1. Омонимдер туралы түсінік. Көп мағыналы сөздер мен омонимдердің жасалуындағы ерекшеліктер
жүктеу/скачать 19.54 Kb.
|
| көп мағыналы сөздер деп аталады. Көп мағыналы сөздер бір сөз табынан болады және бір негізден таралады. Мысалы, адамның немесе жан-жануардың көзі, иненің көзі, терезенің көзі, бұлақтың көзі, білімнің көзі, істің көзі. Осы тіркестердегі «көз» сөзі – бір негізден тараған зат есім.
2. Антоним сөздер, жасалу жолдары, түрлері және олардың стильдік қызметі. Антонимдік сөздер дегеніміз – дыбыстық және жазылу жағынан әр түрлі, тікелей қарама-қарсы лексикалық мағынаға ие, бір мүшенің сөздері, мысалы: «ақиқат» - «жалған», «жақсы» - «жаман», «сөйлеу» - «үндеме». Антонимдік түрлері: 1. Әртүрлі. Антонимдердің бұл түрі ең өкілі болып табылады. Бұл сөздерге тұтастай қарама-қарсы мағыналар жатады (мысалы, биік – аласа, ыстық – суық, қуып жету – артта қалу т.б.). Кейбір предлогтар антонимдер ретінде қарсы қойылады (мысалы, үшін және алдында (шкафтың артында - шкафтың алдында), ішке және сыртқа (бөлмеге - бөлмеден тыс). 2. Бір түбір. Олар үшін қарама-қарсы мағына сөздердің түбір мүшелері арқылы емес, аффиксті морфемалар арқылы көрінеді. Антонимия префикстердің қарсы тұруынан (мысалы, at- және u- (кел - кет), v- және s- (көтерілу - түсу) немесе сөзге қарама-қарсы мағына беретін болымсыз префикстерді қолдану нәтижесінде туындайды. мағынасы (мысалы, сауатты – сауатсыз, дәмді – дәмсіз, әскери – соғысқа қарсы, революция – контрреволюция т.б.). 3. Контекстік (немесе контекстік) антонимдер – тілде мағынасы жағынан бір-біріне қарама-қарсы тұрмайтын, тек мәтінде ғана антоним болып келетін сөздер: Ақыл мен жүрек – мұз бен от – осы қаһарманды ерекшелеген басты нәрсе. 4. Энантиосемия – бір сөздің мағынасына қарама-қарсы. Кейде антоним болмауы мүмкін жеке сөздер, бірақ бір сөздің әртүрлі мағыналары (мысалы, баға жетпес сөз, мағынасы: 1. өте жоғары баға(баға жетпес байлықтар). 2. бағасы жоқ (бағасы жоқ, яғни өте арзан). Берекелі сөз, мағынасы: 1. в ең жоғары дәрежебақытты (бақытты күй). 2. ақымақ (бұрынғы мағынасы киелі ақымақ). 5. Пропорционалды (қарсы әрекеттері бар: көтерілу - құлау, семіру - арықтау) және пропорционалды емес (әрекетсіздік кейбір әрекетке қарсы: кету - қалу, жарық - сөну). 6. Тілдік (тіл жүйесінде бар: биік – аласа, оң – сол) және сөйлеу (сөйлеу айналымдарында қалыптасқан: баға жетпес – құнсыз, сұлу – батпақ кикимара); Антонимдердің атқаратын қызметі: 1. Антонимдердің негізгі стильдік қызметі лексикалық құралантитеза құру. P: Біз жек көреміз және кездейсоқ жақсы көреміз. 2. Антитезаға қарама-қарсы – қабылдау, ол антонимдердің болымсыздықпен қолданылуынан тұрады. Ол сипатталған тақырыпта нақты анықталған сапаның жоқтығын атап көрсету үшін қолданылады. P: Ол жақсы емес, жаман емес еді 3. Антонимия – оксиморонның негізі (грек тілінен аударғанда oxymoron «тапқыр-ақымақ») - стилистикалық фигура, бұл мағынасы жағынан қарама-қарсы сөздерді біріктіру арқылы жаңа ұғым туғызады. П: Ұйқыда жаралмаған жаратылыстардың көлеңкесі тербеледі. Лотанның жүздері сияқты эмаль қабырғасы(Брюсов). 4. Антонимдік сөздер бейнеленген – тізбектелген антонимдік жұптардың толық қамтылуын атап көрсету үшін қолданылады. П: Дүниеде жақсылық пен жамандық, өтірік пен шындық, қайғы мен қуаныш бар. Анафраз – антонимдердің бірін қолдану керек болса, екіншісін қолдану: қайда, ақылды, адасып жүрсің, бас? (есекке қатысты). Антонимдік жұптар логикалық болуы керек. 3. Лексикография ғылымы туралы жалпы мағлұмат беріңіз. жүктеу/скачать 19.54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|