кåñòå - ´íiìãå êåòêåí øû¹ûíäàð ñìåòàñû

7 кåñòå - ´íiìãå êåòêåí øû¹ûíäàð ñìåòàñû

7-ші кåñòå áåðiëãåíäåði áîéûíøà ê¸ñiïîðûííû» øû¹ûíäàðû åñåïòi æûëû 631 ìû» òã. íåìåñå ¼òêåí 2003 æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà 2.1%-¹à ê¼ï åêåíäiãií áàéºàéìûç. Øû¹ûíäàð ñìåòàñûíû» áàðëûº òàðìàºòàðû ¼çãåðiñêå ½øûðàäû.

Øû¹ûíäàðäû» æàëïû ñîìàñû øû¹àðàòûí ¼íiì ê¼ëåìiíå, º½ðûëûìûíà, ¼çãåðìåëi íåìåñå ò½ðàºòû øû¹ûíäàð äå»ãåéiíå áàéëàíûñòû ¼çãåðåäi äåï åñåïòåóãå áîëàäû.

Øû¹ûíäàðäû» àðòóûíû» áàñòû ñåáåái: åãiñòiê æåðëåðäi» ê¼ëåìiíi» ½ë¹àþû, òèiñiíøå æà»à àñòûº ºàáûëäàó ïóíêòòåðií àøó ºàæåòòiëiãiíi» òóûíäàóû, òåõíèêàëûº º½ðàë-æàáäûºòàð ñàíûíû» àðòóû, ò½ºûì ê¼ëåìiíi», òû»àéòºûøòàð ìåí æàíàð-æà¹àðìàé áà¹àñûíû» æî¹àðûëàóû, ýíåðãèÿ¹à êåòêåí, ñîíäàé-ຠìàóñûìäûº æ½ìûñøûëàð ñàíûíû» àðòóû, åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí 2003 æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà àñòûºòû» íàðûºòûº áà¹àñûíû» (áèäàé: 2003æ. 198.5 À²Ø äîëë.–1òîíí., 2004æ.–145 À²Ø äîëë.–1òîíí.) àéòàðëûºòàé ò¼ìåíäåói æ¸íå ò. á. áîëûï òàáûëàäû.

Åíäiãi êåçåêòå ¼íiì ðåíòàáåëüäiëiãií òàëäàéìûç.

8 кåñòå - ´íiì ðåíòàáåëüäiëiãií òàëäàó.

8-ші кåñòå áåðiëãåíäåði áîéûíøà áàéºà¹àíûìûçäàé åñåïòi æûëû ê¸ñiïîðûííû» ðåíòàáåëüäiëiãi òåðiñ ì¸íãå èå áîëäû, ÿ¹íè ê¸ñiïîðûí æ½ìûñû òèiìñiç áîëäû. Îíû» ¼çiíäiê ñåáåïòåði: ¼íiìäi æ¸íå áàñºà äà ¼òêiçóëåðäåí àëûí¹àí ïàéäàíû» ò¼ìåíäåói, ÿ¹íè åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà 3805.2 ìû» òã-ãå ò¼ìåíäåói íåìåñå 278.6%-¹à êåìói, ñîíäàé-ຠòîëûº ¼çiíäiê º½ííû», ÿ¹íè äàéûí ¼íiì áà¹àñûíû» ê¼òåðiëói åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà 631 ìû» òã-ãå ¼ñói íåìåñå 102.1%-¹à ê¼òåðiëóiíå áàéëàíûñòû áîëäû. Ñîíû» í¸òèæåñiíäå åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà ¼íiì ðåíòàáåëüäiãi àéòàðëûºòàé ¼ñêåí æîº.

Á½ë á¼ëiìäi òàëäàó å»áåê ðåñóðñòàðûí ïàéäàëàíóäû æàëïû áà¹àëàóäàí áàñòàëàäû.

9 кåñòå - Å»áåê ðåñóðñòàðûí ïàéäàëàíóäû æàëïû áà¹àëàó

Á½ë 9-шы êåñòå ì¸ëiìåòòåði áîéûíøà áàéºà¹àíûìûçäàé ¼íiìäi ¼òêiçó ê¼ëåìi ¼òêåí æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà åñåïòi 2004 æûëû 1250.7 ìû» òã-ãå êåìiäi. Á½ë øèêiçàò ê¼ëåìiíi» àçàþûíà áàéëàíûñòû áîëäû.

