1. Сұрақ Дүниеге көзқарас және оның тарихи формалары

ғана солтүстікке, батысқа және шығысқа жылжый бастаған. Әрине осыған 
сәйкес италиалық, немістік, француздық Қайта өрлеу дәуірі туралы 
айтылған… 
Қайта өрлеу дәуірі орта ғасырлық философия аяқталуы мен Жаңа заман 
философиясының басталуы кезеңінде пайда болды. Сол себепті де ол өтпелі 
болып келеді, ал бұл өз кезегінде оның мазмұнына өз әсерін тигізді. Қайта 
өрлеу дәуірінің философиясы өз кезегінде пайда болу кезеңіндегі философия 
тағдырын қайталады десекте болады. Мұнда философия мифологиялық 
ойдан арылып, философияны мәдениеттің жаңа саласы ретінде құрды, ендігі 
философия діни түсініктерден бөлек мәдениеттің жеке жаңа саласы болып 
келеді. Бірақ ойлау қайтадан философияға оралды (мұнда Қайта өрлеу сөзі 
тура айтылған – антикалық мәдениеттің, яғни антикалық философияның 
пайда болуы). 
Қайта өрлеу дәуірінің философиясының мұндай екі мінезділігі, оның екі 
түрлі сапасымен түсіндіріледі: абсолюті шындықты анықтауға бағытталған 
бала сенімімен қатар, орта ғасырлық философия бағалауының 
скептицизмімен түсіндіріледі. Сократ философиялық әдісті ойлап тапты, 
Жаңа заман философиясы – ғылыми әдіс (негізін Аристотель құрған), және 
де ол жемістілігін көрсетті. 
Қайта өрлеу дәуірі діни сенімдердің шынайылығына сенбеушіліктен 
басталды. Ежелгі Грецияда Сократ жақтаушыларының қарсы күресуші 
мектептері құқылықтылық негізіне қатысты келісімге келе алған жоқ, со 
себепті скептицизм пайда болды, сөйтіп орта ғасыр соңында діни сенім 
әлсіреп, скептицизм қайта пайда болды. Ол жаңа сенімге жер дайындады – 
адам санасына, оның күші мен қабілеттілігіне. 
Қайта өрлеу дәуірі – бұл европалық өмірдің де қайта тууы, адамның да жаңа 
өмірге бейімделуі. Қайта өрлеу табынан жаңа мәдени адам пайда болды. Бұл 
адам жанының жаңаруы деген сөз. Шынымен Жаңа заман атауын ақтайтын, 
жаңа өмір басталды. 
Қайта өрлеу дәуірінің философтарының көңілі Құдайдан адамға ауысуда 
және гуманизм түсінігі басты рольге ие болуда («homo» — адам). Философ-
гуманистің жарық мысалы ретінде Эразм Роттердамскийді (1466/69-1536) 
көрсетсе болады. Дүниедегі барлық заттардағыдай гуманизмнің кері жағы да 
бар, адамды пайда болу негізі, Әлемнің ең күшті жаны және қоршаған 
ортаны өзіне бағындырады деген шектен тыс жоғарлатуында. Сонымен қатар 
адамның жоғарғы этикалық бағытымен, жоғарғы құқылық деңгейге 
көтерілетіні, творчествалық, моральдік қасиетіне сәйкес құдайға ұқсас бола 
алатынымен тамақтанбаса антропоцентризм мәдениетте басты орынға ие 
бола алмайтын еді. «Гуманизм» түсінігі «антропос» түсінігіне қарағанда 
гумандылық анықтамасымен байланысты. Цицирон шығармалары қайта 
өрлеу дәуірінің философиялық қозғалысы үшін үлкен мәнге ие, осыдан Қайта 
өрлеу философтары гуманизм түсінігін алды. 

жүктеу/скачать 0.79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: