45. Терроризм: ұғымы және түрлері. Терроризм (лаңкестік) – қорқыту мақсатында террорды, күштеуді әрдайым қолданып отыруға негізделген саясат. «Террор» сөзінің синонимі («террор» латын тілінде қорқыныш, үрей дегенді білдіреді) «күштеу» (насилие), «қорқыту», «үрейін ұшыру», «зорлық-зомбылық жасау» болып табылады. Террористтің кез келген әрекеті (өлтірумен байланысты болмаса да) қашанда күштеумен, мәжбүрлеумен, қауіппен байланысты. Террористтің мақсатқа жетудегі басты құралы – бұл қорқыту, қорқыныш пен өзіне деген сенімсіздік атмосферасын тудыру, адамның зәресін алу.
Қазіргі саясаттануда терроризм саяси экстремизмнің шектен шыққан түрі ретінде қаралады. Терроризм – субъектісі жеке адам, қоғам, мемлекет болып табылатын қоғамдық қауіпсіздікке қарсы жасалған қылмыс.
Терроризмнің түрлері: 1) Субъектісінің сипатына қарай ұйымдаспаған, жеке дара терроризм (террорлық актіні 1-2 адам жасайды, олардың артында ешқандай ұйым тұрмайды) және ұйымдасқан, ұжымдық терроризм (террорлық іс-әрекет алдын-ала жоспарланып, оны бір ұйым жүзеге асырады: халық еркішілдер, эсерлер, ИРА, Әл-Каида, ИГИЛ т.б.) деп бөлінеді. Терроризмнің бұл түрі қазіргі кезде таралған.
2) Мақсатына, бағытына қарай ұлтшылдық терроризм (сепаратистік немесе ұлт-азаттық мақсаттарды көздейді), діни терроризм (екі түрлі дінді ұстанушылар арасындағы күреспен байланысты: индус пен мұсылман немесе мұсылман мен иудей арасындағы; сонымен бірге бір дін өкілдері арасындағы: католиктер мен протестанттар, сунниттер мен шииттер арасындағы; бұл терроризм зайырлы билікті бұзып, діни билікті орнату мақсатында жасалады).
3) кімге қарсы бағытталуына қарай жеке адамға қарсы терроризм (террорлық акті нақты бір адамға қарсы бағытталады (саяси, мемлекеттік қайраткерлерге, Анвар Садат, Индира Гандиге қарсы, оларды өлтіріп кету) көпшілікке қарсы бағытталған жаппай терроризм (1995 ж. Оклахомадағы (АҚШ), 2010 ж. Мәскеу жарып кетулер);
Терроризмнің нақты көрініс беруіне қарай: 4) билікке қатысты оппозиционерлердің терроризмі және биліктің өзінің, яғни мемлекеттік терроризм (яғни мемлекеттің саясатының бір бағыты ретінде, мемлекеттің азаматтық тұлғаларға қарсы қуғын-сүргіні, күштеуі. Мысалы, күштеу құрылымдары – полиция, т.б. құқық қорғау орындарының қызметкерлерінің заңсыз тұтқындауы, өлтіруі, ұрлауы, қинауы, азаматтарды сотсыз, тергеусіз өлтіруі. Мемлекет терроризмге өзі араласпауы мүмкін, бірақ ол террорлық топтарды қаржылай қолдауы мүмкін);
Сонымен бірге терроризмнің халықаралық және ішкі терроризм деген түрлерін де көрсетуге болады.
Қазіргі кезеңде терроризм ашық та ауқымды болып отыр, бұл бұрын-соңды болмаған жағдай.
Достарыңызбен бөлісу: |