´íiì ê¼ëåìiíi» àðòóûíà áàéëàíûñòû áið ºûçìåòøiíi» å»áåê ¼íiìäiëiãi åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí 2003 æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà òèiñiíøå 44,6 ìû» òã-ãå íåìåñå 23,6%-¹à æî¹àðûëàäû. Á½íû» ñåáåái ¼íiì ¼íäiðó ê¼ëåìiíi» æî¹àðûëàóûíà æ¸íå æ½ìûñøûëàð ñàíûíû» êåìóiíå áàéëàíûñòû áîëäû.

´íiì ê¼ëåìiíäåãi å»áåê àºû ºîðûíû» ¾ëåñ ñàëìà¹û åñåïòi 2004 æûëû ¼òêåí 2003 æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà ñ¸éêåñiíøå 16.9%-äàí, 17.1%-¹à, ÿ¹íè 0.2%-¹à æî¹àðûëàäû, 1 ºûçìåòøiíi» îðòàøà àéëûº å»áåê àºûñû 17.5%-¹à ¼ñiï, ¼òêåí æûëìåí ñàëûñòûð¹àíäà åñåïòi 2004 æûëû 29,9 ìû» òã-ãå òå» áîëûï, 4,4 ìû» òã-ãå ¼ñòi, ÿ¹íè ¸ðáið æ½ìûñøû ìàóñûì êåçiíäå æî¹àðû å»áåê àºû àëûï îòûðäû.

Àñòûº ¼íiìäåðiíåí ò¾ñêåí òàáûñòû» ò¼ìåíäåóiíi» áiðíåøå ñåáåïòåði áîëäû: îëàðäû» ºàòàðûíà ¸ëåìäiê íàðûºòà¹û àñòûº ¼íiìäåði ìåí øèêiçàòòàðûíà äåãåí ñ½ðàíûñòû» àðòóû, ìåìëåêåòòi» àñòûº ò¾ðëåði ìåí ¼íiìäåðií ýêñïîðòòàó¹à øåêòåó ºîþû, àë iøêi íàðûºòà¹û àéòûë¹àí ¼íiì áà¹àñûíû» ò¼ìåí äå»ãåéäå ñàºòàëóû, ñîíû» iøiíäå ¸ëåìäiê ñ¸í ¾ëãiëåðiíäåãi àóûë øàðóàøûëûº ¼íiìäåðiíåí æàñàë¹àí òàóàðëàðäû» àëäû»¹û øåïòå áîëóû ºîñûìøà ¼òêiçóëåðäåí àëûí¹àí òàáûñòû» æî¹àðûëàóûíà ñåáåï áîëäû, ñîíäàé-ຠêåéáið ìåìëåêåòòåðäåãi àñòûº àëºàïòàðûíû» òàáè¹è çàðäàïòàð¹à ½øûðàóû åëäåãi àñòûº ¼íiìäåðiíå àéòàðëûºòàé ñ½ðàíûñ òóäûðóûíà ºàðàìàñòàí æî¹àðûäà¹û æà¹äàéëàð¹à áàéëàíûñòû øàðóàøûëûºòàð ¼íiìäåðií æîñïàðëàí¹àí äå»ãåéäåãiäåí ¸ëäåºàéäà àðçàí áà¹àìåí ñàòóûíà, àë¹à ºîé¹àí ìàºñàòòàðûíà òîëûºàíäû æåòå àëìàóûíà ñåáåï áîëäû.

Àóûë øàóàøûëû¹ûíäà àéòà êåòåòií áàñòû ì¸ñåëåëåðäi» áiði ìåìëåêåòiìiçäi» Бүкіләлемдік Ñàóäà µéûìûíà ì¾øå áîëóûíà áàéëàíûñòû åëiìiçäå ºàé ñàëàäà áîëìàñûí ºûçìåò åòóøi, ÿ¹íè ¼íiì ¼íäiðóøi íåìåñå ºûçìåò ê¼ðñåòóøi íàðûº ñóáüåêòiëåðiíi» ¼íäiðãåí ¼íiì (ê¼ðñåòiëãåí ºûçìåò) ñàïàñûíû» õàëûºàðàëûº ñòàíäàðòòàð¹à ñ¸éêåñòiãiíå àñà ºàòàë äåí ºîéûëóû. Ñîíäàé–ຠÏðåçèäåíòiìiçäi» 2003–2005 æàëäàðäû àóûë æûëäàðû äåï æàðèÿëàóû, àóûë øàðóàøûëûº ¼íiìäåðiíi» ñàïàñûí ºàäà¹àëàéòûí, ñàïàíû àðòòûðó¹à òiêåëåé ñåáåïêåð áîëàòûí ìåêåìåëåðäi» àøûëóûíà íåìåñå ºàéòà æàíäàíóûíà ¾ëêåí ì¾ìêiíäiê òó¹ûçäû.

