1. Жасқа сай физиология және мектеп гигиепасы пәиі
жүктеу/скачать 39.09 Kb.
|
| Жеке басының дамуы кезіндегі мүшелер қызметінің қалыптасу зандылықтарына орыс ғалымдары И. П. Павлов, В. М. Бехтерев, И. А. Аршавский, А. Г. Хрипкова, т. б. ат салыскан. Олардың еңбектсрінің арқасында баланың жасына лайык шартты рефлекстердің қалыптасуы, бағдарлау реакциясының дамуы, сөйлсу қабілетінің калыптасып дамуы, түрлі эмоциялық жағдайлардың байланысы, өзгермелі сыртқы ортаның жағдайларына бейімделу заңдары анықталды, балалар мен жастарға арналған оқулықтар шыкты.
М. Громбахтың 1975 жылы тапқан мүшелер мен мүшелер жүйелерінің қызметі ор кезеңде белгілі бір саты жоғары артып, дамуға дайын түратындыгы бала организмін түсінуде маңызы зор. Бұған қоса, 1969 жылы А. А. Маркосян тапкдн физиологиялық жүйелердің беріктігі меи қалыпты тіршілікті сақтау қабілетінің жоғары дәрежеде болуы, 1975 жылы ұсынғаи П. К. Анохиннің бейімделу реакцияларыиың жүйслі ұйымдасуы туралы қағидасы бала организмінің даму заңдарын жете түсініп, дүрыс зерттеу, жендеп торбиелеу, бағытталған тәрбис және оқу жүмыстарын үйымдастыруда маңызы жоғары болып, коптеген жаналықтарды ашуға жол салцы. Қазіргі кезде балаиың онтогснездік дамуында жүйкелік және психофизиологиялық қызметгерінің жүйелі дамуын талдап, мидың қүрылыстық жоне функциялық жетілуі зерттелді. Орталық жүйке жүйесінің даму кезеңдері және әртүрлі жастағы балалардың миының қызмет кабілеті анықталды. Оған қоса эндокринді, ас қорыту, тыныс алу, зәр шығару жүйелерінің, заттар мен энергияның алмасуының жас ерекшеліктері анықталды. Әсіресе, 12 жасқа дейінгі балалардыңдене қүрылысы мен функциялық ерекшеліктері бірсыпыра шамада зерттелді. Балалар организмінің қалыпты физиологиясын білу олардың денсаулығын сақтауда маңызды деректер берді. Жасқа байланысты адам денесінің құрылысы мен қызметін зерттеудің пөрменді дамыған мерзімі біздің заманымыздың 60-80-ші жылдары. Бұл кезде балалардың денесіндегі зат алмасу, энергия алмасуы, тыныс жүйесішң қызмет ерекшеліктері, газ алмасу ерекшеліктері, жүрек-қан тамырлары жүйесінің өсіп дамуы, балалардың ас қорытуы, олардың зор шығару жүйелерінің қалыптасып, өсіл жетілуі мен қызмет ерекшелікгері толығынан зерттелді деуге болады. Жасқа байланысты адам денесінің құрылыс жоне қызмет ерекшеліктерін анықтауда бірсыпыра еңбектер спорт пен қара жұмысқа байланысты зерттеулердің негізінде жасалған. Организмге ауыртпалық түскенде мүшелер жүйслерпші құрылысы мен қызметіпің озгеруіп анықтау арқылы бала организміне молшерлі еңбек пен спорт ойындарымен шұғылданудын тиімді жолдары анықталды. Мектеп гигиенасы ғылымының нағыз қалыптасуы мен доуірлеуі XIX ғасырдың ортасында бастауыш және орта мектептерде жүргізілген бақылаулар мен эксперименггік зерттеулердің материалдарын жинап жүйеге келтірумен байланысты. Осы кезден бастап мектеп гигиенасы төуелсіз ғылымдар саласының бірі ретінде медициналық гигиенадан бөлівді. XIX ғасырдың орта шамасыңда алғаш рет табиғат тану ғылымдарыньщ жетістіктерін мол пайдаланып қойған тәжірибелердің арқасында гигиенаның бұл жаңа саласы күшті дами бастады. Балаларды тәрбиелеу жағдайларына байланысты