1 –шi зертханалық жұмыс Тақырыбы: «Қойма» деректер қорын басқару жүйесін құру Зертханалық жұмыстың мақсаты
«Телефон анықтамасы» деректер базасының формасын құру кезінде өрістер редакторымен жұмыс
жүктеу/скачать 2 Mb.
|
«Телефон анықтамасы» деректер базасының формасын құру кезінде өрістер редакторымен жұмыс.
2. 1 Form1 формасында Table1 компонентін активтейміз. Пайда болған редакторда Add Fields командасы арқылы барлық өрістерді көшіреміз. Пайда болған өрістер тізімінен IDPeople өрісін ерекшелейміз. Объект инспекторында DisplayFormat қасиетіне келесі жолды енгіземіз: ‘Порядковый номер: ‘000
3 Алдыңғы мысалдарда біз «Жыныс» өрісін DBCheckBox1 компоненті арқылы шығардық. Ол сонша ыңғайлы емес. Бұл мәнді «Ер» немесе «Әйел» мәндерін таңдау арқылы шығарамыз. Ол үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:
Ер; Әйел
DBComboBox1 компонентінің Items қасиетін активтеп, пайда болған редакторда келесі жолдарды енгіземіз: Ер Әйел Редатордың жұмысын ОК батырмасын басымен аяқтаймыз.
4. Енді туған күнді шығаратын дата үшін форматты таңдау керек. Ол үшін келесі әрекеттерді орындау керек: 4.1 Form1 формасындағы Table1 компонентін активтейміз. Өрістер тізімінде Birthday өрісін таңдаймыз. 4.2 Объект инспекторында DisplayFormat қасиетін таңдап, бір форматты енгізу керек, мысалға «dddddd». Енгізуді Enter батырмасын басумен аяқтаймыз. 5. Run|Run басты менюінің командасы арқылы бағдарламаны іске қосамыз. Экранда біз енгізген барлық өзгертулер көрсетіледі. 6. Жазбалар арасында орын ауыстырғанда қосылған енгізу жолында реттік номері рпайда болатынын атап кеткен жөн. Ал комбинилренген жолда дамның жынысы жайлы мәлімет орналасады. Бұл мәнді қажет болса ашылатын тізім арқылы өңдеуге болады. 7. Бағдарламаның жұмысын терезені жабумен аяқтаймыз (11-сурет). 
11-сурет – Бағдарлама терезесі 8. File|Save All командасы арқылы барлық өзгерістерді сақтаймыз. Есеп беруді жобалау.
Қосымшаны жобалау кезінде сұраныстарын пайдалану. Мәліметтер қорымен жұмыс істеген кезде оған сұраныс ұғымы қолданылады. Сұраныс ұғымына мәліметтер қорынан ақпаратпен бірге белгілі бір қызмет жасау кіреді. Сұралған шартқа сәйкес мәліметтерді таңдауға болады және қорытындыны – таңдау сұранысын шығаруға болады. Мәліметтер қорында сәйкес сұранысларды қолданып, белгілі бір жазбаларды қоюға, жоюға, жаңартуға болады. Осындай талаптар бағдарламалаудың аранайы QBE және SQL тілдерінде құралады. SQL делфиде кең таралған, оны мәліметтер қорының жұмысы үшін қосымшаны жасау кезінде қолдануға болады. SQL –сұранысы SQL тілінде бірнеше сұраныстарды жасауға болады: - мәліметтерді таңдау сұранысы; - қосымшаға сұраныс; - жаңартуға сұраныс; - жоюға сұраныс. SQL –сұраныс, DBD көмегімен жасалған, кеңейтілген sql файылында орналасады. SQL тілінде әрбір сұраныс бірнеше бөліктен тұрады, олар белгілі бір кейінге сақталған сөзден басталады. Сұраныстарды жазу кезінде бас әріптер сияқы кішкентай әріптерді де қолдануға болады. Ақпаратты әртүрлі тәсілмен жолдарға орналастыруға болады, бірақ белгілі бір мағынасы бар ақпаратты жеке жолдарға орналастырған жөн. Сөздерді, идентификаторларды, сандарды, жолдарды және т.б. операцияларды бөлу үшін пробелды қолданған жөн.
