1.Әлеуметтік-педагогикалық зерттеу әдістері Әлеуметтік-педагогикалық зерттеудің инновациялық тұғырлары
жүктеу/скачать 67.71 Kb.
|
| Этикалық тақырыпқа әңгімелесу әлеуметтік педагогпен мектепке дейінгі және мектеп жасынан кіші балалармен жұмысында қолданылуы мүмкін. әңгіменің мазмұны балаларға әсер қалдыруы мақсатында айқын сипатталуы керек.
Лекция – бұл әлеуметтік-саяси, адамгершілікті, эстетикалық мазмұнды мәселелерінің жүйелі түрде баяндалу формасы. Лекцияның логикалық ортасы ғылыми таным саласына жатқызылатын теориялық жалпыландыру болып табылады. Әдіс ретінде лекцияның айырмашылығы – оның сендірерлік, дәлелдемелік және дәйектілік қабілеттерінде. Тыңдайшылары педагогтың айқын және дербес ойлау стиліне қызығып назар аударады, оның тақырыптан тыс күтпеген фактілерді іздеп табу қабілетіне зер салады. Қызметті ұйымдастыру әдістеріне мыналар жатады: педагогикалық талаптары, қоғамдық пікірі, жаттығулар, қоғамдық пайдалы қызметті ұйымдастыру әдісі, шығармашылық ойындарды пайдалану әдісі және т.б. Педагогикалық талаптарында тәрбиелеу процесі, сыртқы және ішкі диалект секілді заңдылықтары айқын көрінеді. Педагогикалық талабы жеке тұлғаның дамуын алдын алып қоймай, сондай-ақ тәрбиеленуші талаптарын қанағаттандыруы тиіс. Педагогикалық талаптарының мазмұны қоғамда қызмет ететін адамгершілікті нормаларымен анықталады. Ұсыну формасына қарай тура және жанама талаптары ажыратылады. Тура талаптары жағымды, нұсқаулықты және шешушілік қасиеттерімен сипатталады. Олар бұйрық, үкім, жарлық формасында беріледі. Жанама талаптары (өтініш, кеңес, лебіз және т.б.) тәрбиеленушілерде қалыптасқан мотивтері, мақсаттары, нанымдары формасына тіреледі. Қоғамдық пікір – ұйымдастырылатын қызметтің басқа да бір мотивацияландыру әдістерінің маңызды бір түрі. Ол дамыған топтың болуы кезінде ғана пайдаланылады. Оның диалектикасы, топты ұйымдастыру бойынша күрделі педагогикалық қызметтің нәтижесінде қалыптасуынан құралады. Жаттығулар – бұл іс әрекеттердің жүйелі түрде қайталануы. Тәжірибелік іс әрекеттерінің тұрақтылығы, нақтылығы, сатылылығы, күрделенуі нәтижесінде тәрбиеленушінің құнды төзімді тәрбие формаларын өңдеуге әкеледі. Тәрбиелеу процестерінде жаттығуларға қойылатын әдістемелік талаптарына келесілер жатады: тәрбиеленушінің жаттығу іс әрекеттерінің пайдасы мен қажеттілігін сезіну негізінде ғана жаттығулар жүргізу; ең алдымен жүргізілетін іс әрекеттің нақтылығына қол жеткізу және содан соң жылдамдығын арттыру; жекеше түрде пайдалы әдісті дағдылану мақсатында қайталау саны, ол тәрбиеленушінің тәжірибесіне тәуелді болып келеді; жаттығулардың нәтижелерін қабылдау балаларда эмоционалды түрде бекітілуі тиіс. Ұйымдастырушылық іс әрекеттеріне тәрбиелеудің ерте сатысында тәрбиеленушінің өзін өзі тәрбиелеуіне әкеледі. Қоғамдық пайдалы қызметті ұйымдастыру әдісі балаларда құнды мотивтері мен қоғамдық тәрбие тәсілдерін қалыптастырады. Ол әлеуметтік педагогқа балалар алдына қойылған әр түрлі қиыншылықтарды төзіп өтудің кең, тәжірибелік түрде сарқылмайтын мүмкіндіктерін ұсынған еді. Бұл әдіс бірқатар тәсілдердің көмегімен жүзеге асырылады. Олардың негізгі түрлері: балаларды қызмет ету объектілерін іздестіруге тарту; алға қойылған мақсаттарына бірге қол жеткізу, оларды табу амалдарын жоспарлау; қатысушылары арасында міндеттерді бөліп тарату; топтық бақылау, нәтижелерді талдау және бағалау жұмыстарын ұйымдастыру. Шығармашылық ойындарды пайдалану әдісі. Шығармашылық ойындарға әуес білдіретін балалар еліктіргіш мақсаттарына ұмтылады. Ойын сауық қызметі өзінің мәні бойынша шығармашылықты; оның әр қатысушысы біруақытта соавтор болып келеді; белсенді ұстанымда қызмет етеді. Ойынның тәрбиелеу мәні, белгілі бір адамгершілік үлгісін тәрбиелеу процесінде көрсетіп, оны балаларға қызықтырып, ойынға деген ынтасын одан әрі