18ғ ортасы мен 20ғ-дың басына дейінгі қазақ жерін зерттеуге келген орыс интеллигенциясы
жүктеу/скачать 29.59 Kb.
|
| Щербина экспедициясын ұйымдастырғанда Торғай, Ақмола, Семей қазақ жерінің «бос жатқан» бөлігін тауып, қоныстанушыларға алып беруді мақсат етті. Осы экспедицияға қатысу арқылы Әлекең қазақ халқының жер мәселесіндегі ауыр халін тереңдей түсінді. Патша үкіметінің де қазақтарға қатысты көзқарасын түптеп таныды.
Қазақ даласына ағылған шаруалар көші 1891-92 жылдары тіпті қарқын алды. Оның сыртында, 1893 жылы Сібір темір жолының тармақтарын қазақ жеріне қарай бұру ісі жоспарланды. 1894 жылы патша II Николай орыс шаруаларын көптеп қоныстандыру үшін Ақмола және Семей облыстарындағы бос жерлерді анықтау туралы арнайы тапсырма берді. Осы тапсырманы орындау мақсатында 1891 жылы 25 наурызда қабылданған «Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы» жаңа Ереже күшіне енгеннен кейін орыстың белгілі земство статистигі Ф.А.щербинаның бастауымен 1895 жылы қазақ даласындағы «басы артық» жерлерді анықтау үшін экспедиция ұйымдастырылды. Экспедиция алдына мынадай міндеттер қойылды: 1. Көшпелі шаруашылықтың жер пайдалану әдістерінің заңдылықтарына көз жеткізу; 2. Қазақтарды ауылдық қауымға бөліп, оларды шаруашылық жүйе бойынша жіктеу; 3. Сол жеке шаруашылықтарға қажет төрт түлік малдың көлемін есептеп шығару; 4. Әр түліктің керекті жайылым мөлшерін яки жер нормасын анықтау; 5. Этникалық жағынан, жағрапиялық ерекшелігі мен тарихи даму тұрғысынан зерттеу. Аталмыш экспедиция 1896-1899 жылдары Торғай, Ақмола, Семей облыстарының (барлығы 12 уез қамтылды) жерін аралап, бұл облыстарда «басы артық» 22 592 000 десятина жер бар екен деген шешім шығарды. 1896-1903 жылдары осындағы «басы артық» жерлерге жаңадан тағы да шаруаларды қоныстандыру шаралары қабылданып, ол үшін көші-қонды қаржыландыратын қор және жұмысты үйлестіретін арнайы басқарма қажет деген шешімге тоқталады. Осыдан кейін, 1896 жылы Ресей Ішкі істер министрлігі жанынан Қоныс аудару басқармасы құрылып, орыс шаруаларын Торғай, Орал, Ақмола, Семей, Сырдария, Жетісу облыстарына қоныстандыру жоспары жасалды. Сонымен қатар, жергілікті әкімшіліктер қасынан Қоныстандыру мекемелері пайда болды. Нәтижесінде, Ақмола, Семей және Торғай облыстарына қарасты 8 уезде қазақтар иелігінде 45 889 000 десятина жер бар, осының 23 297 000 десятинасы (51 пайызы) қазақтарға қалдырылып, 22 592 000 десятина жер жоғарыдағы Қоныстандыру мекемесіне берілсін деген үкім шығарылды. Қоныстану мекемесі қорына 1893-1903 жылдар аралығында қазақтардан 4 млн. десятина жер тартып алынды. 1906-1912 жылдары 17 млн. десятина жер орыс шаруаларына иелік етуге берілді. Торғай облысына қарасты бір ғана Қостанай уезінен 510063 десятина құнарлы жерді қазақтардан тартып алу керек деген қорытынды шығарылды. жүктеу/скачать 29.59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|