Бұл сұраныс кестенің бір немесе бірнеше өрістерінде орналасқан мәліметтерді алу үшін арнaлған. Сұранысдың конструкциясы келесідей: SELECT [DISTINCT] <шығарылған өрістердің тізімі> FROM <қолданылатын кестелердің тізімі> [WHERE < таңдаудың шарты>] [ORDER BY<іріктеу тәртібі>] [GROUP BY<топтау тәртібі>] [HAVING < топтарды таңдау шарты>] [UNION<сұрыптауға араналған қосынды сұраныс> Сұранысдың жеке бөліктерін анықтап қарастырайық. DESTINCT- сұраныс нәтижесінде қайталанатын белгілердің болмау керектігін білдіреді. <шығарылатын өрістердің тізімі>: [<кесте>.] <өрістер>[AS<жасырын ат>] {, [<кесте>.] <өрістер>[AS<жасырын ат>] }, мұнда кесте – кестенің атауы, егер сұранысда бір кесте болса, онда оны қолданбауға болады; өріс – өрістің атауы; жасырын ат – өрістің атауы үшін жасырын ат, сұранысда локальды болып келеді; AS – нақты өріске жалған ат қоятын оператор. Егер кестенің барлық өрістерінен мәліметтерді алу керек болса, онда барлық өрістердің аталған атаулары орнына * көрсеткен жеткілікті. <пайдаланылатын кестелердің тізімі>: “< кестемен файл >”,[< жасырын ат >]{,” кестемен файл >”[<жасырын ат>]}. WHERE- сақталған сөз, одан шарттар тапсырмасының операторы басталады. <таңдаудың шарты >: Шарт, бірлікті бекітетін шарт: [(<кестеМ. өріс1 >< шарт>< кестеN. өріс 2>)]{ AND/ OR (<кестеІ.өріс1 ><шарт>< кестеJ.өріс2>)}, мұндағы кестеМ, кестеN, кестеІ, кестеJ – біріктірілген кестелердің атауы; өріс1, өріс 2 – осы кестелердегі өрістердің атауы, олардың мағынасының сәйкестілігі бойынша кестелердің ара-қатынасы орын алады; шарт – өрісердегі екі кестенің мағынасының сәйкестілігі бойынша анықталады, мысалы, теңсіздік, көп, аз, тең емес және басқа да салыстыру операциялары; шарттар бірнеше болуы мүмкін, бұндай жағдайда олар дөңгелек жақшалар, AND және OR логикалық операциялар арқылы біріктіріледі. Егер біріктіру үшін шарт болмаса, кестелердің барлық мүмкін жазбаларының мүмкіндіктерін білдіретiн нәтиже құрылады.
[[<Кесте>. ],<өріс>< шарт>< мағына>]{ AND/OR [<Кесте>.]< өріс>< шарт>< мағына>}. Математикалық салыстыру операторларынан басқа, логикалық салыстыру операторлары, IN, LIKE және тағы басқалары қолданылады. ORDER BY- сақталған сөз, одан іріктеу тәртібінің тапсырма операторы басталады. <іріктеудің тәртібі >: [<кесте>.]< өріс> [ASC/DESC]{,[< кесте >.]<өріс> [ASC/DESC]}, мұндағы ASC немесе DESC - өсу немесе кему бойынша сәйкес іріктеудің тәртібін анықтайды. GROUP BY-сақталған сөз, одан топтау тәртібінің тапсырма операторы басталады. <топтаудың тәртібі >: [<кесте>.], <өріс >{[<кесте>.]< өріс>}. Қосуға сұраныс. Бұл сұраныс кестеге жазба қосып, оның өрістеріне мағына бере алады. Сұранысдың конструкциясы келесідей: INSERT INTO “<файл кестемен >”(<өріс>{,< өріс>}) VALUES (<мағына >{,<мағына>}). Сұраныстың жеке бөліктерін анықтап қарастырайық: Кестемен файл– кесте файлының атауы, оған жазба қолданылады; ол кеңейтілген болу керек; Өріс – өрістің атауы, оған мағына қойылады. VALUES- сақталған сөз, одан кестенің өрістер мағынасы тізімінің тапсырма операторы басталады; мағына – мағыналар тізімінен мағына, ол жаңа жазбаның сәйкес өрістеріне тапсырылады (олардың саны өрістердің санына сай келуі керек). Жаңартуға сұраныс. Бұл сұраныс тапсырылатын шарттарға сәйкес, жазбалардағы мағынаны жаңартуға көмектеседі. Сұранысдың конструкциясы келесідей: UPDATE “<файл кестемен>” SET<өріс>=< мағына>{,< өріс>=< мағына>} [WHERE <таңдау шарты>] Сұранысдың кейбір бөліктерін қарастырайық: SET- сақталған сөз, одан мағыналар тізімінің тапсырма операторы басталады; <өріс>=< мағына>{,< өріс>=< мағына>} – осы өрістерге қолданылатын өрістер мағынасының тізімі; [WHERE <таңдау шарты>]– мәліметтердің жазбалдарын жаңартатын тапсырма операторы. Жоюға сұраныс: Бұл сұраныс кестеден жазбаларды жоюға мүмкіндік береді. Сұранысдың конструкциясы келесідей: DELECT FROM “<файл кестемен>” [WHERE <таңдау шарты>]. Мәліметтер қорына сұраныс (Query) Table компонентінің біреуін қолдану тек бір кестемен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Сондықтан, бірнеше