1 Сложноподчиненный предложенияр чирун

К|елзавайбуруз четин къвезвай месэлайрикай садни бязи вахтара простой предложенини определенидин табий предложение квай сложноподчиненный предложение какахьун я. Анжах причастини адаз талукь тир гафар табий предложенидай ва ам квай предложение вири сложноподчиненный предложенидай гьисабун патал к|елзавайбур агъадихъ галай шартарин гъавурда туна к|анда: малум тирвал, эгер предложенида кьилин сказуемидихъни причастидихъ гьардахъ вичиз талукь тир чара-чара подлежащияр аваз хьайита, а предложение сложноподчиненный предложение я. Месэла: За незвай ич заз дидеди Гана. Инна кьилин предложение – Ич заз дидеди гана. И предложенидин сказуемое гана, подлежащее – дидеди я. За незвай – табий предложение я. Идан сказуемое – незвай, подлежащие – за я, яни гьам кьилин, гьам табий предложенийрихъ чпин подлежащияр ава. Амма: Пакамахъ фейи диде хтанач – предложенида хтанач – кьилин сказуемидинни фейи причастидин подлежащее, яни кар ийизвай кас (диде) сад я. Иниз килигна вири им простой предложенидай гьисабда.

Вири и чирвилер гайидалай гуьгъуьниз, учителди винидихъ къалурнавай къайдаяр к|елзавайбурун фикирда мягькемардай упражненияр гуда, пунктуациядин ишараяр эциг тавунвай сложноподчиненный предложенияр , герек чкайрал запятояр эцигиз, чин къачуз, кхьиз тада, простой кьве предложенидикай определительный табий предложение квай са сложный предложение туьк|уьрунин тапшуругъар гуда.

Кардин тегьердин табий предложенияр квай

сложноподчиненный предложенияр чирун.
Кардин тегьердин, гекъигунин ва дережадин табий предложенияр маса типдин табий предложенийрив ваъ, чеб-чпив гекъигунин рекьелди чирайт|а хъсан я. И везифа кьилиз акъудун патал ихьтин предложенияр гуда:

1. 
   Ада гьик/ лагьанат/а, за гьак/ авуна.
   
2. 
   За, Надира гьик/ кхьизват/а, гьак/ кхьида.
   
3. 
   Юлдашди гьик/ авурт/а, жувани гьак/ ая.
   
4. 
   Али к/валахдал акьван машгъул тир хьи, адан рик/ел са зат/ни аламачир.
   

а) Гьар са мисалдай кьилин ва табий предложенияр чара ая.

б) Кьилин предложенидай сказуемое жагъура ва адалай табий предложенидал суал эциг ва и суалдиз табий предложенидалди жаваб це.

в) Суал эциг ва табий предложенидин жуьре тайинара.

И тапшуругъар тамамар авурла, ученикар агъадихъ галай месэлайрин гъавурда гьатда:

Кардин тегьердин табий предложенийри кьилин предложенида хабар гузвай кар гьик| арадал къвезват|а гьик| жезват|а, гьам къалурдайди ва гьик/? гьи саягъда? гьи тегьерда? Суалри жаваб гудайди, кардин тегьердин табий предложение кьилиндахъ галаз ак/, гьик/… гьак/, акьван, гьикьван… гьакьван, на лугьуди союзвилин гафаралди хьи союздалди алакъаламишдайди, кардин тегьердин табий предложенийрик гекъигунин ва дережадин табий предложенияр акатзавайди къанмишда.

К|елзавайбуру кардин тегьердин табий предложенийрин жуьреяр тир гекъигунин ва дережадин табий предложенияр са кьадар четиндиз къанмишзава. Иниз килигна ихьтин разбор тухвайт|а хъсан я.

Винидихъ чна ганвай Юлдашди гьик/ к/ел авурт/а, жувани гьак/ к/ел ая предложение къачун ва ам анализ ийин. И кардин тегьердин табий предложение гекъигунин предложение я, вучиз лагьайта кьилин предложенида хабар гузвай кардин тегьердин масадав гекъигзава. Инна къейд авуна канда хьи, и чавуз табий предложенидик квай гьик/ союзвилин гафунин къаншарда кьилин предложенида гьак/ гаф жезва ва, идалай алава, бязи дуьшуьшра кьилин предложенида гекъигзавай кар талукь тир сушествительнидихъ ва я адан чка кьазвай маса гафунихъ ни союз гилигзава. Ингье гьа иниз килигна ихьтин табий предложенидиз гехъигунин табий предложение лугьуда.

