1 глоссарий аудит – білім саласы, жоғарғы оқу орнындарында оқытылатын ғылыми пән. Аудит

Жалпы қаржылық қортынды есепте көрсетілген ақпараттарға әсерін тигізетін ескерту маңызды болып табылады. Келісе алмаушылық болған жағдайда тек сол қаржылық қортынды есепте дұрыс емес немесе толық емес ақпартаттардың бар екендігін көрсетеді; белгісіздік жағдайында ол аудитордың ескетусіз қорытынды жасай алмауына әкеліп соқтырады.

Маңызды және елеулі ескертулердің арасындағы айырмашылық маңыздылық дәрежесімен анықталады. Бір аудитор үшін елеулі немесе басқасы үшін маңызды болып табылатын ескертулерді анықтау ушін шүбәсіз факторлар жоқ. Маңызды ескертулер тәжірибеде өте сирек кездеседі, теріс аудиторлық қортынды ешуақытта жасалынбайды, ал биржада бағаланатын кезкелген компания үшін қандайда болмасын шартты қортынды ерекше жағдай болып табылады. Шартты қортынды жасау белгілі бір зардап шегуге әкеліп соқтыруы мүмкін, мысалы қор биржасында кәсіпорын өзінің бағасын төмендетіп алуы мүмкін.

Қортынды жасаудың барлық жағдайларында аудитор ескертулердің бпрлық маңызды себептерін дәл бейнелеуге, сонымен бірге кәсіпорын шегетін зардаптарды, егер оларды бағалау мүмкін болса, көрсетуге тиісті.

Ескертулерді бар аудиторлық қортынды жасауды қажет ететін жағдайларды анықтау және бағалау. Ескртулері бар аудиторлық қортындыны ең болмаған жағдайда ғана жасалуға тиісті. Берілген қортындының типі жайында аудиторда күмән туындайтын болса, онда ол мәселені ескертулерсіз шешуге мүмкіндік алу үшін кәсіпорын басшылары мен кеңесуге тиісті. Әдетте кәсіпорын басшылары ескертулерден аулақ болуға тырысады және сондықтан көбінесе өзінің позициясын өзгерте алады немесе аудитор кәсіпорын тарапынан ешқандай шара қоланылмайтын болса ескертулер жасалатындығы туралы клиентке емеурін білдірген жағдайда үлкен көлемде ақпараттар бере алады. Осы айтылғандардың негізінде ескертулері бар қортынды жасау кезінде төмендегі тұжырымның пайдаланатындығын атап көрсетуге болады: келесі алмаушылықтардың болуынан туындағанды «қоспағанда».

«Біздің пікіріміз бойынша жоғарыда көрсетілген фактілерді қоспағанда, қаржылық қортындыны 200 жылғы 31 желтоқсандағы күйі бойынща кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы сенімді және шын ақпараттар көрсетілген».

Аудитор қаржылық қортынды есеп бойынша теріс аудиторлық қортынды жасауға мәжбүр болған кезде, қортынды бөлімде төмендегілер қарастырылуы тиісті:

«Біздің пікіріміз бойынша, жоғарыда бейнеленген фактілердің әсеретуінен қаржылық өортынды есеп 2000 жылғы 31 желтоқсанға кәсіпорынның қаржылық жағдайының сенімді және дәл көрінісін бере алмайды».

Егер аудиторлық тексеру жүргізу процесінде аудитор тексеруді жоқтауға мәжбүр болатын және оның жүргізуден бас тартатын жағдайы туындайтын болса, онда ол бас тартуының себебін көрсетуге тиісті.

«Жоғарыда көрсетілген фактілердің маңыздылығына байланысты біз қаржылық қортынды есеп бойынша қортынды бере алмаймыз».

1.Аудитті жүргізудің масштабын анықтаудың қандай кезеңдері бар?

2.Аудитті жоспарлаудың мақсаты не?

3.Жоспарлау принциптерін атаңыз.

4.Аудитті жоспарлаудың кезеңдері қандай?

5.Алдын-ала жоспарлау кезеңінде қалай орындалады?

6.Аудиттің жоспары мен бағдарламасын дайындау туралы не айтасыз.

7.Аудитті жүргізуде жасалатын келісім-шартта не көрсетіледі?

8.Аудитті жүргізудің бағдарламасы деген не?

9.Аудиторлық қорытынды есеп дегеніміз не?

10.Аудиторлық қорытынды есепте не көрсетіледі, оның қандай бөлімдері бар?

11.Аудиторлық қорытынды есептің қандай түрлері бар?

12.Аудиторлық қорытынды есепті дайындаудың тәртібі туралы не айтасыз.

Тақырып 7. Аудит сапасын бақылау
Дәріс сабағының мазмұны:

1. Сапаны басқару жүйесі. Аудитор жұмысының сапасын бақылаудың негізгі қағидалары

2. Аудитті құжаттау. Жұмыс құжаттарын дайындаудың мақсаттары мен анықтамалары. Аудиторлық құжаттардың сипаты

3. Аудиторлық құжаттардың масштабы, мазмұны, формасы және типтері. Аудитордың үлгілік жұмыс құжаттары
1. Сапаны басқару жүйесі. Аудитор жұмысының сапасын бақылаудың негізгі қағидалары

Аудиттің өзіне қысқаша тоқталсақ, аудит (лат audit-шоттарды тексеру, тексеріс)-шаруашылықты жүргізу субьектілерінің қаржы есеп –қисабына аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар жүргізген тәуелсіз сараптамасы мен талдау. Аудиттік жүргізу барысында жылдық бухгалтерлік (қаржы) есеп-қисабының жай күйі мен мазмұны, меншік нысаны мен қызмет түрлеріне қарамастан банкілердің, қорлардың, биржалардың, компаниялардың, қоғамдар мен басқа да шаруашылық жүргізу субьектілерінің жылдық балансының дұрыстығы мен толықтығы; субьектілердің инвестициялардың қабылдау және инновациялық жобаларды жүзеге асыруға қатысу жөніндегі әлеуметті мүмкіндіктері, кәсіпорындардың жарғылық қорының уақытылы толық құралуы; несие ресурстары мен инновациялардың мақсатқа сай пайдаланылуы; қаржының жай-күйі жөнінде аудиторлық қорытынды жасалады. Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар өздерінің кәсіптік қызметімен байланысты басқа да қызметтер, атап айтқанда: бухгалтерлік есепті жалға қою және қалпына келтіру; табыс және қаржы есеп-қисабы туралы жасау; кәсіпорынның активтері мен пассивтерін бағалау; тапсырыскерлерге ақпараттық қызмет көрсету; салық және шаруашылық заңдары жөнінде кеңес беру қызметтерін де көрсетеді.