Àðû ºàðàé «²ûçûë Æàð» ´Ê–íi» ¼çiíäiê ºàðæûëàðûí òàëäàéìûç.
10 кåñòå - «²ûçûë Æàð» ´Ê –íi» ¼çiíäiê ºàðæûëàðûí òàëäàó

Р/с	Көрсеткіштер	2003		2004		Ауытқуы
		Мың тг.	%-дық үлесі	мың тг.	%-дық үлесі	(+;-)	өзг. қар-ы,%
А	1	2	3	4	5	6	7
1	Жарғылық қор	465,0	-2,0	387,5	-2,2	-77,5	83,3
2	Бөлінбеген өткен жылғы табыс	-32 154,1	139,3	-20 888,0	118,8	11 266,1	65,0
3	Жалпы табыс	9 971,5	-43,2	8 089,8	-46,0	-1 881,7	81,1
4	Таза табыс	-1 364,6	5,9	-5 170,8	29,4	-3 806,2	378,9
6	Барлығы	-23 082,2	100,0	-17 581,5	100,0	5 500,7	76,2

Áåðiëãåí 10-шы êåñòå ì¸ëiìåòòåðiíåí áàéºàï îòûð¹àíûìûçäàé, ¼çiíäiê ºàðæû ê¼çäåðiíi» æèûíû 2004 æûëû -17 581,5 ìû» òã. шығынды болып îòûð. Á½ë ê¼ðñåòêiøòi» теріс мәнге ие болуына, å» àëäûìåí, á¼ëiíáåãåí òàáûñòû» және жалпы табыстың кемуі ¸ñåð åòòi. Îë øàìàлар өткен жылмен салыстырғанда сәйкесінше –11 266,1 ìû» òã-ãå және -1 881,7 мың теңгеге ò¼ìåíäåãåí.

Ендігі кезекте «Қызыл Жар» ӨК-нің активтеріне талдау жасаймыз. Кәсіпорынның айналым қорларын, мысалдағы кәсіпорынның жылдық балансындағы активтік бөлімінің: ұзақ мерзімді активтері және ағымдағы активтері сияқты көрсеткіштеріне сүйене отырып зерттеуге болады.

11 кесте - Кәсіпорынның активтерін талдау.

«²ûçûë Æàð» ´Ê–íi» àéíàëûì ºîðëàðû äà íåãiçãi ºîðëàðы äà åñåïòi æûëы біршама төмендегенін ê¼ðóãå áîëàäû.

Ағымдағы активтері 56 846,9 ìû» òã-ãå өсіп, îíû» iøiíäå ìàòåðèàëäûº àéíàëûì ºîðëàðû 15 181,1 ìû» òã, àºøàëàé ºàðàæàòòàð 47 662,5 ìû» òã-ãå ¼ñiï, ê¸ñiïîðûííû» áàðëûº ºàðæûëàðû өткен жылмен салыстырғанда -98 239,4 ìû» òã-ãå кеміген. Негізгі шығын ұзақ мерзімді активтер есбінен болып отырғанын көруге болады.

Íàðûº æà¹äàéûíäà «²ûçûë Æàð» ´Ê–ãi ¼íäiðiëåòií ¼íiì æ¸íå ê¼ðñåòiëåòií ºûçìåò ò¾ðëåðií áiðøàìà ò¾ðëåíäiðãåí. Àë ¼íäiðiñ ïðîöåñiíå ºàæåòòi çàòòàðäû àðíàéû ñàóäà ä¾êåíäåði ìåí ñàóäà áàçàðëàðûíàí ñîíäàé-ຠàðíàéû òàïñûðûñïåíåí æàñàòàäû.