Гила чна, мисал паталди, винидихъ ганвай Али к/валахдал акьван машгъул тир хьи, адан рик/ел са зат/ни аламачир предложение анализ ийин.И предложение дережажин предложение я,вучиз лагьайта дережадин табий предложенийри кьилин предложенида къалурзавай кар кьадардин ва я дережадин жигьетдай лишанламишзава.Ихьтин предложенияр ,къайда яз кьилин предложенидихъ галаз хьи союздин ва яна лугьуди,гьикьван гафари,глаголдин шартlунин формади алакъаламишда.

Кардин тегьердин и типдин предложенийрин гъавурда кlелзавайбур хъсандиз гьатун патал абурухъ гьа ихьтин типдин кардин тегьердин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр анализ авуртlа,хъсан нетижа гуда.

Учителди фикир гана кlандай месэлайрикай садни кlелзавайбуруз кардин тегьердин табий предложенийрикай бязибуру кьилин предложенида къалурзавай кар ва я гьал лишанламишдайла,тайинардайла,еридин жигьетдай ваъ,кьадардин ва я дережадин жигьетдай тайинардайди ва гьикьван?гьи кьадар?суалриз жаваб гудайди,мисалар гъана ачухарун я :

Чна гьикьван хъсандиз кlел авуртlа,гьакьван чаз хийир жеда.

Гадади акьван квалахнай хьи,адан гъилер дакlунвай.

Малум тирвал ,кардин тегьердин табий предложение,союз ва я союзвилин гаф квачиз,-вал суффиксдин ва я тегьерда,саягъда,хьиз гафаралдини галкlур жезва. Учителди кlелзавайбуруз и чавуз табий предложенидин сказуемое причастидикай жедайди,са жерге мисалар анализ авунин рекьелди,ачухарда.

1.Играми буба вичин кlани рухвайриз мугьман жедайвал чаз мугьман хьухь, азиз.(Ш.-Э.М.)

2.Хуьруьн майишатдин крар чна вирида, чара ксар хъуьруьн тийирвал, кьилиз акъудзава. (З.Э.)

3.Руша дидеди къалурай тегьерда михьна.

4.Чна квалах чаз директорди лагьай саягъда авуна.

5.Складдин вилик паровоздай пар акъайзавай хьиз кlуфалай бугъ алахьзавай са колхозчиди гъелеррал гъул эцигзавай. (З.Э.)

Кардин тегьердин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенийра пунктуациядин ишараяр эцигдай ва эциг тийидай вири дуьшуьшар келзавайбуруз лап хъсандиз чир хьана кlанда.

Винидихъ ганвай вири вад предложенидани кардин тегьердин табий предложенияр кьилин предложенидихъай чара авунвач, вучиз лагьайтlа сказуемое причастие тир кардин тегьердин табий предложенияр кьилиндахъай чара ийидай адет авач. Амма гьикl…гьакl, хьи, на лугьуда гафаралди ва глаголдин шартунин суффиксдалди алахъалу авунвай кардин тегьердин табий предложение кьилиндахъай запятойдалди чара ийида. (Мисалар винидихъ ганва.)

Кардин тегьердин табий предложенияр кlелзавайбуру гьик къанмишнавата, гьам тайинарун патал ученикриз ихьтин тапшуругъар гайита хъсан я:

1)Простой предложенийрикай, маса гафар кухтаз, хьи союздин ва на лугьуди, гьакьван, гьикьван гафарин куьмекдалди кардин тегьердин табий предложение квай сложноподчиненный предложенияр туькlуьра.

2)Гекъигунин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр туькlуьра.

3)Дережадин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр туькlуьра.

Чкадин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр.

Синтаксисдин ва пунктуациядин тарсарин системада чкадин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр чируни кьетlен чка кьазва.

Чкадин табий предложенийрин мана-метлебдин гъавурда кlелзавайбур хъсандиз гьатун патал ихьтин предложенияр къачуда:

Фариза гьина аватlа, жувни гьаниз вач.

Вожатый гьинихъ элкъвейтlа, пионерарни гьанихъ элкъведа.