Сонымен аудитор (лат audit-тындаушы, тексеруші) - аудиторлық қызметпен айналысушы маман болып табылады. Онымен жоғары экономикалық және заң білімі бар мамандығы бойынша кемінде бес жыл жұмыс істеген және тиісті аттестациядан өткен адам айналыса алады. Аудитордың аудиторлық қызметпен кәсіпкер немесе аудиторлық ұйымның қызметкерлері ретінде жеке айналысуына құқығы бар жеке кәсіпкерлік қызметпен тек лицензия алғаннан кейін және аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың мемлекеттік тізімдемесіне енгізілгеннен кейін ғана айналысуға болады. Оның оқытушылық пен ғылыми жұмысты қоспағанда кәсіпкерлік қызметтің басқа түрлерімен айналысуына тыйым салынады. Пайдақорлық пен шаруашылық қылмыстар үшін сотталған адамдардың аудиторлықпен айналысуына құқығы жоқ. Аудитордың (аудиторлық ұйымдардың): тексеру нысандары мен әдістерін дербес айқындауға; барлық бухгалтерлік тізімдіктерді; шоттарды, қаржы-шаруашылық қызметтің басқа да құжаттарын, активтер мен міндеттемелерді, ақшалай қаражаттың, бағалы қағаздардың, материалдық құндылықтардың нақты болуын және олардың бухгалтерлік есеп пен бухгалтерлік (қаржы) есептемесінің деректерімен сай келуін тексеруге; банкілерден, салық органдары мен өзге де үшінші тұлғалардан тексерілетін кәсіпорынның қызметі туралы аудитті жүргізу үшін қажет тиісті мәліметтер алуға; түрлі саладағы мамандарды шарт негізінде аудитке қатысуға таратуға?; кәсіпорының қажетті құжатаманы табыс етпеген жағдайда тексеруден бас тартуға құқығы бар. Аудиторлар (аудиторлық ұйымдардың): тапсырыс берушіге аудитті жүргізуге өзінің қатыса алмайтындығы туралы хабарлауға; тексерілетін кәсіпорыннан алынған және өзі тексеру барысында әзірлеген құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге; өзі табыс еткен және аудиторлық жұмыс барысында анықталған кез келген ақпараттың және тексеру деректерінің, нәтижелерінің және тапсырыс берушінің қаржылық жай-кұйінің құпия ұстауына кепілдік беруге; тексеру барысында алынған ақпаратты өзінің мақсаты үшін немесе үшінші бір тұлғаның мүддесі үшін пайдаланбауға аудитті жүргізу барысында заңдардың елеулі түрде бузылғандығын, соның салдарынан кәсіпорынның немесе мемлекеттің зиян шеккенін не зиян шегуі мүмкін екендігін айқындайтын фактілер туралы меншік иесіне жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.

Аудит жұмысы, нарықты қатынас жүйесінде дамыған елдерде жедел дамыды. Мысалы, Ұлыбритания, Франция елдерінде аудит міндетті түрде жүргізілетін болды. Оның құқылығын қамтамасыз ету үшін ол елдерде бірінші болып аудит заңы қабылданды.

Шет елдердегі аудит жұмысының мазмұн-мағынасын, ұйымдастыру принциптерін, бақылау-тексерудегі қойылатын талаптарын аудиторларды бекіту, тағы басқа да ерекшеліктерін қарастыратын болсақ, негізінде олардың арасында берілетін бірдей талап қоюшылық бар болады.

Ал, еліміздің аудит жұмысының тиянақты дамуына бірден-бір негіз болған, заң тұрғысынан жұмыс жүргізуге, құқылығын анықтап отырған, 1993 жылы 18 қазан айында жоғары Кеңес қабылдап, бекіткен "Қазақстан Респуббликадағы аудиторлық қызмет" туралы заңы арқылы іске асырылады. Бұл заң аудит қызметін бір жүиеге келтіріп, оның тиімді жүргізілуін қамтамасыз етеді. Осы заңға сүйене отырып еліміздегі аудиттің даму жолы анықталады, шет ел аудит фирмаларымен қарым-қатынас, бірлесіп аудит жүргізу, мамандану жолдары белгіленеді.

Қазіргі кезде біздің елімізде Еуропалық "үлкен алтылық" тобының филиалдары жұмыс істейді. Сонымен қатар біздің елдің аудит фирмасы да қосылып аудит жұмысын жасайды. Қазіргі кезде дүние жүзінің барлық елдерінде аудит қызметін көрсететін алты аудит фирмасы бар. Олар қазір дүние жүзілік "үлкен алтылық" деп аталады.

Қазақстанда аудиторлық қызмет көрсету рыногы шартты түрде екіге бөлінген: өзінің кәсіби қызметін «Үлкен төрттік» деп аталатын халықаралық аса ірі аудиторлық компаниялар Deloitte Touche, KPMG, Ernest Young, Pricewaterhouse Coopers және жергілікті аудиторлық компаниялар ұсынып отыр. Халықаралық фирмалардың әрқайсысы өздерінің мүшелері ұзақ жылдар бойы аудиттің халықаралық стандарттары бойынша әлемнің көптеген мемлекеттерінде жұмыс істейтін ірі халықаралық топ болып табылады.

Жергілікті аудиторлық компаниялар бүгінгі таңда Халықаралық аудит стандарттарын қолдану және оларды пайдалану тәжірибесін қабылдауды енді ғана бастап отыр.

Аудит осы мемлекетке қабылданған стандарттар мен принциптерге сәйкес болса ғана сапалы аудит ретінде танылады.

Аудитор кәсібінің ерекшелігі – олардың маңызды қоғамдық міндетті қызметті орындайтындығында. Яғни, олар көптеген ақпарат тұтынушылардың бұл экономикалық субъектімен істес болу немесе болмау жөнінде шешім қабылдауына негіз болатын қаржылық қорытынды есептің дұрыстығын дәлелдейді немесе дәлелдемейді. Аудитор үшін баста міндет – аудиторлық қорытындыға сенгісі келетін адамдардың үмітін алдамау. Сондықтан аудитор клиенттің кез келген қыңырлығы мен тілектерін орындауға емес, белгілі бір ережелер мен кәсіби этикалық кодекстің шеңберінде әрекет етуге міндетті.

Клиентке сапалы қызмет көрсету үшін аудиторлық фирмалар өздерінің ұйымдық құрылымдарын басқарудың теориясы мен практикасына, сонымен бірге клиенттерге көрсетілетін қызмет түрлеріне қарай құруға тиісті.

Ірі аудиторлық фирмалардың басқару құрылымы келесідей болу мүмкін:

• 
  директорлар кеңесі;
  
• 
  директор;
  
• 
  аудит объектілері бойынша департаменттер (жалпы аудит, банктік, сақтандыру, зейнетақы қорларының және басқа қаржылық институттардың);
  
• 
  кеңес беру департаменті (салықсалу, бухгалтерлік есеп мәселелері бойынша);
  
• 
  маркетинг бөлімі, бухгалтерия, ақпараттық, заңгерлік бөлімдер және т.б.
  