байланысқан кестелермен жұмыс істеген кезде, Table компонентінің сәйкес санын жасау керек.. Бұл жағдайда TDBDataSet класcына жататын TQuery класының Query компонентіне алған жөн. Бұл компонент SQL- сұранысының көмегімен бірнеше кестелердің негізінде мәліметтерді таңдауды анықтауға мүмкіндік береді. Сол сияқты мәліметтер қорының кестесі шамадан артық болғанда қолдануға ыңғайлы; бұндай жағдайда сұранысдың көмегімен қарастырылып отырған мәліметтердің таңдауын шектеуге болады. Бұл компонентаны пайдалану SQL тілінің білуіне байланысты. Delphi SQL операторын Query компонентi көмегімен жасауға болады: 1) формаға Query, DataSource объектілерін енгізіп, оларды бір-бірімен байланыстыру; 2) DataBaseName қасиетінің TQuery объектісіне жалған ат қою; 3) SQL қасиетінің көмегімен SQL тапсырмасын белгілеу; 4) True мағынасында Active қасиетін бекіту. Егер әрбір қадам дұрыс аяқталған болса, егер BDE нақты бекітілген болса, тор белгіленген кестеден жазбаны сақтау керек. Статистикалық сияқты динамикалық та (немесе сұраныслар параметрлермен) Delphi мәліметтер қорына SQL-сұранысын жасай алады, онда сұранысдың мәтіні өзгермейтін болып қалады. Динамикалық SQL-сұраныслар бағдарлама орындау барысында өзгертіле алатын жазба таңдау шартының негізінде анықталған параметрлерді кіргізеді. Бұл жағдайда бір динамикалық сұранысдың көмегімен қосымшаны орындау кезінде әртүрлі нәтижелерді алуға болады. Динамикалық сұраныслардың синтаксистік конструкциялары статистикалыққа сай, бірақ оларда жазбаларды таңдау шарттарын анықтайтын секциясында мағынасының орнына <параметр >, мұндағы параметр – параметрдің атауы, оның орнына қосымшаны орындау кезінде мағына қойылатын болады. TQuery класында TDataSet, TBDEDataSet және TDBDataSet кластарынан алған келесідей маңызды қасиеттерін атап айтқан жөн: Local- кестелердің орналасуын анықтайды (True – локальды кестелер, False – SQL-серверіндегі кестелер); қасиет тек қана оқуға. RequestLive- логикалық түрдің қасиеті (False мағынасын білдіреді), сұранысды орындау нәтижесінде алынған мәліметтерді өзгерту мүмкіндігін анықтайды. Бұл мүмкіндік сұранысларда да бар, егер қасиет True мағынасына ие болса. Ал қалған сұранысларда нәтиже тек қана оқуға арналған. Бұндай жағдайларда сұраныс сәтті екенін көру үшін CanModify қасиетін қарауға болады, егер кестені SQL сұранысы бойынша түзету керек болса, онда SQL Update командасын қолданған жөн. SQL – Tstrings түрінің қасиеті, Open немесе ExesSQL тәсілдерін орындаған кезде пайдаланылатын SQL-сұранысының мәтінін анықтайды. UniDirectional- сұраныс орындаудың нәтижесінде алынған мәліметтерді таңдау бойынша курсордың қозғалу бағытын анықтайды. UpdateMode - TUpdateMode қасиетінің түрі, аралық буферден жазбаларды жаңарту тәсілін анықтайды. TQuery компонентасының келесі қасиеттері динамикалық SQL-сұранысларда пайдаланылады. Олардың кеейбіреуін мысалға келтірейік: DataSourсe – TDataSourсe түрінің қасиеті, мәліметтер көздерін анықтайды олардың өрістерінің мағынасы динамикалық сұраныс үшін параметлер сияқты пайдаланылады. Params [Index] - TParams түрінің қасиеті, динамикалық сұранысда параметрлерді анықтайды TParams түрінің элементтер тізімін құрайды. Бұл қасиеттің көмегімен параметлер мағынасының редакторында бастапқы параметрлерінің үлкендігі құралады. Сұранысдың параметлер мағынасының редакторына ауысу үшін бұл қасиеттің мағынасын тышқанмен жандандыру керек. Exes SQL – процедурасы SQL сұранысын орындайды. Prepare – процедурасы синтаксисті және оптимизацияны тексеру үшін BDE-ге сұраныс жібереді. Динамикалық сұраныслар үшін орындауға ұсынылады. TQuery компонентасымен өңделген оқиғалар толықтай TDataSet класынан алынады. Params қасиетінің көмегімен бағдарлама тәсілімен динамикалық сұранысға ауысу байланыстарын ауыстырған кезде әдетте келесі қадамдар орындалады: 1) міндетті түрде кестенің жабық екеніне көз жеткізу керек; 2) Prepare командасын беру көмегімен TQuery объектісі дайындалады; 3) Params қасиетіне нақты мағыналар иеленеді; 4) Сұраныс ашылады.