Вун, Зарема гьина аватlа, гьаниз фида.

Зун, Надир гьина ацукьайтlа, гьанал ацукьда.

Зун аялар гьинай экъечнатlа, гьаниз фида.

Учителдин тапшуругъдалди ученикри гьар са мисалдикай кьилин ва табий предложенияр жагъурда,табий предложенийрин кlаникай цар чугвада.

Идалай кьулухъ учителди чкадин табий предложениди кьилин предложениде хабар гузвай кар гьина жезватlа, гьинай ва я гьиниз,гьинихъ жезвата къалурда ва гьина? гьинва? гьинихъ? гьинай? хьтин чкадиз талукь суалриз жаваб гуда. Предложенийрин анализ тахминан икl тухуда:

Фариза гьина аватlа, жувни гьаниз вач. сложноподчиненный предложенида кьилин предложение Жувни гьаниз вач я.

Фариза гьина аватlа чкадин табий предложение я ва ада кьилин предложенида лагьанвай чка къалурзавай ва гьиниз? суалдиз жаваб гузва.

Вун физвай чкадиз зунни фида предложенини чкадин табий предложение квай сложноподчиненный предложение я. Ина табий предложение кьилиндавай запятойдалди чара авунвач, вучиз лагьайтlа и предложенидин сказуемое причастидикай хьанва ва ам гунугин падежда авай чка гафунин определение яз ишлемишзава. (И жуьредин чкадин табий предложенияр кьилин предложенийривай пунктуациядин лишанралди чара ийидач.) Инна кьили предложение Зуни фида, вун физвай чкадиз табий предложениди ачухарзава ва кьилин предложенида лагьанвай кар жезвай чка къалурзава ва гьиниз?суалдиз жаваб гузва.

Вун, Зарема гьина аватlа, гьаниз фида чкадин табий предложение квай сложноподчиненный предложение я. Ина чкадин табий предложение кьилин предложенидин юкьва ава. Иниз килигна табий предложение кьве патахъайни запятойралди чара авунва. Чкадин табий предложениди гьиниз? суалдиз жаваб гузва ва кьилин предложенида лагьанвай кар жезвай чка къалурзава.

Вири предложенийрин анализдилай гуьгъуьниз, кlелзавайбуруз чкадин табий предложенияр гьамиша я кьилин предложенидин вилик, я кьилин предложенидин юкьва жедайди са жерге мисалралди ачухарун шартl я. Идахъ галаз сад хьиз, чкадин табий предложение кьилиндахъ галаз сулдин наречийринни глаголдин шартlунин формади алакъаламишзавайдини, суалдин наречийрин къаншарда кьилин предложенида къалурунин наречияр жедайди ачухарда. (Винидихъ ганвай мисалриз килиг.)

Инна чаз учителрин фикир желб ийиз кlанзавай са месэла авa, имни бязи вахтара ученикри чкадин табий предложенини определенидин табий предложение сад-садак какадарун я. И кардихъни вичин себeб авачиз туш.

Буба фейи чкадиз гадани фена предложение анализ ийин чна. (Гада гьиниз фена? - буба фейи чкадиз.)

Эгер ихьтин предложенида чка лагьай гафунин еринда тайин чка къалурзавай существительное (месела, кlвал, шегьер, хуьр) хьайитlа, ам определение тир табий предложение гьисабдайди са жерге мисалралди ачухарна кlанда.

Меселе:Диде руша кlвалахзавай багъдиз фена (Диде гьи багъдиз фена?-руша кlвалахзавай.) Малум жезвайвал,и табий предложениди чкадин табий предложенийрин суалриз(гьина? гьиниз? гьинихъ? гьинай?...) ваъ, определенидин табий предложенидин суалдиз (гьи?) жаваб гузва. Иниз килигна чна учительриз чкадин табий предложениярни определенидин табий предложенияр сад-садав гекъигунин рекьелди ибурун арада авай тафават тайинарун меслят къалурзава.

Са месэла мад къейд ийиз кlанзава чаз. Кирс суалдикай ибарат тир табий предложенидани суалдин наречие гьина? гьиниз? ...жеда, сказуемини глаголдин шартlунин наклоненида жеда ,амма ихьтин предложение чкадин табий предложение туш.

Месела:

За адавай, вич гьиниз физватаl, жузуна.