• 
  фирманың директоры;
  
• 
  фирманың аудит жөніндегі директоры (аудит бөлімі);
  
• 
  кеңес беру (консультациялық) бөлімі;
  
• 
  мүліктерді бағалау, заңгерлік, ақпараттық, шаруашылықжәне т.б. бөлімдер.
  

Компанияның партнерлары. Халықаралық тәжірибеде аудиторлық фирмалар партнерлықтық заңды нысаны, бизнес иесі болып табылады және оларға толық материалдық жауапкершілік жүктеледі. Халықаралық компанияларда аудиторлық қорытынды есепке қол қоюға тек партнер құқылы. Партнерлар клинтпен байланыстар үшін, бизнестің стратегиялық дамуы үшін жауапты.

Аудиторлық қызметтің сапасына бақылау жасау бірнеше аспектілерде жүзеге асырылады:

• 
  негізгі аудитордың өз ассистенттерінің жұмысына бақылау жасауы;
  
• 
  аудиторлық фирманың аудиторлардың жұмысына бақылау жасауы;
  
• 
  сыртқы бақылау.
  

Аудит нәтижелерін тексеру кезінде негізінен төменгі мәселелерге көңіл аудару керек:

• 
  аудиттің жалпы жоспарға және бағдарламаға сәйкес орындалғандығы;
  
• 
  жасалатын жұмыстардың және олардың нәтижелерінің тиісінше құжатталғандығы;
  
• 
  айқындалған аудиторлық процедуралардың мақсатына жеткендігі;
  
• 
  тексеру нәтижелерінің қаржылыққорытынды есептің дұрыстығы жөнінде ой-пікір білдіру үшін негіз болатындығы.
  

• 
  қызмет көрсету процесіндегі екі жақтың міндеттері мен шарттары туралы ақпаратттары бар клиентке арналған хат-келісім;
  
• 
  клиенттің ішкі бақылау жүйесіндегі негізгі кемшіліктер және оларды жою жөніндегі ұсыныстарды хабарлаушы хат;
  
• 
  Аудиторлық тексеру нәтижелерін қарастыру хаттамалары және т.б.
  

230 «Құжаттау» деп аталатын Халықаралық аудит стандартында «аудитор аудиторлық қорытындыны растаушы дәлелдеулерді, сондай-ақ, аудиттің Халықаралықстандарттарға сәйкес жүргізілгендігін растайтын дәлелдеулерді беру кезінде зор маңызы бар мәліметтерді құжатпен рәсімдеуге тиісті екендігі көрсетлген.

Жұмыс құжаттарының жалпы мақсаты – аудитордың аудитті нормативтік-құқықтық актілерге және жалпы көпшілік қабылдаған стандарттарға сәйкес жүргізгендігіне сенімді болуы.

Жұмыс құжаттарының маңызы төмендегілерден тұрады:

• 
  олар аудитті жүргізу және жоспарлау кезеңінде көмектеседі;
  
• 
  олар аудиторлық жұмысқа шолу жасауға және аудитке бақылауды ұйымдастыруға жағдай туғызады;
  
• 
  оларда аудиторлыққорытындыны растаушы процедуралардың орындалуы нәтижесінде алынған аудиторлық дәлелдеулер бар.
  

Жұмыс құжаттарына келесілер жатады:

1. Кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысаны және ұйымдық құрылымы туралы ақпараттар;

2. Заңдық құжаттардан, келісімдерден және жинақтардан үзінді немесе олардың көшірмесі;

3. Ревизияланатын кәсіпорынның аудитін жоспарлау процесінің негіздемесі;

4. Аудиторлық тексеруді өткізу бағдарламасы;

5. Орындалған аудиторлық процедуралардың өткізілу уақыты және көлемі, сонымен бірге олардың нәтижелері туралы жазулар;

6. Ассистенттер орындағын жұмыстарды аудитордың тексергендігінің және талдағандығының дәлелдеулері;

7. Аудиторлық процедураларды кімнің және қашан орындағаны туралы көрсетулер;

8. Аудиторлардың сарапшылармен, кеңесшілермен және үшінші жақтың басқа да өкілдерімен өткізген әңгімелерінің көшірмелері;

9. Аудитордың өз клиеніне жіберген хаттарының көшірмелері, оның ішінде өзінің міндеттемелері және ішкі бақылау жүйесінің кемшіліктері бойынша;

10. Клиенттен немесе оның өкілдерінен алынған хаттар;

11. Аудиторға тапсырылған аудиттің маңыздырақ аспектілеріне қатысты түсіндірулер;

12. Шоттардың, экономикалық субъект қызметінің көрсеткіштері мен тенденцияларының талдауы, тексеруші баланстар;

13. Өткен есепті кезеңдердің қаржылыққорытынды есебінің, сонымен бірге қорытынды есеп бойынша жасалған аудиторлық қорытындылардың, анықтамалардың, актілердің және т.б. көшірмелері;

14. Өткізілген аудиттің нәтижесі бойынша аудитор жасаған қорытынды пікірлер.

Аудиторлармен жұмыс алдында дайындалған барлық құжаттар оның жұмыс қағаздарын ажыратады және аудитті жоспарлауға көмектеседі. Сонымен қатар аудиторлық жұмыстың дәлелі болып табылады. Аудитті тексеру барысында аудитор әртүрлі мәліметтерді пайдаланады. Оларды өз кезегінде тікелей және қосалқы мәліметтер көзі деп бөледі.

Тікелей мәлімет көзі фактілерді тікелей кепілдік анықтама беретін құжаттар- бухгалтерлік есеп кестелері, түгендеу құжаттары және түгендеу қорытындысы, акті.

Қосалқы мәліметтер көзі олар материалдық емес, бірақ сол кәсіпорынның шаруашылық жұмысына қатысты мәлімет.

Бухгалтерлік есеп құжаттарын дәлел көзі мағынасы ретінде 4 топқа бөледі: алғашқы, топтаушы, ерікті, қосымша.

Алғашқы есеп құжаттары- бұл шаруашылық операциялардың нақты орындалғанын немесе оның орындалуына негіз болатын жазбаша анықтама. Топтаушы құжаттар-олар шаруашылық арасындағы өзара ішкі мағынасы бірдей өлшемдермен топтастырылғандарын жинақтап, бір жүйеге кетірілген құжаттар. Ерікті құжаттар- ол құжаттарға материалды-жауапты жұмысшының немесе басқадай қызметкерлердің өз еркімен жасайтын құжаттары. Қосымша құжаттар- кәсіпорын шаруашылығына бақылау жасаушы жеке қызметкерлердің пікір-ойын көрсететін негізде экономикалық фактілерді, құбылыстарды анықтайтын аудиторлық тексеруде көптеген мәліметтер көзі болатын құжаттар.

