1сандық ҚҰрылғылардың математикалық негіздері 2 1 Санау жүйесі 2

2.3 Шифрлаушылар

Шифрлаушы (кодер) - 2ⁿ кіріс және n шығуы бар комбинациялы құрылғы. Оның бір кірісіне белсенді сигнал берілгенде шығуда екілік код пайда болуы керек, ол белсенді сигнал жіберілген шығудың нөмірін белгілейді. Шифрлаушының ерекшелігі- уақыттың кез келген сәтінде тек қане бір кірісте логикалық 1 (немесе логикалық 0) болуы мүмкін. 1-дің (немесе 0-дің) бірден астам кірісте болуы- тыйым салынған күй деп қарастырылады.

Шифрлаушы біртұтас кодты екілік кодқа айналдырады деуге болады.

Кейбір шифрлаушы жұмысқа рұқсат ететін кіріспен қамтамасыз етіледі.Осындай кірістің болуы сигналды уақыттың белгілі бір сәтінде белгілеуге мүмкіншілік береді.

Кірістік сигналдың нөлдік активті мағынасы бар толық сегіз кірісі бар шифрлаушының құрылымының нұсқасын қарайық. Осындай шифрлаушының жұмыс істеу заңы 2.1 ақиқат кестесінде ұсынылады.

Байқалғандай, бастапқы функция нөлдік мағынаны әр жолда бір рет қане қабылдайды, бұл есептің шешуін жеңілдетеді. Байқауға қиын емес, егерде х₄, х₅, х₆ және х₇ аргументтерді көбейткенде, ал қорытындысын (нәтижесін) инверттілегенде (алмастырғанда) у₃ шығуында логикалық бірлік шығады.

.

Басқа сигналдарға ,

Белгілеп кету керек, шифрлаушыда инверсті шығулар да болады. Бұл жағдайда болымсыз заңына сәйкес шығатын сигналдар келесі формулармен сиппатталуы мүмкін:

Бастапқылық шифрлаушы келесіні білдіреді: бірнеше арнадан бір уақытта сұраныс жасалған кезде (бірнеше кнопканы бір уақытта басқанда), шығуда аға (бас) арнаңың коды құрылады. Бастапқылық шифрлаушылар шығуда бас сұраныстың екілік нөмірін құрайды. Мұны көру жеңіл, егерде бір ғана қозған кіріс болғанда бастапқылық шифрлаушылар екілік шифрлаушылар сияқты жұмыс істейді.

Сондықтан элементтер сериясында екілік шифрлаушылар дербес элемент ретінде болмауы мүмкін. Оның жұмыс режимі - бастапқылық шифрлаушының жұмысының жеке (кездесойқ) күйі.

Кесте бастапқылық шифрлаушы сигналдарының мүмкін болатын барлық комбинациялардағы жұмысын толық сиппаттайды: Е 1 –осы шифрлаушының жұмыс істеуге рұқсат сигналы; R₇ ...R₀ шифрлаушының кірістеріндегі сигналдар; А₂ ...А₀ аға(бас) сұраныстың нөмірін қалыптастыратын, шығатын екілік кодтың разрядттар мағынасы. Барлық белгіленген сигналдар ЕI =1 (шифрлаушының жұмысына рұқсат берілген) шартта қалыптасады. ЕI =0 болғанда, кірістің күйіне тәуелсіз, барлық шығу сигналдар нөлге теңеледі.

EI	R7	R6	R5	R4	R3	R2	R1	R0	A2	A1	A0
1	1	X	X	X	X	X	X	X	1	1	1
1	0	1	X	X	X	X	X	X	1	1	0
1	0	0	1	X	X	X	X	X	1	0	1
1	0	0	0	1	X	X	X	X	1	0	0
1	0	0	0	0	1	X	X	X	0	1	1
1	0	0	0	0	0	1	X	X	0	1	0
1	0	0	0	0	0	0	1	X	0	0	1
1	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0
1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
0	X	X	X	X	X	X	X	X	0	0	0

2.8. суретінде шифрлаушылардың кірістерінің екі есе көбейуі көрсетілген (8-ден 16 –ға дейін). Сонымен бірге, элементтер сериясының көбіне тәң келетін инверсиялық шығу мен кірістері бар шифрлаушылар көрсетілген.

Осылайша, сұраныстың 16 кірісі бар сұлбасы жасалады, сонымен бірге R₁₅ кірсінің аға (бас) басымдылығы бар. Элемент 4-тің шығуы қай шифрлаушыда болсын бір ғана сұраныс болғанда да, бірлік мағынасын көрсетеді.

Шифрлаушылар микропроцессордың жұмысын сыртқы құрылғылармен тоқтату контроллерде, кернеуді кодқа айнылдыратын параллельді өңдегіште қолданылады. Бұдан басқа олар автоматика құрылғыларда, әсіресе ақпаратты енгізу/ шығару құрылғыларда қолданылады. Енгізу клавиатурасында ондық цифрлар, әріп әліпбиі бар пернелерді басқанда, аңдысқан (орныққан) код екілік кодқа өзгеруге тиісті.