Беларуская савецкая культура (40-80 гг. ХХ ст.)

Развіццё культуры Беларусі ў першыя пасляваенныя гады праходзіла ў складаных умовах. За гады вайны школь- ныя будынкі ў болынасці былі знішчаны. Між тым вучоба не адкладвалася ні на адзін дзень, а заняткі праводзілі і ў зям- лянках, і на адкрытых пляцоўках, часцей без падручнікаў і пісьмовых прылад. Ужо да 1950 г. колькасць школ у рэспуб- ліцы перавысіла даваенную.

У беларускай літаратуры існаваўл*етпад сацыялістычна-га рэалізму, які патрабаваў толькі станоўчага адлюстравання падзей, звязаных з будаўніцтвам сацыялізму. Забараня-лася ўсё тое, што не ўпісвалася ў такі мастацкі метад. Так, напрыклад, у першым пасляваенным выданні збору твораў Янкі Купалы ў 1952—1954 гг. было забаронена друкаваць каля 160 твораў, у якіх выказваліся нацыянальна-вызвален-чыя ідэі. Жорсткай партыйнай крытыцы падвергліся п'есы Кондрата Крапівы «Мілы чалавек», А. Кучара «Заложнікі», якая былапрысвечанадзейнасці бацькі Міная (М. Шмыро-ва). У іх распавядалася пра тых людзей, што апынуліся на акупіраванай нямецка-фашысцкімі захопнікамі тэрыторыі, а значыць, аўтаматычна залічваліся ў «ворагі народа» разам з памагатымі акупантаў — паліцаямі. У адсутнасці па-чуцця гордасці за сваю савецкую радзіму быў абвінавачаны Кузьма Чорны, а яго раман «Млечны шлях» забаронены. Як антинародны напрамак у музыцы была ахарактарыза-вана опера Я. Цікоцкага «Алеся», дзе галоўную ролю вы-конвала знакамітая беларуская спявачка Л. Александроўская. Прыйшлося нават даць оперы іншую назву — «Дзяўчына з Палесся».

У літаратуры галоўнай тэмай у гэтыя гады стала мінулая вайна, раскрыццё гераізму савецкіх людзей, адданасці іх са-цыялістычнаму ладу і яго стваральніку — камуністычнай партыі. У ліку першых буйных твораў аб вайне — першы бе-ларускі раман пра партызанскі рух «Глыбокая плынь» Івана Шамякгна, раманы «Мінскі напрамак» Івана Мележа і «Векапомныя дні» Міхася Лынькова. Чалавек у іх рас-крываўся не праз яго ўнутраны свет, пачуцці і думкі, а перш за ўсё праз яго гераічныя ўчынкі.

Мірнае жыццё пасляваенных гадоў таксама асвятлялася праз паказ барацьбы беларускага сялянства за адраджэнне калгасаў і гераічнай працы рабочых на будоўлях беларускай прамысловасці.

Паэзія з яе лірычным успрыманнем жыцця напгўнялася думкамі аб шчасці жыцця ў СССР. Гэта было характэрна, напрыклад, для творчасці Аркадзя Куляшова, які атрымаў у 1946 г. Сталінскую прэмію за паэму «Сцяг брыгады».