Аудитор өзінің жұмысында осы құжаттар арқылы фактілерді орындау мақсатымен жұмыс қозғауын жүргізіледі. Себебі, тексеру процесіндегі тфактілер тек құжаттар арқылы анықталады. Аудит барысындағы жиналған құжаттарда жүйелеу, мазмұн-мағынасына сәйкес топтау, ол аудитор мамандығының деңгейігне байланысты. Аудитордың жұмыс қағазында тіркеледі.

Сонымен, қорытындылай келе аудит жұмысы-ол бір жүйеге келтірілген белгілі құжаттар арқылы сатылап жүргізілетін тиянақты жұмыс. Аудит жұмысының сәтті жүргізілуі аудитор алдымен субьектілердің құқылық құжаттарын толық танысып және зерттеу жұмысын өте тианақты, жан-жақты жүргізгенде жүзеге асырылады. Сондықтан да аудитор әртүрлі құжаттар арқылы жан-жақты материалдар дайындап шаруашылық субьектісінің табыстылық, қаржылық есептерін тексеріп, таза пайда сомасының дұрыс анықталғандығынын дәлелдеп аудиторлық иқорытынды дайындайды. Онымен қоса жұмыс қағазындағы жиналған мәліметтерге сүйене отырып, яғни белгілі бір дәлелдер сүйене отырып кәсіпорын шаруашылығының тиімді даму жолына байланысты өзінің пікірін айтады.
3. Аудиторлық құжаттардың масштабы, мазмұны, формасы және типтері. Аудитордың үлгілік жұмыс құжаттары.

Аудиторлық ұйымдар мен жеке аудиторлар аудиторлық пікірді растайтын дәлелдемелерді ұсынуда маңызды орын алатын мәліметтерді жазбаша түрде рәсімдеуі қажет.

Құжаттама – аудитормен дайындалатын немесе аудитті өткізуге байланысты аудитормен алынып сақталатын жұмыс құжаттары мен материалдары. Жұмыс құжаттары қағазда, фотопленкада тіркелген мәліметтер түрінде, электронды түрде немесе басқадай түрлерде ұсынылуы мүмкін.

Жұмыс құжаттары мыналар үшін қолданылады:

• 
  аудитті жоспарлау мен жүргізу үшін;
  
• 
  ағымдағы тексеруді жүзеге асыру және аудитормен орындалған жұмысты тексеру үшін;
  
• 
  аудиторлық дәлелдемелердің негізінде жасалған нәтижелер мен қорытындыларды тіркеу үшін.
  

Аудитор өзінің кәсіби біліктілігін негізге ала отырып әрбір нақты аудиторлық тексеру бойынша құжаттардың көлемін өзі анықтауға құқылы.

Аудиторлық тексерудегі құжаттар егер жұмысты басқа аудиторға беру қажеттілігі туындаса және оның осы тапсырыс бойынша тәжірибесі жоқ болатын болса, ол тек осы құжаттаманың негізінде жүргізілген жұмысты және шешімдер мен қорытындыларды түсінетіндей көлемде болуы тиіс.

Жұмыс құжаттарының формасы мен мазмұны келесідей факторлармен анықталады:

- аудиттелетін тұлға қызметінің сипаты мен күрделілігі;

- аудиторлық тапсырыстың сипаты;

- аудитор қызметкерлеріне нұсқаулар беру қажеттілігі, оларға ағымдағы тексеру жүргізу мен олармен орындалған жұмысты тексеру;

- аудиттелетін тұлғаның ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйелерінің жағдайы мен сипаты;

- аудитті жүргізу процесінде қолданылатын нақты әдістері мен шаралары.

Жұмыс құжаттары әрбір нақты аудиторлық тексерудің жағдайларына және оны жүргізу кезінде аудитордың қажеттілігіне жауап беретіндей түрде жүйеленуі және құрастырылуы қажет. Жұмыс құжаттарын дайындау мен тексеру нәтижелерін көтеру мақсатында аудиторлық ұйымда құжаттаманың жалпы формаларын құрастыру туралы нұсқаулар беріледі. Құжаттауды осылайша стандартизациялау бағыныштыларға жұмысты тапсыруды оңайлатады, сонымен қатар олардың орындаған жұмыс нәтижелерін сенімді басқаруға мүмкіндік береді.

Әдетте, жұмыс құжаттары мыналардан тұрады:

• 
  аудиттелетін тұлғаның ұйымдастырушылық-құқықтық формалармен және ұйымдастырушылық құрылыммен байланысты ақпараттардан;
  
• 
  қажетті құжаттардың, келісімдердің, мәжіліс хаттардың көшірмелерінен;
  
• 
  аудиттелетін тұлға өз қыызметін жүзеге асыратын сала туралы ақпараттан;
  
• 
  жоспарлау процесі туралы ақпараттан, аудит бағдарламалары мен олардың кез келген өзгерістерімен қоса;
  
• 
  ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйелері туралы аудитор түсінігінің дәлелдемелерінен;
  
• 
  тәуекелділіктің бағалануын, бақылау құралдарын қолдану тәуекелділігінің деңгейін және бұл бағалаулардың кез келген түзетулерін растайтын дәлелдемелерінен;
  
• 
  бухгалтерлік есеп шоттары бойынша қалдықтардың және қаржылық операциялардың талдауы;
  
• 
  ең маңызды экономикалық көрсеткіштер және олардың тенденциялары мен өзгерістерін талдау;
  
• 
  аудиторлық процедуралардың көлемі, уақыты, сипаты мен оларды орындау нәтижелері туралы мәліметтерден;
  
• 
  аудитор қызметкерлерімен орындалған жұмыс кәсіби мамандардың бақылауымен жүзеге асырылғандығы мен тексерілгендігі туралы дәлелдемелерден;
  
• 
  аудиторлық процедуралардың орындау уақыты және оларды кім орындағаны туралы мәліметтерден;
  
• 
  басқа аудитормен тексерілген бөлімшелер мен еншілес ұйымдардың қаржылық (бухгалтерлік) есептілікке қолданылған процедуралар туралы толық мәліметтерден;
  
• 
  аудиттің ең маңызды деген сұрақтары бойынша, аудит процедуралары кезінде аудитормен анықталған қателіктерімен қоса, аудитормен жасалған қорытындыларынан;
  
• 
  қаржылық (бухгалтерлік) есептіліктің және аудиторлық қорытындының көшірмелерінен және т.б.
  

• 
  тексерілетін ұйымның аты;
  
• 
  жұмыс құжатының мақсаты,
  
• 
  аудиторлық тексерудің орыналу мерзімі;
  
• 
  мәліметтің көзі;
  
• 
  рет саны;
  
• 
  аудитордың қолы, күні.
  

Жұмыс құжаттары папкаларға біріктіріліп архивте 5 жыл сақаталады.