жігерлендіруден тұрады. Осы әдісті пайдаланған кезде әлеуметтік педагог келесідей талаптарын орындауына міндетті: ойынның идеясын ұсыну, бірақ балаларға оны міндеттемеу; балаларға оның мазмұнын одан әрі жетілдіру, толықтыруына жәрдемдесу; рөлдерді бөліп тарату кезінде барлық мүмкіндіктерін қанағаттандыру және әр баланы оның жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыратын ұстанымға тұрғызу; қажетті құралдарымен жабдықтандыру; «ойынды бітіру» мүмкіндігін қамтамасыз ету, міндетті атқарып болмағанға дейін ойынды тоқтатпау. Ойыннан кейін осындай ойын сауық элементерін балалардың күнделікті өміріне қатыстыру. Қызметті ынталандыру әдістеріне мадақтау, жазалау және «жарылыс» жатады. Мадақтау деп бір немесе бірнеше адамның іс әрекеттері мен тәрбиесіне оңды баға беруімен сипатталады. Тәрбиелеу мәні, олардың адам тәрбиесіндегі оңды белгілерін дамыту және бекітуіне ықпал етуінен тұрады. Осы әдісті пайдалану тиімділігі әлеуметтік педагогтың келесідей талаптарын сақтауға тәуелді болып келеді: шынайы жетістіктерін ғана мадақтау; белгілі бір адамды жиі мадақтай бермеу; топпен мадақтау қолдауы мен сенімгерлігін тану қажеттілігі; мадақтау әдісін таңдау кезінде тәрбиеленушінің жастық және жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескеру. Мадақтау түрлері мыналар болуы мүмкін: сенімділік, сыйлаушылық, ризашылық, марапаттау, құрметті міндеттерін ұсыну және т.б. Жазалау топқа немесе жеке тұлғаға қойылатын белгілі бір талаптардың ұсыну формасы ретіне көрінеді. Жазалау процесінің тәрбиелеу мәні, олар адамға өз кемшіліктерін тануға, олардың алдын алуына және алға қойылған мақсаттарына жетуіне көмектеседі. А.С.Макаренконың айтуы бойынша, «жазалаудың мәні адамның бір топпен оның бұрыс әрекеті жөніндегі айыпталуына күйзелуі» дегенді білдіреді. Әрине, дұрыс тәлім тәрбиені жазалау, наным және жаттығулар әдістерінің көмегінсіз де жеткізуге болады. осылайша, В.А.Сухомлинский жазалау әдістеріне қарсы шыққандардың бірі болды. Тәрбиелеу процесінде педагог немесе топ тарапынан тәрбиеленушіге қарым қатынасын өзгертетін жазалау формасын да пайдалануға болады. Жалпы, жазалау шарасын тиімді пайдалану әлеуметтік педагогтың белгілі бір шеберлігіне тәуелді болып келеді. «Жарылыс» әдісі. Бұл әдіске атауын А.С.Макаренко алғаш оның әсерін көрсетіп, сипаттаған кезде берген еді. Бұл қайта тәрбиелеу әдісі, педагогтың шамасы келмеген жағдайда, оңды өзгерістері шоғырланып жиналған кезде ғана мүмкін болады. «Жарылыс» - бұл тәрбиеленушіде қалыптасқан жалған, бұрыс ұстанымын тез арада бұзу, «жару» әдістерінің бірі деп есептеледі. Мұндай шарасы тек жазалау емес, сонымен қатар теріс күдіктену әрекеттерінен де жүзеге асырылады. Оның ерекше белгілері – бала үшін кенеттен болатын жоғары эмоционалды заряды болып табылады. «Жарылыс» әдісі өзінің кенеттілігімен адамды абайсызда қапыда басады, ал күшті эмоционалдық әсері оның өз қарапайым тәртібінде жауап беру мүмкіндігінен айырады. Сол сәтте, өзінің ұстанымын жоғалтып, оған ұсынылған жаңа жолын таңдайды. «Жарылыс» әдісі, алайда, адам өзінің кемшіліктерін жақтырмаған жағдайда да тиімдірек қолданыс табуы да мүмкін. Басқа бір жағынан, осы әдістің ерекшелігі қайта тәрбиелеу мәнін шешпейді, ал оның педагогикалық қызметінің одан әрі жылжуына жол ашады. Бұрыңғы ұстанымының бұзылуы жаңа түрінің қалыптасуына қарағанда әлдеқайда тезірек жүреді. Соңғысы ұзақ мерзімді жұмыс уақытын талап етеді. сондықтан осы әдістерін пайдалану үлкен күдіктілік және нанымдылық қабілеттерін талап етеді. Әлеуметтік педагогика әдістерінің үшінші тобына әлеуметтік-психологиялық көмек беру әдістері құрайды. Оларға психологиялық кеңес беру, әлеуметтік-психологиялық тренинг және аутотренинг, іскерлік ойын сауық және т.б. жатады. жүктеу/скачать 67.71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|