1. Жалпы тіл білімі пəні: нысаны, мақсаты, міндеттері
жүктеу/скачать 1.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| 7.
13-18 ғасыр тіл білімі Жалпы тіл білімі-бұл тіл ғылымының жолын, тарихын, бағыттарын, əдістерін анықтайтын жалпы теориялық пəн. 13-18 ғасырлар-лингвистикадағы ойдың одан əрі терең даму уақыты. Бірте-бірте əртүрлі тілдердің фактілерін бір- бірімен салыстыру үрдісі пайда бола бастайды, бұл тілдер бір-бірімен туыстас, бір-бірімен төркіндес деген идеяны тудырады.Мұндай көзқарастар кейінгі дəуірдеде пайда болған. Тіл тарихын зерттеу əрекеттері XIII жəне XVIII ғасырларда орын алды, бірақ сол кезде тіл фактілері хронологиялық тұрғыдан салыстырылмады, бірақ қандай да бір түрде сол уақытқа тəн фактілермен салыстырылды, бұл тілдік құбылыстарды негізінен жалған болжамдармен түсіндірді. Бұл ерекшелік 14- 17ғасырлардағы барлық грамматиктерге тəн. Ағылшын грамматикасының мақсаты ұлттық грамматиканың негізі болды, бірақ ұлттық тілдің грамматикалық ерекшеліктері схемадан тыс болды. Бұл əртүрлі тілдердің ерекшеліктерін анықтауға, грамматикалық теорияның дамуына пайдалы əсер етті. Осы себепті 15-17 ғасырларда грамматикалық еңбектер əр түрлі елдерде жаңа тəсілдермен жазылып, əр түрлі жерлерде жарық көрді. Юлий Цезарь Скалигердің грамматикасы-«латын тілінің негіздері» 1540жылы. Ол грамматикалық функцияларды эпистемалогиялық тұрғыдан анықтауға тырысты.Жаңа модель бойынша жазылған грамматикалық шығармалар əртүрлі елдерде, əртүрлі жерлерде жарияланды.1562 "Француз грамматикасы "П. Роман еңбегі. 1659жылы "Славян грамматикасы" Лаврентий Зизанидің еңбегі. 1757жылы "Ресей грамматикасы" Ломоносовтың еңбегі. Тіл-бұл əлеуметтік құбылыс, сондықтан оны зерттейтін ғылым – тіл біліміде əлеуметтік ғылымдар арасында елеулі орын алады. 8. Орта ғасыр тіл білімі Жалпы орта ғасыр осы адамзат дəуіріндегі кездесетін ең күрделісі жəне де шытырмандылығы көп кездесетін дəуір десем қателеспеспін.Мені не үшін шытырманды жəне күрделі деп айтты деп ойласаңыздар,ол кезде көптеген діндер пайда болып тараған жəне де ол діндерді қазірде ұстанады,яғни ол діндер танымал ислам,будда,христиан секілді діндер.Сол кездері бірнеше діндерді насихаттайтын жазбалар неше түрлі діни парасат сауатын ашатын жазбалар пайда болған еді.Сол себепті белгілі бір дінге құлшылық ететін адамдар сол діннің тілін түсінбесе де жаттап,өз ана тілімен қатар алып жүруге міндетті болды.Сол кездері ол тілді Канондық тіл деп атаған яғни ол тіл əрбір дінді ұстанушының сөйлеу жəне пендешілік тілі болып келді.Жазба тілі жəне əдеби тілі болып осы Канондық тіл есептелінді.Мысалға айтатын болсақ біз қазақтар ислам дінін ұстана отыра Құран кітапты пір тұтамызғой сол секілді яғни біздің канондық тіліміз сол болып есептелінді.Осы орта ғасыр тіл біліміне өзінің едəуір үлесін қосқан ол əрине Араб тіл білімі болатын.Арабтар өзінің тілінің зерттелуіне аса мəн берген.Оны біз мынадан байқай аламыз,жалпы арабтар Үнді сонымен қатар Грек елдерінің ғылымдарының тіл жайлы өткізген үздік нəтиже,табыстарына қарап өз тілінің фонетикасын,морфологиясын жəне де лекикасын айшықтай түскен.Араб ғалымдары көбінесе дыбыс пен əріптің ара-жігін ажыратуға мəн бере отыра атақты ғалым Аристотельге еліктеген деседі.Осы Арабияда өз білімін алған жəне оны жетілдіре білген атақты ғалым Махмұт Қашқари өзінің «Түркі тілдері сөздігі» атты еңбегімен кеңінен танымал.Ол осы еңбек арқылы бүткіл түркі халықтарының тілдік құжаттары яғни материалдары,сол тілдің өзіне тəн өзгешелігі,ерекшелігі бəріде сол еңбекте қамтылған.Түркі елдері сол еңбекпен мақтанады.Бұл еңбек ең алғашқы,өте көлемді еңбек болып саналады.Осылайша,орта ғасыр тіл білімі тақырыбына қысқаша шолуымды тəмəмдасам,алайда бұл тақырып өте көлемді,əрі қызықты екені сөзсіз. жүктеу/скачать 1.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|