500, 501, 505, 510, 520, 530, 540 ХАС-да аудиторлық дәлелмелерді алу процедуралары бойынша нормативтік талаптар бекітілген. Аудиторға аудиторлық есеп (қорытынды) жасалатын қорытындыларды жасау үшін толық және үйлесімді аудиторлық дәлелдемелер алу қажет. Аудиторлық дәлелдемелер ішкі бақылау мен маңыздылыққа тексеру процедураларын оңтайлы үйлестіру нәтижесінен жасалады. Кейбір жағдайларда дәлелдемелерді тек маңыздылыққа тексеру процедураларының нәтижесінде ғана алуға болады.

Аудиторлық дәлелдемелерді алу үшін бастапқы құжаттар, есеп жазбалары мен басқа көздерден алынған растайтын ақапарат.

«Ішкі бақылау тестілері» ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйелері жұмысының нәтижелігі мен құрылымы сәйкес екендігі туралы аудиторлық дәлелдемелерді алу мақсатында орындалатын тестілер болып табылады.

«Маңыздылықты тексеретін процедуралар» - қаржылық есептіліктегі маңызды бұрмалаушылықтар туралы аудиторлық дәлелдемелерді алу мақсатында орындалатын тестілер.

1.Аудиторлық фирмалардың құрылымы қандай?

2. Аудиторлық қызметтің сапасына бақылау жасаудың аспектілері қандай?

3.Аудиторлық құжаттардың қандай түрлері бар?

4.Аудит жүргізудегі жұмыс құжаттарына не жатады?

5.Жұмыс құжаттарына не жатады?

1. Аудиттің анықтамасы және оның мазмұны.

2. Аудиттің тапсырмалары мен мақсаты.

3. Аудиттің пайда болуы және оның даму кезеңдері.

4. Аудит функциялары мен объектілері, пәні.

5. ҚР аудиторлық қызмет нарығының қазіргі жағдайы.

6. Аудит постулаттары және концепциясы, компоненттері, қағидалары.

Әдістемелік нусқаулар - алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты: аудиттің мәні мен маңызын, оның пайда болу тарихын, пәнін және міндеттерін, аудиттің қызметтері мен түрлерін оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1. Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2005.

2. 
   2. Сатмурзаев А.А., Укашев Б.Е. Аудит негіздері. Алматы 2006.
   

1.Ержанов М.С. Теория и практика аудита .Алматы, 2005.

2.Дюсембаев К.Ш. Сущность аудита и его роль в условиях рыночной
экономики. Алматы, 2003.

3.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

1.Аудиттің ақпараттық жүйесіне қойылатын талаптар

2. Қаржылық есеп беру элементтері аудитінің мақсаттары

3. Қаржылық есептілік аудитінің жалпы қағидалары мен мақсаты.

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1.ҚР-дағы аудиторлық қызметті реттейтін органдардың функциялары мен құрылымдары.

2. ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заң және ҚР-дағы аудиторлық қызметті реттейтін басқа да нормативтік-құқықтық актілер.

3.Аудиторларды кәсіби аттестациялау жүйесі және ҚР-дағы аудиторлық қызметті лицензиялау.

4. Аудиторлардың жауапкершіліктері, міндеттері және құқықтары.



Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау , қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты- аудиттің нормалары мен нормативтерін, нормативтік-құқықтық актілерді, аудиторлардың және аудиттелетін субъектілердің міндеттерін, жауапкершіліктерін және құқықтарын оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудит стандарттары және кәсіби тәртібі.

2. Аудит мамандық ретінде.

3. Аудиттің халықаралық стандарты.

4. Кәсіби этикалық кодексі.

5. Аудиторлық қызметтің халықаралық тәжірибесі.

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиторлық қызмет пен аудитордың түрлері.

2. Шаруашылық жүйенің ішкі және сыртқы аудиті. Олардың өзара байланысы және ерекшеліктері.

3. Ішкі аудиттің мақсаты.

4. Ішкі аудитордың жұмыстарының тесті және бағалау түсінік.

5. Халықаралық аудит стандарты «Аудитордың ішкі жұмыстарын қарастыру».

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Экономикалық бақылау және оның компания басқару жүйесіндегі орны.

2. Тәуелсіз аудиттің қаржы-экономикалық жүйесіндегі ролі.

3. Бақылаудың мақсаты мен оның аудиторлық тексерістің жалпы мақсаттарымен өзара байланысы.

4. Ішкі бақылаудың элементтерінің құылымы.

5. Тексеру жүргізу шарттары.

6. Мәліметтерді электронды өңдеудің аудиті.

7. Ішкі бақылау жүйесін бағалау. Жүйенің құжаттық рәсімделуі.

8. 315 ХАС «Субъектілерді білу және оның аумағы, бұрмалаушылықтардың мәнді тәуекелділіктерін бағалау».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты -.студенттерге басқарудың функциялары, нысандарын және ролін оқыту, тәуелсіз бақылаудың мағынасы және оның экономикалық негізділігін қарастыру.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиторлық тәуекелділік.

2. Маңызды бұрмалаушылықтардың тәуекелділігі.

3. Аудиторлық тәуекелділіктің негізгі компоненттері және олардың өзара байланысы: ажырамайтын тәуекелділік, бақышау тәуекелділігі, анықталмаған тәуекелділілік.

4. Аудиторлық тәуекелділікті бағалау: аудиторлық тәуекелділіктің моделін ұсыну.

5. Аудиторлық тәуекелділікті азайту стратегиясы.

6. ХАС 200 «Қаржылық есептілік аудитін реттейтін жалпы қағидалары мен мақсаттары».

Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты - аудиттегі мәнділік түсінігі, аудиторлық тәуекелділік және олардың түрлерін оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиттегі маңыздылық концепциясы.

2. Маңыздылықты бағалау критерийлері.

3. Маңыздылықтың деңгейі мен ұғымының анықтамасы.

4. Маңыздылықтың деңгейін анықтау талаптары.

5. Аудиттің талдау нәтижелерінде маңыздылық қағидасының қолданылуы.

6. Құжаттық рәсімдеудегі бұрмалаушылық белгілері.

7. Алаяқтылықты анықтау және қателіктер.

8. ХАС 240 «Қаржылық есептілік аудиті барысында алаяқтық қатынастарындағы аудитордың жауапкершілігі».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты- аудиттегі маңыздылықты оқыту, маңыздылықтың аудиторлық тәуекелдікпен байланысын қарастыру.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Елеулілік түсінігі.

2.Қателер мен заңсыз әрекеттер.

3.Заңсыз бұрмалауларды кездестіргендегі аудиторлардың әрекеттері.

4.Елеулілік қағидаттарын аудит қорытындыларын талдауда қолдану.

Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты- аудиттегі қателер мен алаяқтық, заңсыз әрекеттерді, олардың елеулілігін бағалауды оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиторлық дәлелдеулерді жүргізудің ерекшеліктері.

2. Аудиторлық дәлелдеу мен оның аудиттегі ролі.

3. Аудиторлық дәлелдеулерге қойылатын талаптар.