олардың денесінің дамуы анықталды. Жақыннан көру қабілеті баланың сыныптан сыныпқа кәшкен сайын үдеп, кебейе түсетінІ корсетіліп, оны болдырмау шаралары ж зылды Бұл көздің өткірлігін төмендетпеу үшін сынып бөлмесіндегі жарықтың, мектеп жиһаздарының әсерін көрсетіп, партаның алғашқы құрылысьш жобалау, сабақ жүргізуге арналған талаптарды ұсынуға мүмкіндік бердІ. Мектеп гигиенасының нағыз дамыған мерзіміне XX ғасырдың 70-90-шы жылдар жатады. Бұл кезде гылыми зерттеулер арқылы балалардың өсуі мен дамуы тікелей олардың денсаулығына байланысты екені анықталды. Нашар оскен балалар дәрігерге жиі барып, түрлі аурулармен көп ауыратыпы белгілі ботды. Кейбір созылмалы аурулар балалар бақшасының ересектер тобында жүргеңде пайда болып. олардың мектептеғі оқуына күшті осер етстіні табылды. Осыған орай балалар бақшасындағы аурудың алдын алу шаралары күшейтІлді. Балалар мен жастардың осіп дамуына, денсаулығына, мүшслер жүйелерінің қызметіне окыту барысындағы сабак ксстесі, еңбек молшері, күн кестесі, тәрбис жүмыстары зор ықпал етеді. Бала организміне әсер ететін жағдайларды зерттеп қана қоймай, сол осерлерге қарсы жүмыстар үйымдастырудың маңызы зор. Оның ішінде балалардыц түрлі жағымсыз жағдайларға бейімделу қабілетін анықтап, организмнің мүмкіншіліктсрін пайдалану жолдарын тауын, мектепке дейінгі балалар мекемелері мен мектептерде санитариялык жұмыстарды жонге келтіру қажет. Бұл жағынан гигиенистердің қосқан үлссі айтарлықтай деугс болады. Гигиеналық зерттеулердің негізінде 90-жылдардағы мектеп реформасыңда, оның койған мэселелері іскс асырылды. Соңғы кезде толық зерттелген балалар меи жас оспірімдердің организмдерініц шынығуы, опың корсеткіш-тері және қажетті жағдайлары гигиена ғылымының, әсіресе мсктеп гигиенасының негізгі мәселелері болып отыр. Балапыц осуі мсн дамуы жоне оған кажетті жағдайларды А. А. Маркосяп, Б. Н. Никитюк, балалардың жүйке жұйелерінің жас ерекшеліктері мен жсте дамуына қажетті жағдайларды М. В. Антропова т. б. ғальгмдар зерттсді. Сол зерттеулердің негізінде бүрынғы Кенес Одағындағы елдердс және біздің елімізде де байқалғаи балалар мен жастардың осіп дамуының акселерациясы, оның белгілері мен себсптері аныкталды. Өсу мегг дамудың акселерациясы ең алдымен Мәскеу облысының Глухово ауылындағы балалардың бойын, салмағын жоне басқа дене корсеткіштерін салыстырғанда 1962 жылы 1880 жылдан 15 жастағы балалар 21 см ұзын екені анықталғаннан кейін белгілі болды. XX ғасырдың 70-ші жылдары сол кездегі Кеңес Одағының түкпір-түкпірінде өмір сүріп жатқан балалардың дене корсеткіштерін өлшеп, көпшілік жерде, әсіресе ірі қалаларда балалардың өсуі мсн дамуы жылдамданғаны 1970-1990 жылдары дөлелденді. Мүндай зерттеулер Қазақстанда да жүргізілді. Аиталық, Алматы қаласы мен облысы бойынша 1950 жылмен салыстырғанда 1970-1980 жылдары 13, 15, 17 жастағы ер балалар мен 11-12, 15, 16 жастағы қыздардың дене көрсеткіштері анағүрлым артты. Яғни жыныстық жетілу қыздарда 9 жастан, ұлдарда 12-13 жастан, бұрынғыдан 1,5-2 жылдай ертерек басталды (Алиакбарова, Адеева,1980 Алиакбарова 1993 ). жүктеу/скачать 39.09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|