« қанат белгімен » белгіленеді). Default – логикалық типтің қасиеті ; егер ол True мағынасы болса ,меню элемент мәтіні полужирный жазу әріпімен ,ал тышқанымен үлкен элементті екі есе басса, ағымдағы оқиғалары False болатын, OnClick үндемеуін көруге болады. Enabled - логикалық типтің қасиеті ; егер ол True мағынасында болса ,тышқан мен клавиатурадан тәуелді болады. GroupIndex –бүтін типті қасиеті , меню элементі жататын топтар нөмірін қамтиды, және нөлдік мағынасы болады. Items [ Index ]- TMenuItem типінің массив қасиеті ( Index - бүтін көрсеткіші), ағымдағыға элементтен кіші элементке тапсырма беруі. Count қасиеті бойынша элементтер саны анықталады. Сана нөлден басталып, тек оқуға арналады. MenuIndex – қасиеттің бүтін типі, Items тізіміндегі үлкен компоненттерді қамтитын индексі бар компонент. RadioItem - қасиеттің бүтін типі; Егер ол True ді қабылдаса,онда мәзір элементі ауыстыру қосқышы (переключателя) болып, бір топтың бір элеметі ғана белгіленген болады. ShortCut - қасиеттің бүтін типі,шерту кезінде мәзір элементі активтендірілетін, жылдам басқарушы пернелердің кодын анықтайды. Жылдам басқарушы пернелердің кодын анықтау кезінде ShortCutToKey , ShortCutToText программалары қолданылады.
TMenuItem класында OnClick оқиғасы анықталған. Класс құрылымдардын түзетуімен байланысты әдістер қатарын қамтиды. Add ( Item )- процедурасы,Item ( TMenuItem класынан ) элементін кіші элементтер тізіміне қосады . Delete ( Index )- процедура , кіші элементтердің тізімінен Index индексі бар элементтерді жояды.Бірақ динамикалық жадтағы элементтер жойылмайды және екіншірет қолданыла береді. Жобалау сатыларына бір немесе басқа элементке ShortCut қасиетін қолданып, тізімнен үйлестіру лайық немесе пернетақтаның теріп,жылдам басқару пернесін беруге болады.Мына операцияның көмегімен, сатыларға бағдарлама орындалуларыды жүзеге асыруға болады. Арнайы стандартты ішкі программалар көмегімен ( ShortCut , ShortCutToKey , ShortCutToText ,TextToShortCut ). Main Menu басты мәзірі. Менюмен әдеттегі негізгі жобалау сатыларына қалыптасады. NewItem , NewLine , NewSubMenu , NewMenu . стандартты программалар көмегімен жүзеге асыра аламыз.Жергілікті Popup Menu ,басты мәзір сияқты TMenu класына жатады. Standart компонент , ал Items . қасиеті содан соң қолданылады. TPopupMenu класында келесідегідей қасиеттері бар жаңа мінездемелерді еңгіземіз. TPopupAlignment типтес Alignment - қасиеті , жергілікті мәзірмен тышқан курсоры орналасуын анықтайды.
True қабылдаса, жергілікті мәзір тышқанның оң пернесін шерткенде пайда болады False болғанда , мәзір пайда болмайды ( бұл жерде Popup әдісін қолданған жөн ). OnPopup - оқиға , экранға жергілікті мәзірді тышқанның оң пернесін шерткенде пайда пайда болады( егер AutoPopup қасиеті True мағынасы болса ) немесе Popup әдісін шақырғанда. Бұл жергілікті мәзірді өндейтін жалғыз оқиға.
Жобалау сатыларына жергілікті мәзір дәл осылай жасалады. Мысал 1. Деректер қорымен жұмыс жасайтын қосымшға мәзір құру. «Телефон анықтамасы». Меню жобалау мақсат үстіңгі db People өрістері IDPeople кестесінде екінші қайтара көрсеткіштері болуы керек, және Family мен Birthday сорттаудың,іздеу жүзеге асыруы керек. ДҚ «Телефон анықтамасы» қосымшасында жұмыс істейтін текстік файл құру. телефондық кітапшаға сәйкес келетін анықтамалық жүйенін мәтінін теріп жазайық: ФИО, дата рождения,телефон номерін жазамыз. жүктеу/скачать 2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|