4. Дәлелдеулер жіктелімі.

5. Аудиторлық дәлелдеулерді жинау мақсаттарын орнату.

6. ХАС 500 «Аудиторлық дәлелдеулер».

7. Аудиторлық тексеру процедуралары. Аналитикалық процедуралар.

8. ХАС «Бағаланған тәуекелділікке қатысты аудиторлық процедуралар». ХАС «Аналитикалық процедуралар».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты- аудитті жүргізу тәртібін, аудиторлық дәлелдерді, құжаттарды және аудиторлық қорытынды жасаудың тәртібін оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудитті жүргізу этаптары.

2. Аудитті жоспарлау процесі.

3. ХАС «Қаржылық есептіліктің аудитін жоспарлау».

4. Клиентпен алдын ала танысу.

5. Аудит жүргізу тәртібі.

6. Аудит туралы келісім-хат.

7. ХАС 210 «Аудиторлық келісімнің шарттары».

8. Аудитті жүргізу туралы келісім құру.

9.Аудиттің бағдарламасын және жоспарды жалпы дайындау тәртібі.

10.Аудиттің қорытынды этаптарындағы аудитордың жұмысы.
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты- аудиторлық тексеруді дұрыс жоспарлауды қарастыру және аудит жүргізуге қажетті қаржылық есептіліктің түрлерін оқыту.

Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиторлық таңдау.

2. Аудиторлық тексерістің таңдаулы әдісі.

3. Аудиторлық тексерістердің таңдаулы негізгі қағидалары.

4. Таңдау өлшемін анықтау.

5. Таңдамалы элементтерін таңдап алу әдістері.

6. Таңдап алуға әсер ететін факторлар.

7. Таңдап алуға статистикалық және статистикалық емес қарастырулар.

8. ХАС 530 «Аудиторлық таңдау және басқа да таңдамалы тестілеудің процедуралары».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты - аудиттегі сұрыптауды, оның негізгі қағидаттарын, негізгі кезеңдерін және тәсілдерін оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудиторлық есеп (қорытынды).

2. Аудиторлық есеп құрудың жалпы талаптары және оны дайындау тәртібі.

3. ХАС 700 «Қаржылық есептіліктің барлық жиыны бойынша тәуелсіз аудитордың есебі (қорытындысы)».

4. Аудиторлық есептің нысандары. ХАС 701 «Тәуелсіз аудитордың есебінің модификациясы».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты -. аудиторлық қорытынды есеп, оның құрылымын және жасаудың тәртібін оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Сапаны басқару жүйесі.

2. Аудитор жұмысының сапасын бақылаудың негізгі қағидалары.

3. Аудиттің сапасын басқару процедуралары мен саясаты.

4. Аудитордың жұмысының сапасын ішкі және сыртқы бақылау.

5. Аудит сапасы үшін жауапершілік.

6. ХАС 200 «Ескі қаржылық мәліметтердің аудитінің жұмысының сапасын бақылау».
Әдістемелік нусқаулар- алғашқы қайнар көздермен жұмыс жасау, қойылған сұрақтар негізінде өзіндік талдау, қорытынды жасау.

Сабақ мақсаты -. аудитордың жұмыс сапасын бағалаудың негізгі қағидаларын, басқару процедураларын оқыту.
Негізгі әдебиеттер:

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

1. Аудитті құжаттау.

2. Жұмыс құжаттарын дайындаудың мақсаттары мен анықтамалары.

3. Аудиторлық құжаттардың сипаты.

4. Аудиторлық құжаттардың масштабы, мазмұны, формасы және типтері.

5. Аудитордың үлгілік жұмы құжаттары.

6. Соңғы аудиторлық файлды қалыптастыру.

7. ХАС 230 «Аудиторлық құжаттау».

1.Ажибаева З.Н. Аудит. Алматы 2006,

2. Абленов Д.О. Аудит негіздері Алматы 2005

3. Ержанов М.С. Аудит 1. Алматы: изд. Экономика, 2005

4. Нурсеитов Э.О. Аудит. Краткое руководство – Алматы: LЕМ, 2009

Қосымша әдебиеттер:

1. Нурсеитов Э.О. , Нурсеитов Д.Э. Международные стандарты аудита: принципы и практика – Алматы: LЕМ, 2008

2.Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп . Алматы 2000.

3. Әбдіқалықов Т.Ә. Аудит жөне бухгалтерлік есеп. Алматы, 2000

Студенттердің өзіндік жұмысының ең маңыздыда, жауапкершілікті түрі- бұл курстық жұмысты орындау және «Аудит» пәнән оқып үйренуде соңғы бекіту кезеңі болып табылады. Курстық жұмыс іс жүзіндегі жеткілікті тәжірибелік материалдар негізінде материалдар негізінде жазылады.

Курстық жұмыстың мақсаты:

- Жеке мәселелер немесе бекітілген курс тақырыптарын тереңдете игеру барысында студенттердің теориялық білімін нығайту;

- Аудит әдістері мен процедураларын қорыту барысында жалпы теориялық базаның пайдалануды студенттердің өзіндік жұмыс дағдысына қалыптастыру және аудит ақпарат көздеріне: алғашқы құжаттар қолданылатын есеп регистрлері мен қаржы және салық әдістемелеріне талдау жасау;

- Аудиторлық пікірлерді қалыптастыру, маңыздылықпен тәуекелділікті анықтау, ішкі бақылау жүйесін түсіну, талдау және таңдап алынған бағыт бойынша аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын құрып, құжаттарын жинау;

- Таңдап алынған тақырып бойынша жалпы құжаттарды талдап, аудиторлық ұсыныс жасау және аудиторлық есеп құру;

- Шаруашылық субъект есебін бақылауды ұйымдастыру, ішкі аудит мәселелерін шешу жолынісдестіру және студенттердің өзіндік ғылыми-зерттеу жұмыстарын өткізуге дайындықтарын тексеру.

Экономиканы тиімді басқаруды арттыру, бұл – қалыпты деңгейде ұсынылған қаржылық есептегі экономикалық ақпараттардың нақтылығына байланысты. Осыған орай, аудит алдында қаржылық есептің нақтылығын анықтау міндеті тұрады. Қаржылық есептің ұсынылуы мен концептуальдық негізінің ашылуы аудиторлық пікірге байланысты. Бұл міндеттің шешімі ұйымға есеп жүйесін талдауды, заң актілерін білуді, экономикалық теория негізін және клиент бизнесін тануды терең оқып үйренуге негіздейді.

Курстық жұмыстың мазмұны, егер автор тәжірибеде өз ұсыныстарын қолданып, ол шаралардан экономикалық тиімділік көрсетіп жатса, тіпті арта түседі. Студент курстық жұмысты жазу барысында таңдаған тақырыпты жан-жақты қарастырып, оның бүгінгі күндегі өзекті мәселелеріне тоқталуы керек.