Малум тирвал косвенный суалдикай ибарат тир предложение, яни са кардикай хабар кьазвай касдиз дуьм-дуьз суал гунн тавуна, кирсдаказ суал гудай ва вич кьилин предложенидиз табий тир суалдин предложение дополненидин табий предложенийрикай гьисабда .

Чкади табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр синтаксический разбор ийидай вахтунда ученикри кьилин предложенини табий предложение къалурайтlа, табий предложенидиз суал эцигиз хьайитlа ,суалдиз килигна адаз характеристика гуз хьайитlа бес я. Гьа са вахтунда кlелзавайбуруз чкадин табий предложение квай сложноподчиненный предложенийра пунктуациядин ишараярни эцигиз чир хьана канда.

Чкадин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенийриз талукь упражненияр тахминан ихьтинбур хьайитlа,тежрибади къалурзавай гьал,хъсан я:

1.Чкадин табий предложение кьилин предложенидин юкьва авай са шумуд сложноподчиненный предложение туькlуьра.

2. Чкадин табий предложение кьилин предложенидин вилик квай са шумуд сложноподчиненный предложение туькlуьра.

3. Садак чкадин,садакни определенидин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр туькlуьра.

4. Чкадин табий предложение кьилиндахъ гьина? гьиниз? гьинихъ? гьинай? тварциэвезралди галкурнавай 4 сложноподчиненный предложение туькlуьра. Винидихъ ганвай тапшуругърал бинелу хьана,сложноподчиненный предложенияр туькlуьрдай ва разбор ийидай вахтунда иллаки гзаф фикир гана кlандай месэла табий предложенидиз дуьздаказ суал эцигун я. Анжах суал дуьздаказ эцигайла, гьа вахтунда ученикдивай предложение дуьз анализ ийиз жеда.

Вахтунин табий предложенияр чкадин табий предложенийрив гекъигунин рекьелди чирайтlа хъсан я. Иниз килигна учителди доскадал сифтедай чкадин табий предложенияр ква, ахпа вахтунин табий предложенияр квай са шумуд сложноподчиненный предложение кхьида ва анализ ийида. Анализ патал тахминан ихьтин предложенияр гуда:

Сифтегьан предложение чкадин табий предложение квай,амайбур вахтунин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр я. Учителди тапшуругъдалди кlелзавайбуру гьар са предложенидай кьилин ва табий предложенияр жагъурда,ахпа суалрин куьмекдалди сифте предложение чкадин табий предложение квай,амайбур вахтунин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр тирди тайинарда.

Месела:

Совхоздин куьгьне складар гьинал алайтlа,гьанал гила клуб эцигнава.И сложноподчиненный предложенида кьилин предложение Гьанал гила клуб эцигнава я.Совхоздин куьгьне складар гьинал алатlа чкадин табий предложение я ва ада кьилин предложенида кар кьиле физвай чка къалурзава ва гьинал? суалдиз жаваб гузва.

Анализди ачухарзавай гьал, гьам чкадин, гьам вахтунин табий предложенияр кьилин предложенидин вилик ква. Вахтунин табий предложение кьилиндахъ чкадин табий предложение хьиз галкурнава, анжах чкадин табий предложение кьилиндакъ суалдин тварциэвездалди – наречидалди (гьинал?), вахтунин табий предложение суалдин наречидин куьмекдалди (мус?) галкурнава. Ингье гьа иниз килигна, гьелбетда, вахтунин табий предложенияр чкадин табий предложенийрив гекъигиз чирун лазим я. Ихьтин квалах тухвайдалай кьулухъ, ученикрив, кьилин предложенида лагьанвай кар жезвай вахт тайинарзавай предложенидиз вахтунин табий предложение лугьудайди, ада вахтуниз талукь мус? мусалди? мусалай? гьи чавуз? гьи чlавалди? ва маса суалриз жаваб гудайди къейд ийиз тада. Лугьун лазим я хьи, ученикри чпи хкуднавай и нетижа, вахтуниз талукь жуьреба – жуьре суалриз жавабар гудай табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр чпи туькlуьрунин рекьелди тестикьарун лазим я.