Àë ì½íäàé ïðîöåññ, ¼ç êåçåãiíäå å»áåê ñèûìäûëû¹û æî¹àðû æ½ìûñºà æàòàäû. Á½ë ïðîöåñòåðäi ä½ðûñ æîë¹à ºîþ ºàæåòòi ìàòåðèàëäàðìåí äåð êåçiíäå ºàìòàìàñûç åòiï îòûðóäû» áiðäåí-áið æîëû.

«²ûçûë Æàð» ´Ê–ãi íåãiçiíåí æåðãiëiêòi õàëûºòû», ñîíäàé-ຠøåò ìåìëåêåòòåð òàïñûðûñòàðûìåí æ½ìûñ iñòåéäi, ÿ¹íè ê¼ï ì¼ëøåðäå àñòûº åãiï, îíû æèíàï, êåïòiðiï, òàçàðòûï, ñ½ðûïòàï, ¼»äåï отандас кәсіпорындар мен øåò ìåìëåêåòòåðãå ñàòàäû. Ñû êåçäåðäåãi ºèûíøûëûºòàð¹à áîé àëäûðìàé, ºûçìåòií æàë¹àñòûðó á½ë ê¸ñiïîðûí¹à äà ¼ç ¸ñåðií òèãiçäi. Æûëäàí-æûë¹à øû¹àðàòûí ºûзìåò ïåí ¼íäiðiëåòií ¼íiì ê¼ëåìi æî¹àðûëàï æ½ìûñøûëàðäû» å»áåê ¼íiìäiëiêòåði àðòòû. Øû¹ûíäûëûº äå»ãåéi àðòòû. Ñû åêi æûëäà¹û ì¸ëiìåòòåð ê¼ðñåòêiøòåði îñû æà¹äàéäû ê¼ðñåòåäi. ̸ñåëåí 2003 æûëû ¼íiìäi ¼òêiçó ê¼ëåìi 40 287,1 ìû» òã. Áîëñà 2004 æûëû á½ë øàìà 39 036,4 ìû» òã-íi º½ðàï, -1 250,7 ìû» òã. êåìiãåí. Òîëûº ¼çiíäiê º½í 30 315,6 ìû» òã.-äåí 30 946,6 ìû» òã.-ãå äåéií ¼ñòi. Øû¹ûí ê¼ëåìi äå ñ¸éêåñiíøå -3 805,2 ìû» òã-ãå ¼ñòi.

Ìiíå îñûíäàé òàëäàóëàð í¸òèæåñi, æà»à ½ñûíûñòàð ìåí øàðàëàð òîáûí åíãiçóäi ºàæåò åòòi.

Нарықтық экономиканың қай саласында болмасын қызмет етіп, негізгі мақсаты табыс табуға бағытталған, кез-келген кәсіпорын кызметі, маркетингтік зерттеулерді аса қажет етеді. Осы орайда біздің мысалдағы «Қызыл Жар» ӨК-нің қызметі оң нәтижеге қол жеткізуге бағытталған нарық субьектісі ретінде атқарылып жатқан шаралар жиыны мен осы мақсатта келешекте атқарылатын жұмыстар жүйесімен қысқаша таныстырып өткенді жөн көрдік.

Жоғарыда аталып отырған кәсіпорын қызмет саласы бойынша ауылшаруашылық өнімдерін өндіруге және өңдеуге бағытталған. Ауыл шаруашылық өнімдерінің 90%-ы тамақ және жеңіл өнеркәсіп салаларымен тығыз қызмет ететінін, бұл саланың өндірген өнімдері барынша алғашқы тұтыну заттары немесе сол заттарға шикізат ретінде пайдаланылатынын ескере отырып, өнім өткізуде нарық сегменттері арасында жоғары сұранысқа ие болатыны баршамызға белгілі. Сонда да болса кездесетін қиыншылықтар реті аз емес. Мәселен:

1. 
   өндірілген немесе өңделген өнім сапасы нарық талаптарына сәйкестігі;
   
2. 
   өндірілген немесе өңделген өнім сапалы болған жағдайда кәсіпорынның қызметті немесе өнімді өткізу құны - өнімнің бағасы;
   
3. 
   осы нарық сегменттерінде қызмет көретумен және өнімді өндіру немесе өңдеумен айналысатын басқа да нарық субьектілері – бәсекелестер және т.б.