Курстық жұмысты жазу барысында студент Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтарын, Аудит стандарттарын, ғылым-оқу әдебиеттерін, үкіметтің нормативті-құқықтық құжаттарын және баспасөз материалдарын қарауы керек.
4.2 Курстық жұмыс тақырыбын таңдау мен бекіту тәртібі

Курстық жұмысты тақырыптарын оқытушы құрастырып, оны кафедра мәжілісінде бекітеді. Курстық жұмыстардың тақырыптарына «Аудит» курсы бойынша өзекті тақырыптар алынған.

Студент таңдалған тақырып бойынша «Аудит» пәнінен алынған білімдерін, оны ұйымдастыру мен әдістемесіне қатысты сұрақтармен толықтырып, болашақта алатын мамандығына байланысты білімін жетілдіре түседі.

Курстық жұмыстың тақырыптары студенттермен таңдалған соң, оқытушы ол тақырыпты сол студентке бекітеді. Одан соң студент тақырып бойынша жоспар жасап, оқытушымен әрі қарай жұмыс жасауға келіседі.

Жұмыстың жоспарын құру жауапты кезең болып табылады. Себебі, кез келген тақырып, ерекше бағыттар алып бірнеше вариантта жасалуы мүмкін. Бірде теориялық бағыты басымболса, екіншісіндетәжірибелікжағына үлкен көңіл бөлінуі мүмкін. Кейде тақырыптың қазіргі жағдайы проблемалық мәселелері және тарихы баяндалып қана қойылуы мүмкін. Курстық жұмыстың бағыты қолданылған көрсеткіштермен тақырыптың ұйымдастырылу деңгейіне байланысты. Жоспар бекітілгеннен кейін студент курстық жұмысты жазуға кіріседі. Оқытушы студентке курстық жұмыстың мазмұны мен безендірілуі бойынша кеңес береді. Тақырыпты таңдау кезінде студенттің ғылыми және тәжірибелік қызығушылығына көңіл бөлінеді.
4.3 Курстық жұмысты орындауға қойылатын талаптар

Курстық жұмысқа қойылатын талаптар:

1. Курстық жұмыстың теориялық сұрақтарын Қазақстан Республикасы қазіргі кезеңдегі нарықтық экономиканың қалыптасуындағы ерекшеліктерімен байланыстырылуы керек. Бұл үшін сандық көрсеткіштерді, шаруашылық қорытынды есептілігін пайдаланғаны жөн. Көрсеткіштерді кесте, график, диаграмма, тақырыптық есептеулер түрінде жүйелеу, қорытындылау керек.

2. Алынған білімді зерттеулердіңмазмұнын сауатты, логикалық жүйемен түсінікті баяндалуы керек.

3. Курстық жұмыста қолданылған әдебиеттер тізімін дұрыс көрсету қажет.

Курстық жұмыс жоғары теориялық деңгейде жазылуы керек. Курстық жұмыс стандартты формат беттеріне жазылуы керек. Жұмыс машиналық жазба және қолжазба тәсілдермен орындалады.

Курстық жұмыс электронды есептеу машиналарында орындалғанда Microsoft Win Wort (версия 6.0), KZ Times New Roman шрифтымен, №14 кегльда жазылуы керек. Жұмыс машиналық тәсілде 30-35 бет көлемінде болуы керек.

Курстық жұмысты жазғанда текст мына тәртіпте болады. Беттің сол жағында- 30 мм, оң жағында- 10 мм, жоғарғы жағында- 20 мм, төменгі жағында- 20 мм орын қалуы керек.

Курстық жұмыс үш тараудан тұрады. Әрбір тараудың бірнеше бөлімдері болуы мүмкін. Тараулардың араб цифрымен жазылған реттік номері болады. Бөлімдердің де сәйкес номерлері тарау номері және нүкте арқылы көрсетіледі. Мысалы: 1.тарау аты

1. 
   бөлім аты
   
2. 
   бөлім аты
   

Курстық жұмыстың материалы мына тәртіпте орналасады:

- титульдік бет;

- мазмұны;

- кіріспе, жұмыстың тараулары, қорытынды;

- пайдаланған әдебиеттер тізімі;

- қосымшалар.

Текстте цитаталар тырнақшаға алынады, беттің соңында қайнар көз көрсетіледі, (автор, жұмыстың аты, тарау, параграф, бет) сілтемелер номерлермен белгіленеді.

Текстте мемлекеттік стандарт пен қазақ орфографиясында рұқсат етілген сөздерден басқа сөздер қысқартылмайды. Сандық шамаларды ондық, жүздік мөлшерде дөңгелектеп жазуға болады.

Текстегі әрбір кестенің номері мен аты жазылады. Содан кейін ғана кесте сызылады. Кесте барлық жағынан шектелген.

Әдебиеттер тізімі анықталған ретпен құрылады:

- заңдылықтар мен нормативтік актілер;

- ережелер мен нормативтік актілер;

- статистикалық дерек көздері;

- монографиялар, мақалалар, оқулықтар және басқадақолданылған ақпарат көздері альфавиттік ретпен жазылады;

- кәсіпорынның ведомостволық нұсқаулықтары, нормативтік құжаттары, есептік және жоспарлық құжаттар.

Курстық жұмыстың беттері номерленеді. Титульдік бет, мазмұны, кіріспенің бірінші беті есептеледі, бірақ номерленбейді.
4.4 Курстық жұмыстың мазмұны

Курстық жұмыс мазмұнына сәйкес жасалады. Әрбір тараудың сұрақтары дәйекті қарастырылады.

Курстық жұмыстың кіріспе бөлімінде тақырыптың мәні мен маңызы ашылып, зерттеу объектісі мақсаты, міндеттерін, тақырыптың өзектілігін бір-екі бетте жазылады.

Бірінші бөлімде жалпы теориялық әдістемелік аспектілер негізінде ішкі бақылау жүйесін оқып-үйрену қарастырылады: элементтер бойынша бақылау ортасы бухгалтерлік есепжүйесі мен принциптері және элементтердің бөлінуі бойынша бақылау процедуралары, клиент бизнесін тану сұрақтары, аудиторлық тәуекелділік компоненттерінің жоспарланған деңгейін және мңыздылықты анықтау. Сондай-ақ статистикалық, статистикалық емес аудиторлық сұрыптау және іріктеу әдістері қарастырылады. Алынған материалдар негізінде аудиторлық бағдарлама құрылады. Материалды статистикалық анықтама деректерімен, монография, журнал статьялары және басқа да қайнар көздер деректерімен иллюстрациялауға болады.

