1. XX ғасырдың басындағы Қазақстандағы өнеркәсіптің дамуы
Кеңестік жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшу қиындықтары және нәтижесі
жүктеу/скачать 191.96 Kb.
|
| 66. Кеңестік жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға көшу қиындықтары және нәтижесі.
Елде қоғамның дамуын түбірімен қайта құру және нарықтық экономиканы жүзеге асыру тәуелсіздік алған уақыттан бері бірнеше кезеңнен өтті. Экономиканы реформалаудың алғашқы кезеңі Қазақстанның егемендігін жариялаудан бастап ұлттық валютаның енгізілуіне дейінгі кезеңді, яғни 1991-1993 жылдар аралығын қамтиды Тәуелсіздік жолына түскен мемлекет дағдарыстан шығудың жолдарын қарастыра бастады. Оның ең бастысы - бағаны ырықтандыруды белгілі бір жүйеге келтіру еді. 1992 жылы 6 қаңтарда Қазақстан Республикасы Президенті жарлығымен республика бағаны босатты. Баға алғашқы кезеңде -186,4 есеге өссе, 1992 жылы сәуірде 554,5 есеге өсті. Нәтижесінде ақшаның құны түсті. Халықтың тапқан айлық жалакысы тамағынан аспады. Ауыл мен ауыл арасындағы қатынас мүлдем қиындап кетті. Қаңтар айыннан тамызға дейін өндірістік товарлардың бағасы бірнеше есе өсті. Нарыққа көшу саясатының бұрмалауынан өз жағдайын алыпсатарлық, делдалдық, пара алумен түзеген адамдар тобы пайда болды. Қалаларда қайыр сұраған адамдар көбейді. Бұл жылдарғы Қазақстандағы кедейліктің негізгі себептері: жұмыссыздық, табыстың төменгі деңгейі болды. Қазақстанда бағаны ырықтандыру 1992 жылы мұнайдың, мұнайдан шығатын өнімдердің, басқа да энергия көздерінің бағасы әлемдік бағаға дейін жоғарылауы керек деген ұранмен жүргізілді. Осының нәтижесінде әр кәсіпкер, әр кәсіпорын ең жоғары таза пай¬да алғысы келді. Сөйтіп баға шарықтап өсті, елдің экономикасы бағаның шарықтап өсу кесірінен төмен түсіп кетті. Бағаны ырықтандырудан кейінгі екінші атқарылған іс - жекешелендіру. Мемлекеттік меншікті жекешелендірусіз нарыққа нақты көшу мүмкін емес еді. Бұл қадам нарық субъектілерін құру тұрғысынан ғана емес, сонымен бірге халықтың бойында меншік иесі психологиясын қалыптастыру тұрғысыпап да маңызды. Сондықтан да республикада ауқымды жекешелендіру жүргізілді. Қазақстан экономикасын нарықтық түрлендіру әлеуметтік-экономикалық қатынастарды түбегейлі өзгерту ең алдымен басқарудың әкімшіл-әміршіл жүйесінен және орталықтандырылған жоспарлаудан бас тартуды, оны шаруашылықты жүргізудің жеке меншікті субъектілерімен ауыстыруды талап етті. Мемлекет жеке меншікке негізделген әлеуметтік-нарықтық шаруашылықты құру, шетелдік инвестицияларды тарту, экономиканы басқарудың халықаралық тәжірибесін жинау бағытын ұстанды. Экономиканы ырықтандыру барлық салаларда түбегейлі құрылымдық және институттық қайта құрумен ұштастырыла жүргізілді. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін нарықтық экономикаға көшу жолына түсті. Осы бағытта 1992 жылы қаңтарда бағаны ырықтандыруға, мемлекеттік меншікті оның иелігінен алып жекешелендіруге кірісті. жүктеу/скачать 191.96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|