Вахтунин табий предложенийрикай чирвал гудай вахтунда иллаки гзаф фикир гана кандай месэла вахтунин табий предложение кьилин предложенидихъ галкlурунин месэла я. Къайда тирвал, вахтунин табий предложение кьилиндахъ галаз я вахтуниз талукь тир суалдин наречийринни глаголдин шартунин формадалди, я табий предложенидин сказуемое тир вахтунин деепричастидин суффиксралди галкlурда. Месэла: 1) Мус ваз ша лагьайта, гьа чавуз атана акъат. 2) Жегьилвал рикlел хтайла, рикl шад жеда (З. Э.) Малум тирвал, сифтегьан табий предложение кьилиндакъ галаз вахтуниз талукь тир суалдин наречидинни (гьач/авуз) глаголдин шартунин формадин (лагьайт/а) куьмекдалди; кьвед лагьай табий предложение кьилиндахъ галаз табий предложенидин вичин сказуемое тир вахтунин деепричастидин суффиксдалди галкурнава. И месэладин гъавурла твадайла, са кардал кlелзавайбурун фикир желб авуна канда, имни деепричастидин вахтарин формайрин суффиксралди алакъаламишзавай гафарин группадикай табий предложение, эгер и группадиз вичин хсуси подлежащее аваз хьайита, гьа вахтунда хьунухь я. Подлежащее авачир деепричастидин группа деепричастидин оборот яз жеда.

Месэла: 1) Варз экъеч/айла, чун рекье гьатна. Ина вахтунин табий предложение - Варз экъечайла – я. 2) К/валахдилай хтайла, за чин-гъил чуьхвена. Инна кlвалахдилай хтайла - деепричастидин оборот я.

Кlелзавайбуруз вахтунин табий предложениярни деепричастный оборотар сад – садавай чара авун са кьадар четин къвезвайвилиз килигна, учителди и месэла са жерге мисалар сад – садав гекъигунин рекьелди ачухарда.

Табий предложенидинни кьилин предложенидин арада вахтунин жигьетдай альакъа мадни дуьз тайинарун патал бязи дуьшуьшра деепричастидикай ибарат тир сказуемидихъ послелогар хьиз кьулухъ, гуьгъуьниз, вилик гафар гилиг жезвайди ихьтин мисалар гъана ачухарайта хъсан я.

Кlелзавайбуруз вахтунин табий предложенияр чирдай вахтунда гзаф фикир гана кlандай месэлайрикай садни ихьтин предложенияр запятойралди чара ийиз алакьун я. Адет тирвал, вахтунин табий предложение я кьилин предложенидин вилик, я кьилин предложенидин юкьва жеда. Иниз килигна, эгер табий предложение кьилин предложенидилай вилик кваз хьайитlа, запятой адалай кьулухъ эцигда. Эгер табий предложение кьилин предложенидин юкьва аваз хьайитlа, ам кьве патахъайни запятойралди чара ийида. Месэла:

Кlелзавайбуру къачунвай вахтунин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенийриз талукь чирвилер мягькемарум патал виридалай вилик герек квалах гьа ихьтин предложенияр синтаксический разбор авун я. Гьа идахъ галаз сад хьиз,кlелзавайбурув ихьтин практический кдвалахар тамамариз тада:

Кьве сложноподчиненный предложение туькуьра. Ибурукай садан табий предложение вахтунинди, муькуьди табий предложение чкадинди хьурай. И предложенияр сад – садав гекъиг ва кьведазни хас тир терефар тайинар ая.

Вахтунин табий предложение кьилин предложенидин гагь вилик, гагь юкьва авай са шумуд сложноподчиненный предложение туькlуьра ва вучиз запятояр а чкайрал эцигнаватlа, гьам лагь.

Пуд сложноподчиненный предложение туькlуьра. Ибурукай садан табий предложение – кардин тегьердинди, садан табий предложение – чкадинди, садан табий предложение – вахтунинди хьурай.

Себебдин табий предложенийрин мана-метлеб ихьтин тегьерда кlелзавайбуруз ачухарда:

Доскадал себебдин обстоятельствояр квай са шумуд простой предложение кхьида:

Хъиляй юлдашри зун гъуьрчез тухванач.

Ц/аярикай ам гзаф хъипи хьанвай.

Себебдин обстоятельстводи кардин себеб къалурдайди ва вучиз? Вуч себебдалди? Суалриз жаваб гудайди и предложенияр анализ ийиз тунин рекьелди келзавайбурув ачухариз тада.

Тухванач – вучиз? – хъиляй,

хъипи хьанвай – вучиз? – цаярикди.

Идалай гуьгъуьниз учителди себебдин табий предложениди кьилин предложенида хабар гузвай кар вуч себебдалди жезвата, гьам къалурзавайди ва вучиз? Суалдиз жаваб гузвайди са жерге мисалар гъана ачухарда:

Абурни, зун хьиз, цав алахьуникди, гзаф шад хьанвай (А. Ф.)

Хуьре колхоз тешкил хьунухьди, Рабият халадин бахт ахъа хьана. (К. К.)

Йиф мичи тирвиляй, кими хьайиди – тахьайди чаз чир хьанач. (А. Ф.)

И предложенийрин анализ куьтягь хьайила ,учителди кеlлзавайбуруз ихьтин суал гуда:себебдин табий предложение гьихьтин предложенидиз лугьуда?Практикади къалурзавайвал ,ученикри и суалдиз четинвал авачиз жаваб гуда ва гьихьтин предложенидиз себебдин табий предложение лугьудатlа ,гьадаз талукь тариф туькlуьрда ва нетижа хкудда.

Кlелзавайбур себебдин табий предложенийрин характеристикадихъ галаз таниш авурдалай гуьгъуьниз,себебдин табий предложение кьилиндахъ галаз алакъаламишзавай такьатрин- союзринни союзвилин гафарин –винел акъвазда.И месэладин гъавурда кlелзавайбур хъсандиз гьатун патал агъадихъ галай ихьтин сложноподчиненный предложенияр разбор ийида ва абурун фикир алакъадин такьатрал,яни себебдин табий предложение кьилиндахъ галкlурнавай союзвилин гафарални гьикl хьи союздал желб ийида.

Ихьтин предложенияр гуда:

Себебдин табий предложенияр кьилиндахъ галкlурунин месэла чирдайла ва винидихъ галай предложенияр анализ ийидайла,иллаки гзаф фикир Гана канда:

Гьикl хьи союздалди галкlурнавай табий предложение кьилиндалай вилик жеда:

Гькl хьи и пачагьвиле кьунвайдакай чакьалдин ухшара къвезва,ак хьайила чна и квалах ахтармишна чирда.(Мах.)

Вучиз лагьайта союзвилин гафаралди галкурнавай табий предложение кьилиндалай кьулухъ къведа:

Чун йифиз къавал Ксана ,вучиз лагьайта квале гзаф чимидай.

Лагьана,лугьуз,килигна,акуна гафаралди ва вичин сказуемидин формадалди галкlурнавай табий предложение кьилиндан вилик ва я кьилиндан юкьва жеда:

Кьил тlазва лугьуз ,ам къе кlвалахдал атанач.

Ам къе,кьил тlазва лугьуз,кинодиз атанач.

Вири и суалар синтаксический анализ ийидай вахтунда,себебдин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенийра пунктуациядин ишараяр лазим тир чкайрал эхцигуниз фикир гунн шартl я.Учителдин вилик акъвазнавай везифа кlелзавайбуруз анжах са табий предложенийрин жуьреяр чирун туш,сложноподчиненный предложенийра герек чкайрал ,гьа кхьинар кхьизвай вахтунда,пунктуациядин ишараярни эцигиз чирун я.

Себебдин табий предложенияр ученикрин фикирда мягькемарун ва ихьтин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенийрикай практический хийир къачуз чирун патал чна меслят къалурда:

Лазим чкайрал пунктуациядин ишараяр эцигиз, чкадин, вахтунин, кардин тегьердин ва себебдин табий предложенияр кваз, са шумуд сложноподчиненный предложение туькуьра.(И тапшуругъ табий предложенияр гагь кьилиндан вилик,гагь кьилиндан юкьва,гагь кьилиндалай кьулухъ жедай тегьерда туькlуьриз туртlа мадни хъсан я.)

Лагьана ,лугьуз,акуна,гьикl хьи,вучиз лагьайта союзралдини союзвилин гафаралди галкlурнавай себебдин табий предложенияр квай сложноподчиненный предложенияр туькуьра.

Ихьтин упражненийрилай гуьгъуьниз, учителди келзавайбуруз вучиз?суалдихъ себебдин метлеб авайди ва вучиз?суалдиз жаваб гузвай табий предложение себебдин табий предложение жедайди тикрар хъийида.