Екінші бөлімде есептік деректер негізінде бухгалтерлік есеп және ішкі бақылауды ұйымдастыру тәжірибесіқарастырылып, шаруашылық процестері мен оның ақпарат көздері, құралдардың жеке түрлеріне жүргізілген аудит нәтижесі келтіріледі. Екінші бөлімнің әр параграфтары жұмыс құжаттарын тіркеумен аяқталады және оларға талдау жүргізіліп отырады. Аудиторлық тексерудің жиынтық бағасы оқиға салдарымен байланысты жүргізілген аудиторлық жұмыстың аяқталуы болып саналады. Келтірілген ұсынымдар нақты және негізделген болуы тиіс. Ұсынымдар жекелеген салалар кәсіпорындарда тәжірибе ұштастыру негізінде жасақталып, баспасөз материалдарын немесе кәсіпорынның ішкі бақылау жүйесі мен талдау есебі жағдайын қарастырып, сонымен бірге ондағы жетіспеушіліктерді анықтайды.

Үшінші бөлімде Заң күшіндегі салық заңдылықтары негізінде бухгалтерлік есепті ұйымдастыру ерекшеліктері мен шаруашылық субъектінің қаржылық есеп беруіндегі шектеулер келтірілуі тиіс.

Курстық жұмыстың барлық тараулары бір-бірімен байланысты болуы керек. Материалдар бір ізді баяндалып, біріншісінен екіншісіне логикалық түрде ауысып отырады.

Қорытындыда бүкіл жұмыс бойынша түйіндер жасалып, нақты ұсыныстар көрсетіледі. Жалпы, қорытынды бөлімде қаржылық есептің ұсынымдық талаптарға сәйкестігіне қысқаша баға беру, тақырыпты ашып көрсету мен бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесін жетілдіруде автордың өз ұсынысы жазылады. Олар жалпы сипатта емес жекелеген әрбір түрде болғаны дұрыс. Ұсыныстар орынды болғаны жөн..

Қолданылған әдебиеттер тізімі курстық жұмыс жазу барысындағы барлық пайдаланылған ақпарат көздерін қамтиды.
4.5 Курстық жұмысты қорғау және бағалау

Курстық жұмысты қорғаудың мақсаты- студенттің таңдалған тақырыпты түсіну деңгейін анықтау, тәжірибелік тапсырмаларды орындауда теориялық білімді қолдана білу, негізделген экономикалық ұсынымдар беру және нақты пікір жасау болып табылады.

Орындалған жұмыс кафедраға өткізіліп, арнаулы журналға тіркеледі. Оқытушы жұмысты тексереді. Дұрыс орындалмаған, өңделмеген жұмыс қайтадан студентке қайтарылады. Тексерілген жұмыстарға пікір жазылып, қорғауға жіберіледі (босатылады).

Курстық жұмысты студенттер кафедрада бекіткен арнаулы комиссия алдында қорғайды. Кафедра шешімі бойынша курстық жұмыстарды бір оқытушы қабылдауы мүмкін. Студент бүкіл жұмыс бойынша дайындалып, сұрақтарға жауап береді.

Қорғау кезінде студент өз ойын жетік баяндап, негізгі түйіндерге тоқталады, қосымша сұрақтарға жауап береді.

Курстық жұмысты бағалау мына кезде жүргізіледі, егер автор:

- зерттеу мақсатын дұрыс айқындап, өзекті мәселені айқындап білсе;

- жоспарда тақырыптың негізгі сұрақтарын ашса;

- сәйкес қорытындылар мен түйіндер жасаса;

- жұмыста теориялық материалды тәжірибелік деректермен ұштастыра білсе;

- жұмысты жақсы безендіріліп, таза, қатесіз жазса.

Курстық жұмыстың бағасын мына жағдайларда төмендетіледі:

- курстық жұмыс жоспары тақырыптың өзекті сұрақтарын ашпаса;

- жұмыста тақырыпқа сараптама жасамай, тек теориялық негізде орындаса;

- қарапайым бақылау нормалары сақталмаса.

Курстық жұмысты қорғағаннан кейін, бағасы қойылады.

&&&

4.6 Курс жұмысының тақырыптары

1.Аудит түсінігі және оның мазмұны. Аудит принциптері.

2.Аудиторлық қызметті нормативтік-құқықтық реттеу.

3.Ішкі бақылау. Ішкі бақылау жүйесін бағалау.

4.Аудит, аудиторлар және аудиторлық қызмет түрлері.

5.Аудиторлық тексеру жүргізудің әдістемелік ерекшеліктері

6.Аудиттегі маңыздылық тұжырымдамасы

7.Аудиторлық тәуекел компоненттері мен олардың өзара байланысы

8.Аудиторлық дәлелдеулер және олардың аудиттегі ролі

9.Аудиттегі таңдамалы әдіс. Аудиторлық таңдама

10.Аудитордың жұмыс құжаттарының мазмұны мен типтері

11.Аудит жүргізу тәртібі мен оны ұйымдастыру. Аудит кезеңдері

12.Аудиттегі жоспарлау

13.Есептілік және аудитор қорытындысы

14.Аудиттегі жұмыс сапасын бақылау

15.Мүмкін болатын қателер мен аудиттелінетін қаржылық есептіліктің зиян шегуі

16.Қаржылық есептілік аудиттің ақпараттық базасы ретінде

17.Компьютерлік жүйе ортасындағы аудит

18.ҚР қаржылық бақылау жүйесі. Аудит түсінігі. Аудиторлық қызмет мақсаты мен міндеттері

19.«ҚР аудиторлық қызмет туралы» заң, оның мазмұны, аудиттің дамуы мен қалыптасуындағы оның мәні мен ролі

20.Аудитке қатысты қызметтер. Қатысты қызметтердің маңызы мен қысқаша сипаттамасы

21.Міндетті аудит. Міндетті аудит мазмұны, субъектілері

22.ҚР аудиторлық қызметті нормативтік реттеу. ҚР аудитті құқықтық қамтамасыз ету

23.Аудиторлық бірігулердің ішкі ережелері (стандарттар), аудиторлық (түсінігі, құрамы, жіктелуі, арналымы)

24.ХАС сәйкес аудитті жоспарлау

25.ХАС сәйкес, аудиторлық дәлелдеулердіжинау әдістерінің мазмұны мен құрамы

26.ХАС сәйкес, аудитордың жұмыс құжаттарын рәсімдеуі, талаптар және мазмұны

27.ХАС сәйкес, аудиттегі маңыздылық дәрежесін қолдану мен орнату

28.Аудиторлық ұйымның сыртқы құжаттары

29.Аудиторлармен персоналды компьютерді қолдану кезінде, мәліметтерді компьютермен өңдеу жүйесіндегі аудит жүргізудің ерекшеліктері

30.Аудиторлық қызметті автоматизациялау жүйесінің функционалдық құрылымы. Міндет құрамы және олардың арналымы

31.Бухгалтерлік есептің негізгі бөлімдерінің аудиті кезінде, персоналды компьютерлерді қолдану

32.Ұйымдағы ішкі бақылауды ұйымдастыру

33.Ішкі бақылаудың негізгі мақсаты мен міндеттері

34.Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі ішкі бақылау құралдары

35.Ішкі бақылау процедураларын жіктеу