12 дәріс: Тұлға мен топтар арасындағы байланыс. Қарым-қатынас стильдері. Көшбасшылық және басшылық. Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар
Әлеуметтік психологиядағы «көшбасшылық» және «басшылық» түсінігі. Басшылық стильдері
жүктеу/скачать 19.69 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Авторитарлық
| 3. Әлеуметтік психологиядағы «көшбасшылық» және «басшылық» түсінігі. Басшылық стильдері.
Көшбасшылық пен басшылық әлеуметтік психологияда топтағы әлеуметтік билікке байланысты топтық процестер ретінде қарастырылады. Көшбасшы мен басшы астарында топқа жетекші ықпал ететін адам ұғынылады: көшбасшы – бейресми қатынастар жүйесінде, басшы – ресми қатынастар жүйесінде. Әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан алғанда, көшбасшылық пен басшылық - бұл топтың іс-әрекетін көшбасшы немесе басшы ретінде орындайтын жеке тұлғаның айналасында біріктіретін топтық интеграция механизмдері. Биліктің екі аспектісі бар – ресми және психологиялық. Биліктің ресми немесе аспаптық аспектісі басшының құқықтық өкілеттіктерімен байланысты, ал психологиялық жағы басшының топ мүшелеріне әсер ету үшін жеке мүмкіндіктерімен анықталады. Көшбасшы мен басшы арасындағы айырмашылықтар: 1) көшбасшы тұлғааралық қатынастарды реттейді, ал басшы ресми. Көшбасшы тек топ ішіндегі қатынастармен байланысты, бірақ басшы ұйымның микроқұрылымында өз тобының қарым-қатынасының белгілі бір деңгейін қамтамасыз етуге міндетті; 2) көшбасшы өз тобының өкілі, оның мүшесі. Ол микро орта элементі ретінде әрекет етеді, ал басшы макро ортаға кіреді, топты әлеуметтік қатынастардың жоғары деңгейінде ұсынады; 3) көшбасшылық - бұл басшылыққа қарағанда стихиялық процесс. Басшылық көшбасшылықтан гөрі тұрақты құбылыс ретінде әрекет етеді; 4) бағыныштыларға әсер ету процесінде басшы көшбасшыға қарағанда әлдеқайда көп санкцияларға ие. Ол ресми және бейресми санкцияларды қолдана алады. Көшбасшы тек бейресми санкцияларды қолдана алады; 5) көшбасшы мен басшы арасындағы айырмашылық шешім қабылдау процесіне байланысты. Оларды жүзеге асыру үшін менеджер сыртқы және ішкі ақпараттың үлкен көлемін пайдаланады. Көшбасшы тек осы топтың ішінде бар ақпаратқа ие. Көшбасшының шешім қабылдауы тікелей, ал басшы жанама түрде жүзеге асырылады. Көшбасшы әрқашан беделді, әйтпесе ол көшбасшы болмайды. Ал басшы беделге ие болуы мүмкін, немесе ол мүлдем болмауы мүмкін. Кейбір дереккөздерде көшбасшылық пен басшылық құбылыстары бірдей деп саналады. Осылайша, Д. Майерс көшбасшылық - бұл топтың белгілі бір мүшелері топты ынталандыратын және басқаратын процесс деп санайды. Сонымен қатар, көшбасшы ресми түрде тағайындалуы немесе сайлануы мүмкін, бірақ топтық өзара әрекеттесу процесінде ұсынылуы да мүмкін. Тәжірибе көрсеткендей, топтағы психологиялық климат, ең алдымен, басшылық пен бағыныштылықтың іскерлік қатынастарымен, жауапты тәуелділік қатынастарымен анықталады. Демек, топ қызметінің тиімділігі, оның әр мүшесінің ортақ мақсаттары мен міндеттері туралы хабардар болу деңгейі, оларды жүзеге асыруға жеке қатысу дәрежесі көбінесе басшылық стиліне байланысты болады. Көшбасшылар мен басшылардың авторитарлық және демократиялық жұмыс стилі тұрғысынан бөлінуі К.Левиннің басшылығымен жүргізілген көшбасшылық тәжірибелерінен басталады. Бұл тәжірибелер топтық іс-әрекеттің тиімділігіне әр түрлі әсер ететін көшбасшылықтың үш түрін анықтады (авторитарлық, демократиялық, босбелбеу). Авторитарлық (әкімшілік, директивті, ерікті) стиль топты бір адам - басшы басқаратындығымен ерекшеленеді. Ол оның қызметін дамытады, үйлестіреді және бақылайды. Бұл стиль фрустрацияны күшейтеді және осылайша бейресми топтардың пайда болуына ықпал етеді. жүктеу/скачать 19.69 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|