша бір орталық үстемдік билеуші орталық бола алады. Үстем қозу орталығы басқа орталықтардың қызметін тоқтата алады. *Кері байлайныс жолдары. Рефлекс тоқтағаннан кейін оның нәтижесңнде қабылдағышгтар тітіркенеді. Олардан шыққан хабар ми қыртысы орталығындағы акцепторға барады. Акцепторда рефлекс нәтижесінің сәйкес не сәйкес еместігі анықталады. Сәйкес болса, рефлекс тоқтатылады. Сәйкес болмаса, біренеше рет қайталанады. *Соңғы жалпы жол. Конвергенцияға неізделген. Конвергенция-бірнеше нйейроннан келіп түскен серпіністердің бір нейронда жиналуы. Жұлында сезгіш нейрон саны мотонейронға қарағанда 5 есе көп. Олар мотонейрондарға серпініс жеткізеді. Жұлын мотонейронына серпіністер сезгіщш және аралыұ нейрондардан, бас миының әр бөлімінен жиналады. Сондықтан жұлын нейроны рефлекстерді соңғы жалпы жолы болып саналады. Жан- жақтан келген серпіністе мотонейронаға таласады. Мұндай кезде тіршілік үшін маңызы бар күшті серпіністе жеңіп шығып мотонейронға барады. Нәтижесінде рефлекс болады. жүктеу/скачать 1.43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|